ကမ္ဘောဒီးယားအထက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ ဟွန်ဆမ်နဲ့ အခြေအတင်အငြင်းပွားဖွယ် ဖုန်းပြောဆိုမှု ပေါက်ကြားမှုကြောင့် ထိုင်းခေါင်းဆောင်ဟောင်း သက်ဆင်ရဲ့သမီးဖြစ်သူ ဝန်ကြီးချုပ် ပေထောင်တန် ရှင်နာဝပ်ထရာကို ဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာခုံရုံးက ရာထူးမှရပ်ဆိုင်းခဲ့ပါတယ်။

ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဆေထာသာဗီဆင်းက အစိုးရအဖွဲ့မှာ ရှင်နာဝပ်ထရာမိသားစုရှေ့နေ ပီချစ်ချွန်ဘန်ကို ခန့်အပ်ခဲ့ရာ ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာစည်းမျဉ်းတွေ ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်လို့ အထက်လွှတ်တော် အမတ် ၄၀ ဉီးက မေတ္တာရပ်ခံလွှာတစ်ရပ် တင်ပြမှုကြောင့် ဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာခုံရုံးရဲ့ အလားတူ စစ်ဆေးမှု ခံခဲ့ရပါတယ်။

၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လမှာ ဆေထာသာဗီဆင်းမှာ အပြစ်ရှိကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ဝန်ကြီးချုပ်ရာ ထူး တစ်နှစ်မပြည့်ခင် ဖယ်ရှားခံခဲ့ရပါတယ်။ ဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာခုံရုံးရဲ့ စီရင်ချက်ကြောင့် ဆေထာသာဗီဆင်းဟာ ၁၆ နှစ်အတွင်း ရာထူးမှဖယ် ရှားခံရတဲ့ စတုတ္ထမြောက်ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

ပေထောင်တန်ရဲ့အမှုမှာတော့ ဖွဲ့စည်းပုံအ ခြေခံဥပဒေနဲ့ အမှတ် (၂) စစ်တိုင်းမှူးနဲ့ပတ်သက်လို့ အနုတ်သဘောဆောင်တဲ့ မှတ်ချက်ပြုပြီး နယ်စပ် အငြင်းပွားမှုမှာ ဟွန်ဆမ်ကို ရိုကျိုးလေးစားသမှုပြုတာ၊ အစရှိတဲ့ ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာစည်းမျဉ်းတွေ ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်လို့ အထက်လွှတ်တော်အမတ်တွေက စွပ်စွဲပါတယ်။

ပေထောင်တန်ဟာ လာမယ့်လတွေမှာ ဆေထာသာဗီဆင်းရဲ့ခြေရာ လိုက်ရမယ့် အန္တရာယ် ရင်ဆိုင်နေရပြီး ရှင်နာဝပ်ထရာမိသားစုရဲ့ အာဏာချုပ်ကိုင်မှု အဆုံးသတ်လာဖွယ်ရှိပါတယ်။ ရှင်နာဝပ်မိသားစုရဲ့ နိုင်ငံရေးလက်ဆင့်ကမ်းအမွေ ဘေးကြုံနေရပါပြီ။

နှစ်လိုဖွယ်မှသည် အလေတမာ အဖြစ်သို့လော

ဘန်ကောက်မြို့တော်ဟာ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှု ကြုံတွေ့ရတာ မထူးဆန်းပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အခု နောက်ဆုံး ထိုင်းနိုင်ငံရေး ခြေပုန်းခုတ်ကြချိန်မှာ တိုင်းပြည်စီးပွားရေး အဆိုးဆုံး အခြေအနေဖြစ်နေပါတယ်။

၂၀၂၅ ခုနှစ်မှာ ထိုင်း နိုင်ငံရဲ့စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ခန့်မှန်းချက်ဟာ ၂ ဒသမ ၉ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၁ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်းသို့ ကျဆင်းသွားမယ်လို့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ဇွန်လလယ်မှာ ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အဓိကကျတဲ့ စီးပွားရေးအင်ဂျင် သုံးလုံးစလုံးဟာ ထုံ့ပိုင်းထုံ့ပိုင်း ဖြစ်နေပါတယ်။

ပထမဆုံးကတော့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းပါ။ ထိုင်းအစိုးရ အဆက်ဆက် အားကိုးအားထား မျက်နှာသာပေးခံရတဲ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဟာ မလေးရှားနဲ့ဗီယက်နမ်လိုမျိုး ဒေသ တွင်းအိမ်နီးချင်းတွေရဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှု ပိုမို ရင်ဆိုင်လာရလို့ အားနည်းချက် လက္ခဏာတွေ ပြနေပါတယ်။

ကျားဖြန့်လုပ်ငန်းတွေကနေ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဘန်ကောက်မြို့တော်ရှိ ဆိုင်းယမ်းပါရာဂွန်ကုန်တိုက် ပစ်ခတ်မှုအထိ အသီးသီးသော ဖြစ်စဉ်တွေကြောင့် ဘေးကင်းလုံခြုံရေးစိုးရိမ်စရာ ဖြစ်လာရတယ်။

ဒါကြောင့် ထိုင်းနိုင်ငံကို အများဆုံးလာရောက်တဲ့ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားတွေဖြစ်တဲ့ တရုတ်ခရီးသွားတွေဟာ ထိုင်းနိုင်ငံသို့လာလည်ဖို့ ချီတုံချတုံ ဖြစ်နေပါတယ်။

ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံနဲ့ နယ်စပ်တင်းမာမှုတွေက ဘန်ကောက်၊ ဖူးခက်နဲ့ အခြားနေရာတွေက ခရီးသွားတွေအတွက် လုံခြုံရေးခြိမ်းခြောက်မှု တိုက်ရိုက်တော့ မဖြစ်စေပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ခရီးသွားတွေအတွက် စိတ်မသက်မသာ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

ထိုင်း-ကမ္ဘောဒီးယား ပဋိပက္ခကြောင့် အရှေ့တောင်အာရှကို ပြေးဆွဲတဲ့ လေကြောင်းခရီးစဉ်တွေကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း လာမယ့်လတွေအတွင်း ထိုင်းသို့ ခရီးသွားအလာကို ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။

မကြာသေးမီက ဖူးခက်နဲ့ ကရာဘီတွေမှာ ဗုံးတွေ့ရှိမှုကြောင့် ထိုင်းတောင်ပိုင်း ခွဲထွက်ရေးတွေ တိုးချဲ့လာမှုကလည်း စိုးရိမ်စရာပါ။ အဓိက အားဖြင့် တောင်ပိုင်းနယ်စပ်ပြည်နယ် တွေမှာပဲ ဖော်ဆောင်လေ့ရှိတဲ့ ခွဲထွက်ရေးသမားတွေရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုကို အဲဒီ ကိစ္စနဲ့ အကျွမ်းတဝင် မရှိတဲ့ ကမ္ဘာ လှည့်ခရီးသွားတွေ တမျိုးတမည် အဓိပ္ပါယ်ကောက်လာနိုင်ပါတယ်။

ကျပ်လာတဲ့ ပိုက်ဆံအိတ်နဲ့ ကုန်သွယ်ခွန် ဒုက္ခ

ဒုတိယအချက်မှာ ထိုင်းတွေရဲ့ သုံးစွဲနိုင်စွမ်းကျနေတယ်။ အကြွေးတွေ ခေါင်ခိုက်နေတာလည်း ကြာပါပြီ။ အိမ်ထောင်စုကြွေးမြီပမာဏဟာ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ပထမသုံးလပတ်မှာ တိုင်းပြည်ဝင်ငွေရဲ့ ၈၇ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ရှိနေပါတယ်။ ဒါဟာအရှေ့တောင်အာရှမှာ အမြင့်ဆုံးအချိုးအစား ဖြစ်ပါတယ်။

အကြွေးပြန်ဆပ်နိုင်နှုန်းဘေးဒဏ်ကို လျှော့ချဖို့ ထိုင်းဘဏ်တွေဟာ မော်တော်ကားနဲ့ အခြားချေးငွေအတွက် ချေးငွေစံနှုန်းသတ်မှတ်ချက်ကို ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း တင်းကျပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ပြည်တွင်းမှာ ကားဝယ်လိုအား ပိုကျလာစေပါတယ်။

အမေရိကန်ရဲ့ ကုန်သွယ်ခွန်ခြိမ်းခြောက်မှု အပါအဝင် အခြား ပြင်ပစီးပွားရေးပြဿနာ ဖြေရှင်းဖို့ အစိုးရရဲ့ အမွန်းတင်လွန်းတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ပိုက်ဆံအိတ်အစီအစဉ် နောက်တစ်ဆင့် ဖော်ဆောင်မှုကို အာဏာရ ဖုထိုင်းပါတီက ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့ပါတယ်။

ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ကိုင်တွယ်ဖော်ဆောင်နိုင်တဲ့ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုတွေရှိသော်လည်း ထိုင်းဝန်ကြီးတွေက ဒီဒစ်ဂျစ်တယ် ပိုက်ဆံအိတ်အစီအစဉ်ဟာ ပြည်တွင်း စားသုံးမှုကို အားသစ်လောင်းပေးမယ့် သော့ချက်ကျတဲ့ စီမံချက်ဆိုပြီး ကြော်ငြာဆော်ဩထားပါတယ်။

နောက်ဆုံးအချက်ကတော့ ပို့ကုန် ကဏ္ဍပါ။ ထိုင်းနိုင်ငံရဲ့ ပို့ကုန်အလေးပြုစီးပွားရေးဟာ ဇူလိုင်လ ၉ ရက်မှာ စတင်အကျိုးသက်ရောက်မဲ့ အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထ ရမ့်ရဲ့ ကုန်သွယ်စည်းကြပ်ခွန်တိုးမြှင့်မှုရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို တောင့်ခံနေရပါတယ်။ ဒီသဘောတူညီချက်ဟာ အဲဒီရက်မတိုင်မီ ပြေလည်ရမှာပါ။

သဘောတူညီချက်မရပါ က ထိုင်းနိုင်ငံဟာ အမေရိကန်သို့တင်ပို့မယ့် ပို့ကုန်တွေအတွက် စည်းကြပ်ခွန် ၃၆ ရာခိုင်နှုန်းထိ တိုးမြှင့် တာကို ရင်ဆိုင်ရမှာပါ။

ထိုင်း ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး ပီချိုင်းချွန်ဟာဗာဂျီရာဟာ ဇူလိုင်လ ၃ ရက်က ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့တော် မှာ အမေရိကန် ကုန်သွယ်ရေးကိုယ်စားလှယ် ဂျမီဆင်ဂရီယာနဲ့ တရားဝင် ဆွေးနွေးမှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပေ မယ့် အမေရိကန်ရဲ့ ဉီးစားပေးဆွေးနွေးမယ့် တိုင်းပြည်တွေထဲမှာ ထိုင်းနိုင်ငံ မပါဝင်ဘူးလို့ The Wall Street Journal က ဧပြီလမှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

ဘယ်လိုစံနှုန်းတွေကို ဉီးစားပေးတယ်ဆိုတာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မသိရပေမယ့် အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဗီယက်နမ်နဲ့ ကမ္ဘောဒီးယားတောင် အမေရိကန်ရဲ့ ဆွေးနွေးမယ့် စာရင်းမှာ ပါဝင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။

ထိုင်းနိုင်ငံဟာ ဇူလိုင်လ ၉ ရက်မတိုင်မီ အမေရိကန်နဲ့ ကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီချက်တစ်ရပ် ရရှိဖွယ်မရှိပါဘူး။ နိုင်ငံအချို့နဲ့ ဆွေးနွေးမှုတွေ ပြုလုပ်နိုင်တယ်လို့ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး စကော့ဘတ်ဆန့်က အရိပ်အမြွက်ပြောခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ထိုင်းအနေနဲ့ စိတ်ရင်းအမှန်နဲ့ ဆွေးနွေးလိုခြင်း ရှိ၊ မရှိ အမေရိကန်က ဘယ်လောက် ယုံလဲ ဆိုတဲ့အပေါ် မူတည်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အရေးတယူဆွေးနွေးမယ်လို့ ဆိုထားတဲ့ တရုတ်ကုန်စည်တွေကို ထိုင်းထုတ်ဆိုပြီး ပို့လာနိုင်တာ၊ အမေရိကန်ထုတ်ကုန်တွေ အပေါ် စည်းကြပ်ထားတဲ့ ကုန်သွယ်ခွန်မဟုတ်တဲ့ အတားအဆီးတွေ၊ အဲဒီလိုမျိုးကိစ္စတွေကို ထိုင်းဘက်က ဘယ်လောက် အလေးထား ဆွေးနွေးမလဲဆိုတဲ့ အပေါ်မှာလည်း မူတည်ပါတယ်။

ဝန်ကြီး ပီချိုင်းက အမေရိကန်နဲ့ ဆွေးနွေးမှုတွေ အောင်မြင်ပါက သဘောတူညီချက် လက်မှတ်ရေးထိုး ချိန်အထိ စည်းကြပ်ခွန် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ ဒါမှမဟုတ် အဲဒီထက်လည်း နည်းကောင်းနည်းနိုင်ပါသေးတယ်။ အဲဒီလိုမဟုတ်ဘဲ ထိုင်းနိုင်ငံကို တွန်းအားပေးဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံက ယူဆရင် ပိုမြင့်မားတဲ့ ကုန်သွယ် စည်းကြပ်ခွန်နှုန်း သတ်မှတ်နိုင်ပါတယ်။

ဝယ်ပြီပစ္စည်း ပြန်မလဲပါ

ထိုင်းနိုင်ငံအပေါ် ဆက်ပြီးယုံကြည်အားထားနိုင်ဖို့ အစိုးရရဲ့ အားကောင်းတဲ့ စီးပွားရေး စီမံခန့်ခွဲမှုကို ပြည်ပရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေ မြင်လိုပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုဟာ အရေးကြီးပါတယ်။ ချောက်ကမ်းပါးပေါ် ယိုင်တီးယိုင်တိုင်လျှောက်နေတဲ့ အစိုးရတစ်ရပ်ဟာ ရေရှည် စီးပွားရေး မဟာဗျူဟာကို စဉ်းစားဆုံးဖြတ်နိုင်ဖွယ် မရှိပါဘူး။

ပြည်ပရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အားကောင်းလာဖို့ ဖုထိုင်းပါတီရဲ့ အခရာကျတဲ့အစီအစဉ်တွေဟာ နိုင်ငံရေးမုန်တိုင်းထဲ နစ်မြှုပ်နေပါပြီ။ ပြည်တွင်းမှာ နိုင်ငံရေးအရ ရှင်သန်ဖို့ က ပထမဆိုတော့ အဲဒီအစီအစဉ် ရွှေ့ဆိုင်းထားလိုက်ရပုံပဲ။

ကာစီနိုတွေကို တရားဝင်ခွင့်ပြုမယ့် အစီအစဉ်တွေ ကြန့်ကြာခဲ့ရပြီး Bhumjaithai ပါတီက ညွန့်ပေါင်းအစိုးရမှ နုတ်ထွက်ပြီးတဲ့နောက် အဆိုပါအစီအစဉ်ကို ခိုင်မာစွာ ကန့်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။

ဖုထိုင်းပါတီက ထောက်ခံတဲ့ ကာစီနို တရားဝင်ခွင့်ပြုရေးဥပဒေကြမ်းနဲ့ ထိုင်းတောင်ပိုင်း မြေသားတံတား မဟာစီမံကိန်းအကြောင်းကို ဇွန်လ ၂၈ ရက် ဘန်ကောက်မြို့ Victory Monument မှာပြုလုပ်တဲ့ အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲမှာ ဖော်ညွှန်းဆော်ဩခဲ့ကြပါတယ်။

ပဉ္စလက် ဖြတ်လမ်းမရှိ

တိုတိုပြောရရင် ထိုင်းနိုင်ငံဟာ မူဝါဒတွေကို ပြင်ဆင်ဖို့ နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ အရေးကြီးပါ တယ်။ ကံအကြောင်းမလှစွာပဲ အဲဒီအတွက် ပဉ္စလက် လက်နက် ရှိမနေပါဘူး။

အာဏာရှိသူတွေ၊ ညွန့်ပေါင်းမဟာမိတ်တွေကြား သည်းခံမှုနဲ့ နားလည်မှု လုပ်ဆောင်ရမှာဖြစ်တယ်။ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ နိုင်ငံရေး အကျိုးစီးပွားအစား အစိုးရ တည်ငြိမ်ဖို့၊ မူဝါဒတွေ တည်တံ့ဖို့ ဦးစားပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

အထူးသဖြင့် မညီညွတ်မှုရဲ့ အဖိုးအခဟာ နိုင်ငံရေးရေပေါ်ဆီ အထက်တန်းလွှာတွေ အတွက် သာမက နိုင်ငံအတွက်ပါ ကပ်ဘေးဖြစ်နိုင်တဲ့အခါမျိုးမှာ ပိုတောင် အရေးကြီးပါသေးတယ်။ စမ်းလိုက်၊ လုပ်လိုက်နဲ့ အများကြိုက် လုပ်ရပ်တွေ အစား ထူးခြားဆန်းသစ်တဲ့ ပေါ်လစီအိုင်ဒီယာတွေ လိုပါတယ်။

ပေထောင်တန်အစိုးရက အဲဒီလို လုပ်နိုင်တယ်၊ အဲဒီအတွက် အသင့်ရှိနေတယ်ဆိုပြီး ထင်တဲ့သူ စိုးစဉ်မျှပဲ ရှိပါတယ်။ နောက်ဆုံးအကြိမ် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှု ဖြစ်ခြင်းရဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းခံက သက်ဆင်ရဲ့ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးရာထူး ငမ်းငမ်းတက်လိုချင်သောကြောင့်လို့ ယူဆနိုင်ပါတယ်။

ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး ရာထူးကို အစိုးရအဖွဲ့မှာ အာဏာ အရှိဆုံး အခန်းကဏ္ဍတစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်ထားပြီး Bhumjaithai ပါတီက ထိုအချက်ကြောင့် ညွန့်ပေါင်း အစိုးရမှ နုတ်ထွက်ခဲ့တာပါ။

သက်ဆင်လည်း မရဲဘဲ ကျွဲပြဲစီးရုံမှ တပါး ဘာမှ မတတ်နိုင်။ ပေထောင်တန်အနေနှင့်လည်း အချိန်ဆွဲ လိုက်လျောရုံမှ တပါး ဘာမှ မတတ်နိုင်။ အခုတော့လည်း အားလုံးက အကွဲကွဲ အပြဲပြဲနဲ့ မှီတွယ်စရာ ဗဟိုချက်လည်း ပျောက်နေပုံပါပဲ။

TTZ ဘာသာပြန်သည်

ဇူလိုင်လ ၃ ရက်က CNA သတင်းဝဘ်ဆိုဒ်မှာ ဆောင်းပါးရှင် Harrison Cheng ရေးသားထားတဲ့ Thai PM’s suspension threatens more than the Shinawatra legacy ကို ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ပါ သည်။