တစ်နိုင်ငံလုံး စစ်မီးတောက်နေပြီး ပြည်သူလူထုမှာ အထွေထွေအကျပ်အတည်း ဆိုက်ရောက်နေချိန်၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု ကင်းမဲ့နေပြီး လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများအကြား ပြည်သူလူထုမှာ ဘေးကျပ်နံကျပ် ဖြစ်နေချိန် စစ်အာဏာရှင်ကတော့ ရွေးကောက်ပွဲကို တရားမျှတစွာ ကျင်းပမည်ဟု ပြောဆိုနေသည်။
လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံအခြေအနေတွင် တရားမျှတသည့် ပါတီစုံရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမည်ဆိုသည်မှာ မဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပြည်တွင်းနေပြည်သူများပင်မက ပြည်ပမှမြန်မာ့အရေး စိတ်ဝင်စားသူ အားလုံးက တညီတညွတ်တည်း ပြောဆိုနေကြသည်။
သို့သော် အာဏာသိမ်းစစ်ခေါင်ဆောင်များက ရွေးကောက်ပွဲကို တက်သုတ်ရိုက် ကျင်းပနိုင်ရေးသာ လုပ်ဆောင်နေသည်။
ရွေးကောက်ပွဲမှာ မြန်မာ့ပဋိပက္ခ၏ ထွက်ပေါက်ဟု အကြောင်းပြနေသော စစ်အာဏာရှင်တစ်စု၏ မူရင်းရည်ရွယ်ချက်မှာ ပြည်တွင်းပြည်ပ ဖိအားများမှ သက်သာစေရန် နိုင်ငံတကာကို မျက်လှည့်ပြရန် လုပ်ဆောင်နေခြင်းသာဖြစ်သည်။
သို့သော် ၎င်းတို့၏ မျက်လှည့်ပွဲတွင် ပြသမည့် ပြကွက်မှာ ဖန်တစ်ရာတေနေသာ ပြကွက်ဟောင်းသာ ဖြစ်သဖြင့် ပြည်သူလူထုနှင့် နိုင်ငံတကာက စိတ်မဝင်စားကြပေ။
မြန်မာစစ်အာဏာရှင် အဆက်ဆက်သုံးခဲ့သော ရွေးကောက်ပွဲပြကွက်မှာ နိုင်ငံတကာ ဖိအားမှ ယာယီရုန်းထွက်ရန်သာ ရည်ရွယ်ပြီး မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အပြောင်းအလဲကောင်းကို လက်တွေ့ဖော်ဆောင်လိုခြင်း မရှိကြပေ။
၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲအလွန်တွင် မြန်မာ့နိုင်ငံရေး ကောင်းမွန်သည့် အရွေ့တစ်ခုကို ဦးတည်နေသော်လည်း ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် စစ်အာဏာရှင်တစ်စုက အာဏာသိမ်းလိုက်ပြန်သည်။
ယင်းအာဏာသိမ်းမှုမှာ စစ်အုပ်စု၏ အာဏာယစ်မူးနေသော မူရင်းရည်ရွယ်ချက်ကို ကောင်းစွာထင်ဟပ်နေသည်။
လက်ရှိတွင်လည်း အာဏာသိမ်း စစ်ခေါင်းဆောင်တစ်စုက ရွေးကောက်ပွဲဆိုသော ပြကွက်အဟောင်းဖြင့် မျက်လှည့်ပြရန် လုပ်ဆောင်လာပြန်သည်။
စစ်အုပ်စု ကျင်းပမည့် ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် ပြည်သူလူထု၏ စိတ်ဝင်စားမှုနှင့် ရှုမြင်ချက်များကို သိရှိနိုင်စေရန် တနင်္သာရီတိုင်း ဒေသအချို့မှ ပြည်သူများကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းကာ ယခုအပတ် တနင်္သာရီပုံရိပ်အစီအစဉ်တွင် ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။
“သူတို့မှာ စီစီတီဗီ ရိုက်ထားတယ်ပေါ့၊လာမထည့်ဘူးဆို အရေးယူမယ့် ပုံစံမျိုးပြောတယ်”
အမျိုးသမီးတစ်ဦး၊ မဇောကျေးရွာအုပ်စု၊မြိတ်မြို့နယ်
DW ။ စစ်အုပ်စုကကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားလဲ။
ဖြေ ။ ရွာမှာတော့ ဘာမှလာမပြောသေးဘူး။နှိပ်ရတဲ့ပုံ(မဲပေးစက်)ကို ဘယ်လိုနှိပ်ရမယ်ဆိုတော့ မြို့ပေါ်တွေမှာတော့ အဲလိုစက်နဲ့ ဘယ်လိုနှိပ်ရတယ် လာပြသေးတယ်။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲအပေါ်မှာရော ဘယ်လိုမြင်လဲ။
ဖြေ ။ ဘယ်လိုမြင်ဖို့(မှာလဲ)။ ဘာမှစိတ်မဝင်စားဘူး။စိတ်ဝင်စားမှု မရှိဘူး ဒါတွေက။သူတို့လာထည့်ခိုင်းရင်တော့ ဘယ်လိုလုပ်ရမယ် မသိသေးဘူး။
DW ။ မဲပေးဖို့အတွက် စစ်အုပ်စုဘက်က အကျပ်ကိုင်တာ၊ ခြိမ်းခြောက်တာတွေရော ကြုံရတာရှိလား၊ ကြားရတာရှိလား။
ဖြေ ။ သူတို့က မဖြစ်မနေထည့်ရမယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုးပြောနေတယ်ပေါ့။ မထည့်လို့ မရဘူး။ထည့်မှ ရမယ်။ မှတ်တမ်းယူထားတယ်။ လာမထည့်ဘူးဆိုရင် သူတို့မှာ စီစီတီဗီ ရိုက်ထားတယ်ပေါ့၊လာမထည့်ဘူးဆို အရေးယူမယ့် ပုံစံမျိုးပြောတယ်။ဒါပေမဲ့ သူတို့ကိုယ်တိုင် အတင်းအကျပ် မပြောသေးဘူး။ရပ်ကွက်လူကြီးတွေက လေသံဟ(ပစ်) နေတယ်။
DW ။ စစ်အုပ်စုလုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲမဲဆန္ဒနယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုနားလည်ထားလဲ။
ဖြေ ။ အရွေးခံတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်ရုပ်(ပုံ)လည်း မမြင်ဖူးဘူး။အရုပ်(ဓာတ်ပုံ)လာကပ်ထားတာလည်း မရှိဘူး။ဘယ်လိုလုပ် နားလည်လို့ရမယ်။သူတို့ စကားလောက်ပဲလေ။ဘာမှ မမြင်ဖူးသေးဘူး။ခါတိုင်းရွေးကောက်ပွဲဆိုရင် အရုပ်ပါတယ်။ဘယ်အဖွဲ့ ဘယ်အဖွဲ့ဆိုတာတော့ ဘာအသံမှ မကြားရသေးဘူး။ဘယ်အဖွဲ့ရှိတယ်လည်း မပြောဘူး။ဘယ်အဖွဲ့မှာ ဘယ်သူဆိုတာလည်း မပြထားဘူး။ဘာကိုစိတ်ဝင်စားရမယ်။ဘယ်လိုမှ စိတ်မဝင်စားရ(ဘူး)။
DW ။ စစ်အုပ်စုကလုပ်မယ့်ရွေးကောက်ပွဲကိုရော ဘယ်လိုနားလည်ထားလဲ။
ဖြေ ။ နယ်ကသူတွေကတော့ ဘယ်လိုပြောမယ်။သူတို့ကတော့ စက်ကို ဘယ်လို ဘယ်လိုနှိပ်ရမယ်။ဘာခလုတ်ကို နှိပ်ရမယ်။ဘယ်လိုထည့်ရမယ်။အဲလိုမျိုးလောက် လာပြောသေးတယ်။ဒါပေမဲ့ သူတို့ လက်တွေ့တော့ လာမပြသေးဘူး။အခုချိန်ထိ လက်တွေ့လာမပြသေးဘူး။ဘယ်လို လာမယ်တော့ မသိသေးဘူး။သူတို့ လာတဲ့သူတို့ပြောတဲ့အတိုင်း နားထောင်နေတဲ့အဆင့်ပဲရှိတယ်။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲက အခုဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခအခြေအနေတွေကို ပြေလည်သွားမယ်လို့ ထင်လား။ပိုဆိုးလာနိုင်လား ဘာကြောင့်လဲ။
ဖြေ ။ ပတ်ဝန်းကျင်ပြောရမယ်ဆိုရင် ရွာကလူတွေရဲ့အမြင်။ ဒီပြည်သူလူထုရဲ့ အမြင်ကတော့ ဘယ်လိုပြောမယ် တစ်ချို့ ခပ်တုံးတုံး ခပ်အအတွေရဲ့စကားကတော့ ဘယ်လိုပြောမယ်။ရွေးကောက်ပွဲပြီးရင်တဲ့ ပြီးသွားလားမသိ။ အားလုံးငြိမ်းအေးသွားမယ်လား မသိလို့ ပြောနေကြတယ်။အန်တီအမြင်ကတော့ မထင်ဘူး။ဘာလို့ဆို သူတို့ဘာသာ ရွေးကောက်ကောက်၊ဒီတိုင်းက ဒီတိုင်းပဲ ဒီလိုအခြေအနေပဲထင်တယ်။
DW ။ အခြားဘာများဖြည့်စွက်ပြောချင်လဲ။
ဖြေ ။ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာပြောချင်လဲဆိုတော့ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်လို့လည်း ဘာထူးခြားလာမှာ မို့လို့လဲ။ အရင် မှန်မှန်ကန်ကန်ရွေးကောက်တုန်းကတောင်မှ ဒီထက်ဆိုးသွားသေးတဲ့ဟာ။ အခုသူတို့ရွေးကောက်တဲ့ဟာလည်း မမှန်မကန် နည်းလမ်းမကျ သဘာဝမကျ(တဲ့)ဟာကြီးကို ဘယ်သူကလက်ခံချင်မှာလဲ။ဒါပေမဲ့ လက်မခံချင်ဘဲနဲ့ သူတို့ကို အကြောက်တရားနဲ့ ထည့်ရမယ့်ပုံစံဖြစ်နေတယ်။ဒါမျိုးပဲ အများဆုံးပြည်သူအများစုလည်းပဲ ဒီလိုမျိုးပဲ ယူဆတယ်။အကြောက်တရားနဲ့ ထည့်မယ်လို့ ယူဆတယ်။သူတို့က လာမထည့်လို့ရှိရင် မှတ်တမ်းယူထားမယ်။ပြီးရင် အရေးယူမယ် အဲလိုပဲဖြစ်နေတယ်။
“ဘယ်ပြည်သူက ထောက်ခံလို့လဲ လျှောက်ပြောနေတာ။ သူတို့ကိုထောက်ခံတဲ့သူက ၁ ရာခိုင်နူန်းတောင်မရှိဘူး”
အသက် ၃၅ နှစ်အရွယ်အမျိုးသားတစ်ဦး၊ ကန်ဖျားရပ်ကွက်၊ မြိတ်မြို့
DW ။ စစ်အုပ်စုက ကျင်းပမယ့်ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားလဲရှင်။
ဖြေ ။ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီးဘာတွေသိလည်းဆိုတော့ တော်တော်များများတော့သိထားပါတယ်။အဓိက ကတော့ အင်တာနက်ပေါ်က သတင်းတွေလိုက်ဖတ်ဖြစ်ရင်းက သိရတာပေါ့နော်။စိတ်ဝင်တစားတော့မဟုတ်ပေမယ့် ဘယ်လိုစနစ် ဘာညာလေ့လာကြည့်တာပါ။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲအပေါ်မှာရော ဘယ်လိုမြင်လဲရှင်။
ဖြေ ။ ဘယ်လိုမြင်တယ်ဆိုတာထက် အဓိကပြည်သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ လက်မခံပါဘူး။ သူတို့(စစ်ကော်မရှင်) ဘယ်လိုအတွေးနဲ့လုပ်တယ်ဆိုတာ သူတို့အသိဆုံးပါ။အခုချိန်မှာ စစ်ကောင်စီဘက်ကလည်း စစ်ကြောင်းတွေ တအားထိုးနေတာတွေ့ရတယ်။ဒါကိုကြည့်ခြင်းအားဖြင့် သူတို့အနေနဲ့ အဲဒီအာဏာကို ဆက်ပြီးမြဲအောင် လုပ်နေတယ်လို့ပဲမြင်တယ်။ဒီရွေးကောက်ပွဲမှာ မင်သားလည်း စစ်တပ်၊ လူကြမ်းလည်း စစ်တပ်ပါပဲ။ ဘာဖြစ်ဖြစ် သူတို့ရှုံးဖို့အလားအလာ မရှိပါဘူး။
DW ။ မဲပေးဖို့အတွက် စစ်အုပ်စုဘက်က အကျပ်ကိုင်တာ၊ ခြိမ်းခြောက်တာတွေရော ကြုံရတာရှိလား။ ကြားရတာရှိလားရှင့်။
ဖြေ ။ ဆန္ဒမဲဆိုကတည်းက မဲဆန္ဒရှင်တွေရဲ့ ဆန္ဒနဲ့လာတာပါ။မထည့်ရင်လည်းခြိမ်းခြောက်ပြီး အတင်းထည့်ခိုင်းပိုင်ခွင့် အရေးယူပိုင်ခွင့်မရှိပါဘူး။မထည့်လို့လည်း ရပါတယ်။သူတို့လုပ်တဲ့ရွေးကောက်ပွဲကို မနှောက်ယှက်ဘဲ နေရင် အပြစ်လွတ်ပါတယ်။ ဘိတ်(မြိတ်)မှာကတော့ ခြိမ်းခြောက်သံတွေမကြားရပါဘူး။ဘုတ်ပြင်းဘက်က ရွာငယ်တွေမှာ ကျွန်းစုကရွာတွေမှာတော့ ကြားနေရတယ်။ အဓိကက ပျူစောထီးတွေ ခြိမ်းခြောက်တယ်လို့ပြောတယ်။
DW ။ စစ်အုပ်စုလုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲမဲဆန္ဒနယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုနားလည်ထားလဲရှင်။
ဖြေ ။ တနင်္သာရီတိုင်းမှာမဲဆန္ဒနယ် ဆယ်ခုရှိတယ်လို့သိရတယ်။အပိုင်းပိုင်းခွဲပြီးကျင်းပမယ့်အထဲမှာမှ ပထမပိုင်းကို ဒီဇင်ဘာလ ၂၈ ရက်နေ့မှာကျင်းပမယ်။ ဘိတ်မြို့နယ်(မြိတ်)လည်း ပထမအပိုင်းကျင်းပမယ့်ထဲပါတယ်။ တချို့မဲဆန္ဒနယ် တွေမှာဆို ကြံ့ခိုင်ရေးပါတီက အနိုင်ရပြီသားလို့လည်းပြောသံကြားတယ်။
DW ။ အခုစစ်အုပ်စုက လုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ စနစ်အပြောင်းအလဲတွေရှိတယ်ပေါ့နော် အဲတာတွေကိုရောသိလားရှင်။
ဖြေ ။ ဟုတ်သိပါတယ်။မဲထည့်ရမယ့်ဟာ အရင်ကလိုမဟုတ်ဘူး။ စက်နဲ့ ခလုတ်နှိပ်ပြီး ထည့်ရမယ်။ပြီးရင် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်ရွေးတဲ့နေရာတွေမှာ မဲအများဆုံးအနိုင်ရသူစနစ်နဲ့ အချိုးကျကိုယ်စားပြုစနစ်ဆိုပြီး အဲဒီစနစ်နှစ်ခုနဲ့ ရွေးမယ်လို့သိထားပါတယ်။အဲလိုအပြောင်းအလဲစနစ်တွေတော့ သိထားပါတယ်။
DW ။ တနင်္သာရီတိုင်းထဲမှာဝင်ပြိုင်မယ့် ပါတီတွေကိုရောသိထားလားရှင်။
ဖြေ ။ ဝင်ပြိုင်မယ့်ပါတီတွေက ကြံ့ခိုင်ရေးပါတီ၊ ပြည်သူ့ပါတီ၊ ပြည်သူ့ရှေ့ဆောင်ပါတီ၊ တိုင်းရင်းသားစည်းလုံး ညီညွတ်ရေးပါတီ၊ မြန်မာနိုင်ငံတောင်သူလယ်သမားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးပါတီ ကျွန်တော်သိသလောက်ကတော့ ဒီလောက်ပဲဗျ။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲက အခုဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခအခြေအနေတွေကို ပြေလည်သွားမယ်လို့ ထင်လား။ ပိုဆိုးလာနိုင်လား။ ဘာကြောင့်လဲရှင်။
ဖြေ ။ ပဋိပက္ခတွေကိုပြေလည်နိုင်လားဆိုတာက နှစ်ဦးနှစ်ဖက်နဲ့ဆိုင်တဲ့ကိစ္စလို့ထင်တယ်ဗျ။အဆုံးထိ အမြစ်ဖြတ်ဖို့စဉ်းစားထားကြရင်တော့ ပြေလည်နိုင်စရာအကြောင်းမရှိပါဘူး။စစ်တပ်ကိုအမြစ်ဖြုတ်ပြီး အဆုံးထိသွားရမှာပါ။ဒီရွေးကောက်ပွဲကိုလည်း ဘောမတွေတစ်စုကလွဲရင် ကျန်တဲ့ပြည်သူလူထုတွေက လက်မခံကြတဲ့အကြောင်းအရင်းကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့်လည်း ပဋိပက္ခတွေက ပြေလည်လာဖို့မရှိပါဘူး။
DW ။ အဲဒီ အကြောင်းအရာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အခြားဘာများဖြည့်စွက်ပြောချင်သေးလဲရှင်။
ဖြေ ။ အပေါ်မှာပြောထားတာတွေကလည်း ပြောချင်တာတွေကုန်သလောက်ရှိနေပြီဆိုတော့ တို့ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲနီးလာတဲ့အချိန်တွေမှာ သက်ဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူတွေရဲ့ သတိပေးစကားတွေ နားထောင်ပြီး သွားသတိ၊လာသတိရှိကြဖို့ပါ။ဘိတ်မြို့(မြိတ်မြို့)ကအပျော်တွေ တအားများတော့ ပျော်ရင်လည်းကြည့်ပြီးပျော်ကြဖို့ ထပ်တိုးပြောချင်ပါတယ်ခင်ဗျား။
“စစ်တပ်ကလုပ်တဲ့ အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲကိုမယုံကြည်ဘူး။ ပဋိပက္ခတွေကိုလည်း ပြေလည်စေမှာမဟုတ်ဘူး”
အသက် ၃၀ ဝန်းကျင်အရွယ် အမျိုးသမီးတစ်ဦး၊ ကျောက်ဖျာကျေးရွာ၊ မြိတ်မြို့နယ်
DW ။ စစ်အုပ်စုက ကျင်းပမယ့်ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားလဲ။ အိမ်မှာရော အသက်ပြည့်ပြီး မဲထည့်ရမယ့်သူ ဘယ်နှစ်ယောက်ရှိလဲရှင်။
ဖြေ ။ ဒီဇင်ဘာလ ၂၈ ရက်နေ့ ဆန္ဒမဲထည့်ရမယ်လို့တော့သိထားတယ်။ ဘယ်ပါတီတွေ ဝင်ပြိုင်ကြလဲ ဆိုတာတော့သေချာမသိဘူး။ အခုရွေးကောက်ပွဲမှာ စက်နဲ့မဲထည့်ရမယ်လို့သိထားတယ်။ အပြင်မှာတော့ မမြင်ဖူးသေးဘူး။ သတင်းတွေမှာတွေ့တယ်။ မဲထည့်ရမယ့်သူကတော့ ကျွန်မအပါအဝင် ၄ ယောက်ရှိတယ်ရှင်။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲအပေါ်မှာရော ဘယ်လိုမြင်လဲ။
ဖြေ ။ ဘယ်လိုမြင်လဲဆိုတော့ ပဋိပက္ခတွေကြားမှာရွေးကောက်ပွဲထလုပ်တယ်ဆိုတော့ အခုဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကိုပြေလည်စေချင်တာလား ဒါမှမဟုတ် သူတို့အာဏာ ပြန်တည်မြဲအောင်လုပ်ပြီး ထပ်အုပ်ချုပ်ဖို့လား ဆိုပြီး အမြင်နှစ်ခုတော့ရှိပါတယ်။
DW ။ ရွာထဲမှာ မဲပေးဖို့အတွက် စစ်အုပ်စုဘက်က အကျပ်ကိုင်တာ ခြိမ်းခြောက်တာတွေရော ကြုံရတာရှိလား။ ကြားရတာရှိလားရှင်။
ဖြေ ။ အစ်မတို့ရွာတွေဘက်မှာတော့ အဲလိုမရှိသေးဘူး။အကျပ်ကိုင်တာ ဘာညာပေါ့နား။တခြားရွာတွေမှာတော့ စစ်တပ်က လူတွေက မဲဆွယ်စည်းရုံးသလိုမျိုး အကျပ်ကိုင်ခြိမ်းခြောက်တာတွေရှိတယ်လို့ အသိတွေပြောပြလို့ ကြားရတယ်။
DW ။ စစ်အုပ်စုလုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲမဲဆန္ဒနယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုနားလည်ထားလဲရှင်။
ဖြေ ။ အမျိုးသားလွှတ်တော်မှာက မဲဆန္ဒနယ် ၆ ခုနဲ့တိုင်းဒေသကြီးလွှတ်တော်မှာက မဲဆန္ဒနယ် ၁၀ ခု ၊ပြည်သူ့လွှတ်တော် မဲဆန္ဒနယ်က ၁၀ ခုဆိုတာတော့သိတယ်။ပြီးရင် မဲအများဆုံးအနိုင်ရသူစနစ်၊ အချိုးကျအနိုင်ရသူစနစ် ဒီစနစ်နှစ်ခု နဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်ရွေးချယ်မယ် ဆိုပြီးတော့လည်း သတင်းတွေမှာတွေ့ရတယ်ပေါ့နော်။အသေးစိတ်တော့ သိပ်လည်းစိတ်မဝင်စားတော့ မသိဘူးရှင်။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲက အခုဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခအခြေအနေတွေကို ပြေလည်သွားမယ်လို့ ထင်လား၊ပိုဆိုးလာနိုင်လား ဘာကြောင့်လဲရှင်။
ဖြေ ။ ပဋိပက္ခတွေ ပြေလည်မပြေလည်တော့မသိဘူး။ အခုတောင် ရွေးကောက်ပွဲနီးလာပြီတောင်မှ စစ်တပ်က ဗုံးကြဲတာတွေ၊ စစ်ကြောင်းထိုးတာတွေ၊ နေအိမ်မီးရှို့တာတွေ ၊အရပ်သားဖမ်းဆီးတာတွေပိုလုပ်လာသလိုပဲ။ ဒါက သူတို့ပဋိပက္ခကို ပြေလည်ချင်လို့ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်တာမဟုတ်ဘူးလို့ ဖော်ပြချင်တာပဲ။ အထက်က လူတွေကလည်း လုပ်ချင်တာလုပ် အောက်ကလက်နက်နဲ့အကောင်တွေကလည်း လုပ်ချင်တာလုပ်။ ကြားထဲက စစ်ဘေးရှောင်တွေက တစ်စတစ်စတိုးလာ။ ဒါတွေရောသူတို့ဘယ်လို့လုပ်ပေးမှာလဲ။ရွေးကောက်ပွဲက ဘာအတွက်လည်းဆိုတာ သူတို့ပဲသိမှာ။ အစ်မကတော့ စစ်တပ်ကလုပ်တဲ့အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲကိုမယုံကြည်ဘူး။ ပဋိပက္ခတွေကိုလည်း ပြေလည်စေမှာမဟုတ်ဘူး။
DW ။ အခုလုပ်မယ့်ရွေးကောက်ပွဲကို နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်မပြုရင်တောင်မှ မြန်မာပြည်သူတွေ အသိအမှတ် ပြုရင်ရပြီဆိုပြီး စစ်အုပ်စုကရွေးကောက်ပွဲကို အထမြောက်ဖို့ကြိုးပမ်းနေတာတွေ့ရတယ်ပေါ့နော်။ အစ်မကရော ပြည်သူ့တစ်ယောက်အနေနဲ့ ဒီရွေးကောက်ပွဲကိုလက်ခံလား။ ပြီးတော့ရော ဘာများထပ်ပြောချင်သေးလဲရှင်။
ဖြေ ။ သူတို့က နိုင်ငံတကာကိုလိမ်ညာနေတာလေ။ မြန်မာပြည်က အေးချမ်းနေပါတယ်ပေါ့။ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်တယ်ဆိုတဲ့အဓိပ္ပာယ် ပဋိပက္ခတွေ ပြေလည်နေပြီဆိုတဲ့သဘောမျိုးနဲ့ လုပ်နေတာလေ။ ဘယ်ပြည်သူက ထောက်ခံလို့လဲ။ လျှောက်ပြောနေတာ သူတို့ကိုထောက်ခံတဲ့သူက ၁ ရာခိုင်နူန်းတောင်မရှိဘူး။ အာဏာရှင်မကြိုက်လို့ အမြစ်ပျောက်အောင် သေသေကျေကျေတော်လှန်နေကြတာလေ။ သူတို့လုပ်တဲ့ရွေးကောက်ပွဲကို ဘယ်သူက တရားဝင်လက်ခံလို့လဲ။ သူတို့ဘာသာလျှောက်လုပ်နေတာ ။
“ကိုယ့်ထောက်ခံလာတဲ့ ပါတီကအနိုင်ရပြီး အစိုးရလုပ်ခွင့်မရှိကတည်းက နောက်ထပ်လုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲတွေကို အထင်မကြီးတော့တာပါ”
အသက် ၄၀ ဝန်းကျင်အရွယ်အမျိုးသမီးတစ်ဦး၊ မနိုးရိုးကျေးရွာအုပ်စု၊ ဘုတ်ပြင်းမြို့နယ်
DW ။ စစ်အုပ်စုက ကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားလဲ။အန်တီတို့အိမ်မှာရော မဲပေးဖို့ အသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီးသူ ဘယ်နှစ်ဦးရှိလဲရှင်။
ဖြေ ။ ဘာမှမသိထားဘူး။သူတို့ဘာတွေလုပ်နေလဲဆိုတာကိုလည်း လိုက်မလေ့လာဖြစ်ဘူး။အရင်အချိန်တွေလို ဆန္ဒမဲပေးဖို့ တက်တက်ကြွကြွလည်းဖြစ်မနေဘူး စိတ်က။ရွာတွေမှာတော့ အုပ်ချုပ်ရေးအပိုင်းနဲ့ဆိုင်တဲ့ လူတွေကတော့ တိုးတိုးတိတ်တိတ်လှုံ့ဆော်နေကြတာပဲ။ တော်လှန်ရေးတပ်တွေက စိုးမိုးတဲ့ဒေသတွေဖြစ်တော့ အကျယ်တဝင့် မလုပ်ရဲကြတာဖြစ်မယ်။ (မိသားစုဝင်တွေ) အကုန်အသက်ပြည့်ပါပြီ။
DW ။ အဒေါ်အနေနဲ့ရော ဒီရွေးကောက်ပွဲအပေါ်မှာ ဘယ်လိုမြင်လဲ။ အဒေါ်အမြင်လေးတစ်ချက် ပြောပြပေး ပါလားရှင်။
ဖြေ ။ ဘယ်လိုမြင်လဲဆိုတော့ တောသူတောင်သားဆိုတော့အမြင်တွေကရိုးရှင်းပါတယ်။ခေတ်အဆက်ဆက် ကိုယ်ထောက်ခံလာတဲ့ ပါတီကအနိုင်ရပြီး အစိုးရလုပ်ခွင့်မရှိကတည်းက နောက်ထပ်လုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲတွေကို အထင်မကြီးတော့တာပါ။ ဘယ်လိုကတိတွေပေးပေး မယုံကြည်ပါဘူး။ဒါကြောင့်လည်း ဘာအမြင်မှမရှိသလို ဘာမှလည်းစိတ်ဝင်စားမှုမရှိပါဘူး။
DW ။ မဲပေးဖို့အတွက် စစ်အုပ်စုဘက်က အကျပ်ကိုင်တာ၊ ခြိမ်းခြောက်တာတွေရော ကြုံရတာရှိလား။ ကြားရတာရှိလား။
ဖြေ ။ ရွေးကောက်ပွဲကိစ္စကို စကစဘက်ကကောင်တွေက ကျယ်ကျယ်မပြောရဲကြဘူး။သူတို့က စကစဘက်ကဆိုတော့ သူတို့အဲဒီရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်အောင်လုပ်ဖို့တာဝန်ရှိတယ်လေ။ ခြိမ်းခြောက်အကျပ်ကိုင်တာမျိုးတော့ မကြားမိပါဘူး။ မဲထည့်ကြရမယ်လို့တော့ပြောတယ်။ ထည့်ရမယ်ဆိုတော့ ပယ်မဲပဲရမယ်။
DW ။ စစ်အုပ်စုလုပ်မယ့်ရွေးကောက်ပွဲ မဲဆန္ဒနယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုနားလည်ထားလဲ။
ဖြေ ။ အဒေါ်ဘာမှမသိဘူး။ဘာမှလည်းမစပ်စုဘူး။ဒါကြောင့်လည်း ဘာမှနားမလည်ဘူး။ သူတို့လုပ်တာကို မယုံကြည်တော့ ဘာမှစိတ်မဝင်စားဘူး။ စီးပွားရေးကလည်း အဆင်မပြေတော့ ဒါတွေလည်းစိတ်ထဲမထားနိုင်ဘူး။ အမှန်တိုင်းပြောရရင် မဲဘယ်နေ့ထည့်ရမယ်ဆိုတာတောင်မသိဘူး။
DW ။ ပြီးခဲ့တဲ့ရွေးကောက်ပွဲတုန်းကရော ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် စိတ်ဝင်စားမှုရှိခဲ့လား။အဲဒီရွေးကောက်ပွဲအပေါ်ကိုရော ယုံကြည်ခဲ့လား။
ဖြေ ။ ရှေ့ကပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲတိုင်းကိုတော့ စိတ်ဝင်တစားမဲပေးခဲ့တယ်။ ပြောင်းလဲမှုတွေအပေါ်ကိုလည်း မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။ အဲဒီ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းကျတော့ မျှော်လင့်ချက်တွေမဲ့သလိုဖြစ်ပြီးမယုံကြည်တော့တာ ဝင်မပါချင်တော့တာ။
DW ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲက အခုဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခအခြေအနေတွေကို ပြေလည်သွားမယ်လို့ ထင်လား။ပိုဆိုးလာနိုင်လား ဘာကြောင့်လဲ။
ဖြေ ။ အခုဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခတွေကိုတော့ အဆင်ပြေမယ်မထင်ဘူး။ဘယ်လိုလဲဆိုတော့ စစ်ကောင်စီ တစ်ဖက်တည်းက သူတို့လုပ်ချင်တာကို ဇွတ်လုပ်နေတာလေ။တော်လှန်ရေးတွေဘက်ကလည်း အဲဒီရွေးကောက်ပွဲကို လက်မခံဘူး။ ပိုဆိုးလာဖို့ပဲရှိတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဓိကကပြည်တွေဘက်က လက်မခံတာပေါ့။ပြည်သူ့တွေကပေးရမယ့် ဆန္ဒမဲတွေကို ပြည်သူ့တွေဆန္ဒမပါဘဲ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်နေတာဆိုတော့ ပဋိပက္ခတွေက ပိုဆိုးလာဖို့ပဲရှိတာပေါ့။
DW ။ အခုစစ်ကောင်စီကလုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်ပြီးအခြားဘာများ ဖြည့်စွက်ပြောချင်သေးလဲရှင်။
ဖြေ ။ အဒေါ်တို့ကတော့ အခုရွေးကောက်ပွဲနဲ့ပတ်သက်လို့ ဘာမှစိတ်မဝင်စားလို့ ဘာမှမသိဘူး။ဒါကြောင့်လည်း ထပ်ဖြေစရာလည်း မရှိဘူး။
