နာမည္ဆန္း
Chikungunya နာမည္ကုိ ေရာဂါ စတင္ေတြ႔ရွိရာ တန္ဇန္းနီးယားႏိုင္ငံ လူမ်ိဳးစု ဘာသာစကားမွ စတင္ ျမစ္ဖ်ားခံခဲ့ၿပီး တြန္႔လိမ္ေကာက္ေကြးျခင္းလုိ႔ အဓိပၸာယ္ ရပါတယ္။ ေရာဂါခံစားရသူမ်ား နာက်င္ကုိက္ခဲ၍ေနျခင္းကုိ ဆုိလုိပါတယ္။ ျမန္မာအေခၚကေတာ့ ဆင္တုပ္ေကြး ျဖစ္တယ္။
ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ
ေရာဂါပုိးသယ္ေဆာင္ထားေသာ ျခင္ကုိက္ခံရ၍ ျဖစ္ပါတယ္။ ျခင္ကုိက္ခံ ရၿပီး ၃ရက္ကေန ၅ရက္အတြင္းမွာ လကၡဏာ စတင္ ခံစားရတယ္။ ျခင္ အမ်ိဳးအစား (Aedes aegypti & Aedes albopictus) က ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ျဖစ္ေစတဲ့ ျခင္ အမ်ိဳးအစားနဲ႕ အတူတူပါပဲ။
ဘာေတြျဖစ္မွာလဲ
အဓိက လကၡဏာကေတာ့ ဖ်ားၿပီး အဆစ္အျမစ္ လြန္စြာကုိက္ခဲတာေတြ ျဖစ္တယ္။ လူနာအမ်ားစု (၈၇ ရာခိုင္ႏႈန္း -၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္း)မွာ ကုိက္ခဲၾကတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေခါင္းကုိက္တာ၊ ႂကြက္သားေတြ နာက်င္တာ၊ အဆစ္အျမစ္ေရာင္တာ၊ အေရျပားမွာ အနီကြက္ေပၚတာေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ ေသေစႏုိင္ေသာ ေရာဂါ မဟုတ္ပါ။ လူ အမ်ားစုမွာ ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္အတြင္း ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းသြားေလ့ ရွိတယ္။ အခ်ိဳ႕သူေတြကေတာ့ အဆစ္ နာက်င္တာကို လေပါင္းမ်ားစြာ ခံစားရ ႏုိင္ပါတယ္။ ေရာဂါ ျဖစ္ၿပီးသူေတြအေနနဲ႕ ခုခံစြမ္းအား ရရွိၿပီး ေနာက္ထပ္ ထပ္မံ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ပါ။ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးနဲ႕ မတူတာက ဆင္တုပ္ေကြးမွာ မ်ိဳးကဲြ မရွိပါဘူး။
ဘယ္သူေတြမွာ ပုိဆုိးတတ္လဲ
ေမြးကင္းစကေလးငယ္မ်ား၊ အသက္ ၆၅ႏွစ္အထက္ လူႀကီးမ်ား၊ ေသြးတုိး ဆီးခ်ိဳ ႏွလုံးေရာဂါ အခံရွိသူမ်ားတြင္ ပုိမုိ ခံစားရေလ့ ရွိတယ္။
ဘယ္လုိကူးစက္ႏုိင္လဲ
ဗုိင္းရပ္စ္ ပုိးဟာ ေရာဂါကူးစက္ခံရ သူရဲ႕ ကုိယ္တြင္းမွာ ၅ ရက္ကေန ၇ ရက္ အထိ ရွိေနႏုိင္တာေၾကာင့္ အဲဒီအခ်ိန္ အတြင္း ကုိက္တဲ့ျခင္ကေနတစ္ဆင့္ အျခားသူေတြကို အကုိက္ခံရရင္ ကူးစက္ ႏုိင္ပါတယ္။ လူတစ္ဦးကေန တစ္ဦးသို႕ တုိက္ရုိက္ မကူးစက္ႏုိင္ပါ။ ျခင္ကုိက္ခံရတာကေနပဲ ကူးစက္တာ ျဖစ္တယ္။
ဘယ္လုိကုသရမလဲ
(၁) အနားယူပါ။
(၂) အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
(၃) အဖ်ားအနာသက္သာေအာင္ ပါရာစီတေမာေဆးကုိ ညႊန္ၾကားခ်က္ အတုိင္း ေသာက္ပါ။ အက္စပရင္နဲ႕ အျခား အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ားကုိ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္မပါဘဲ မသုံးသင့္ပါ။
(၄) ပထမ တစ္ပတ္အတြင္း ျခင္ကုိက္ မခံရေအာင္ ဂရုစုိက္ပါ။ ဒါမွ အျခားသူ ေတြကို မကူးစက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။
ဘယ္လုိကာကြယ္ႏုိင္မလဲ
အဓိက ျခင္ကုိက္မခံရေအာင္ ေနဖို႕ ပါပဲ။
ေရာဂါရာဇ၀င္
ဆင္တုပ္ေကြး ကူးစက္ခံထားရတဲ့ လူနာကို ၁၉၅၀ ခုႏွစ္မွာ အာဖရိကမွာ ပထမဆံုး စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့တယ္။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မွာ ဘန္ေကာက္ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွာ အိႏ္ၵိယမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တယ္။ ၂၀၀၄ မွာ ကင္ညာႏုိင္ငံကေနတစ္ဆင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားသုိ႔ ကူးစက္ျပန္႔ႏွံ႔ ခဲ့တယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ကတည္းက ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ရွိခဲ႔တယ္လုိ႔ သိရတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံမွာလဲ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ရွိခဲ႔တယ္။
ကုိယ္၀န္ေဆာင္မွာေရာ ဘယ္လုိ ျဖစ္မွာလဲ
ကုိယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ကာလအတြင္း ေရာဂါကူးစက္ခံရမယ္ဆိုရင္ အျခားသူ ေတြလိုပဲ ဖ်ားတာ၊ ကုိက္ခဲတာေတြ ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ ကုိယ္၀န္ ပ်က္ႏုိင္ေျခ အလြန္ နည္းပါတယ္။ သေႏၶသားကုိ မကူးစက္ႏိုင္ပါ။ ဒါေပမယ့္ ေမြးဖြားခ်ိန္ မွာ ေရာဂါပုိး ဗုိင္းရပ္စ္ မ်ားျပားေနခ်ိန္ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ ေမြးကင္းစ ကေလးအား ကူးစက္ႏုိင္ပါတယ္။
ေမြးလာေသာ ကေလးအား မိခင္ ႏုိ႔တုိက္ေကၽြးတာေၾကာင့္ မကူးစက္ႏုိင္ဘူး။
သတိျပဳရမည္႔အခ်က္
ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေရာဂါနဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာ ဆင္တူတဲ့အျပင္ ေရာဂါ ျပန္႔ႏွံ႔ ေစတဲ့ ျခင္ အမ်ိဳးအစား တူညီေနတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကုသေပးတဲ့ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းေတြအေနနဲ႕ သတိျပဳၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
ေဒါက္တာ သန္းႏိုင္မင္း
