ကယားျပည္နယ္၊ လြိဳင္ေကာ္ ေရာက္ေတာ့ ဒီကမိတ္ေဆြေတြနဲ႔ စကား စျမည္ေျပာဆို ေဒသအေၾကာင္း ေမးျမန္း ျဖစ္တယ္။ သူတို႔က အခုတေလာ ျဖစ္ ပ်က္ေနတဲ့ ျပႆနာေလးေတြနဲ႔ မၾကာ ေသးမီက က်င္းပခဲ့တဲ့ ကယားျပည္နယ္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ဖိုရမ္ (Kayah State investment forum May 2018) အေၾကာင္း ေျပာျပၾကတယ္။
ကၽြန္ေတာ္ျမင္တာကေတာ့ ေဒသႏၲ ရအစိုးရေတြရဲ႕ တာဝန္ကေတာ့ သူ႕ ေဒသက ျပည္သူေတြရဲ႕ သာယာ၀ေျပာ ေရး၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးကို ဦးစားေပးဖို႔ပဲ မဟုတ္ဘူးလား။ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးဆိုတာလဲ ဘယ္လိုလဲဆိုတာ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ရွိပါတယ္။ သဘာ၀အတိုင္းေလးပဲ၊ ခုေခတ္စကားနဲ႔ေျပာရင္ ေအာ္ဂဲနစ္ (Organic)ေပါ့၊ လွေနတယ္၊ လူေတြက စိတ္ပိုင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္း ဖူလုံ ခ်မ္းသာေနတယ္ ဆိုရင္ေရာ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး မဟုတ္ဘူးလားေပါ့။ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမႈဆိုတာကလည္း ႐ုပ္ဝတၳဳ အေဆာက္အဦေတြ၊ ဂ်ီဒီပီ ကိန္းဂဏန္းေတြမၽွသာ မဟုတ္ဘဲ လူထုေတြဘ၀ ဖြံ႕ၿဖိဳးဖို႔လည္း လိုအပ္ ပါတယ္။
ပထမျပႆနာက ကၽြန္ေတာ္ၾကားရ တာက ေဒသခံ ကားလိုင္းေတြကိုေက်ာ္လို႔ ျပည္မက ကုမၸဏီတစ္ခုကို လုပ္ပိုင္ခြင့္ခ် ေပး လိုက္တာပါပဲ။ အေၾကာင္းျပခ်က္က ေဒသခံကားလုပ္ငန္းေတြက ဝန္ေဆာင္မႈ ညံ့လြန္းလို႔၊ ကားေတြ ညံ့ဖ်င္းေနလို႔၊ ဒါေၾကာင့္ ျပင္ပက ကုမၸဏီေတြ၊ လိုင္း ေတြကို ေခၚယူေျပးဆြဲဖို႔ ေစခိုင္းတယ္ ဆိုတယ္။ ဒီလိုေဆာင္႐ြက္လိုက္ရင္ ဝန္ ေဆာင္မႈ ပိုေကာင္းတာေတြကို လက္ငင္း ရရွိႏိုင္ပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္းပဲ ကားေကာင္း ေတြ စီးရႏိုင္ပါတယ္။ ေဈးကြက္စီးပြားေရး သေဘာအရ ေျပာရင္လည္း ေဒသတြင္း ပိတ္ဆို႔ထားတာ မဟုတ္ဘဲ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ေတြရွိသင့္ပါတယ္။ အာဆီယံႏိုင္ငံေတြမွာ ေတာင္ အာဆီယံ စီးပြားေရးအသိုက္အဝန္း (AEC)ဆိုၿပီး လာၾကမယ့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ေတြ၊ ဝန္ေဆာင္မႈေတြ ဖြင့္ေပးၾကရဦး မွာပဲ မဟုတ္ဘူးလား။ ဒါေပမယ့္ ေဒသခံ လူထုေတြဆီက ၾကားရတာ ကေတာ့ ဒီလိုဆိုတယ္။ ဒီလြိဳင္ေကာ္မွာ ရွိေနတဲ့ ကားလိုင္းေတြဆိုတာက အရင္ေခတ္ဆိုး ႀကီး တစ္ေလၽွာက္ ေခ်ာ၊ ေပၚတာ၊ အခြန္၊ ဆက္ေၾကးေပါင္းစုံကို ႀကံ႕ႀကံ႕ခံ ရပ္တည္ လာခဲ့တာ၊ ဘယ္သူေတြကမွ လုပ္ငန္း လာ မလုပ္ခ်င္တဲ့အခ်ိန္ကတည္းက လုပ္ငန္းေတြ မျပဳတ္သြားေအာင္၊ ခရီး သြားလာေရး ျပတ္ေတာက္ မသြားေအာင္ အၿငိဳအျငင္ခံ ႐ုန္းကန္ေနလာ ခဲ့ၾကရတာ၊ သူတို႔ ကားေတြ အရည္အေသြးက်ဆင္း ေနၿပီဆိုတာလည္း လက္ခံၾကပါတယ္။
အဲဒါေၾကာင့္ပဲ။ အလြယ္တကူ ေဒသျပင္ပက ကားလိုင္းေတြ ေခၚယူေျပး ဆြဲၾကတဲ့အခါ ေဒသခံကားပိုင္ရွင္ေတြ ဒီဘိဇနက္က ထြက္သြားၾကရမွာလား။ သူတို႔ ကားစုတ္ေတြကို ပိုက္ၿပီး အနားယူ သင့္ပါၿပီလား။ အဲဒီမွာ မေက်နပ္ၾကတဲ့ လုပ္ငန္းရွင္ေတြက လႊတ္ေတာ္ေရွ႕ ဟစ္တိုင္ မွာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ၾကမယ္လို႔ ျဖစ္ပါေတာ့ တယ္။ ေနာက္ဆုံး ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒က ဦးေဆာင္ၿပီး၊ အစိုးရအဖြဲ႕ ဝန္ႀကီးေတြ၊ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ ၫွိႏႈိင္းေပး ေနတယ္လို႔ေတာ့ သတင္းရရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုျဖစ္သင့္တယ္ဆိုတာ ေဒသခံ အခ်ိဳ႕ ေဆြးေႏြးၾကတာလည္း နားေထာင္ ရပါတယ္။ သူတို႔ေျပာတာက ျပည္နယ္ အစိုးရက အာမခံ၊ ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္ေတြနဲ႔ ၫွိ၊ လုပ္ငန္းရွင္ေတြက ေခ်းေငြယူေပးၿပီး သူတို႔ကို ပိုေကာင္းတဲ့ ကားအသစ္ေတြ အေႂကြးနဲ႔ဝယ္၊ ျပန္ဆပ္ႏိုင္ဖို႔ လုပ္ငန္း စဥ္ၫွိ၊ ေဒသခံကားေတြကိုပဲ ေျပးခိုင္း တာမ်ိဳးက ပိုမေကာင္းဘူးလားလို႔ ဆိုၾက တယ္။ ဘယ္လိုဆက္ျဖစ္မယ္ မသိရ ေသးပါဘူး။ ေျပလည္ပါေစလို႔ပဲ ဆုေတာင္း ပါတယ္။
ဒီျပႆနာနဲ႔ အလားတူမယ္ထင္ တယ္။ ေနာက္ထပ္ကိစၥတစ္ခုကေတာ့ အခုႏွစ္၊ ေမလက လုပ္ခဲ့တဲ့ ကယားျပည္ နယ္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ဖိုရမ္ပါ။ ျပည္ ေထာင္စု ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ေကာ္မရွင္နဲ႔ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရက လူႀကီးေတြလာၿပီး ကယားျပည္နယ္က အခြင့္အလမ္းေတြ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းၾကတာပါ။ ကယားျပည္နယ္အတြင္းမွာ ႏိုင္ငံျခားရင္း ႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူေတြအေနနဲ႔ ထုတ္ကုန္လုပ္ ငန္း၊ သတၱဳတြင္း၊ ဟိုတယ္-ခရီးသြား လုပ္ငန္းနဲ႔ စက္မႈလုပ္ငန္းက႑ေတြ အတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း ေတြ ရွိေစမယ္ဆိုပါတယ္။ ဒါေတြကို ျပၿပီး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ ဆြဲေဆာင္တဲ့ ပြဲပါ။
ကၽြန္ေတာ္ ၾကားသိရသေလာက္ ကယားျပည္နယ္က ဆန္ဖူလုံပါတယ္။ ရွမ္းျပည္နယ္ကိုေတာင္ ဆန္တင္ပို႔ ရတယ္ ဆိုတယ္။ သီးႏွံ သားငါးလည္း မရွားလွဘူး။ လူဦးေရက ၃ သိန္းေက်ာ္ ပဲရွိေတာ့ ေျမယာလည္း လူဦးေရနဲ႔စာရင္ ေပါႂကြယ္၀ေနပါေသးတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ အစိုးရလက္ထက္က ေလ်ာ္ေၾကးသေဘာ မ်ိဳးနဲ႔ ကယားျပည္နယ္ကို လၽွပ္စစ္မီး ရရွိေအာင္ အေလးေပး ေဆာင္႐ြက္ေပးခဲ့ တဲ့အတြက္ လၽွပ္စစ္မီးလည္း ရပါတယ္။ သစ္ေတာေတြ ခုတ္ခဲ့တာ မ်ားတယ္ဆိုေပမယ့္၊ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ ဒီေလာက္ႀကီး မပ်က္စီးေသးပါဘူး။ သဘာ၀ပတ္ဝန္း က်င္နဲ႔ သာယာလွပတဲ့ ႐ႈခင္းေတြေၾကာင့္ ခရီး သြားလုပ္ငန္းအတြက္ အလားအလာ လည္း အေတာ္ေကာင္းပါေသးတယ္။
ကၽြန္ေတာ္ျမင္တာကေတာ့ သူတို႔ ကယားျပည္နယ္အတြက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ ေရးဆိုရင္ ေဒသခံေတြက ကိုယ္တိုင္ ကိုယ္က် စဥ္းစားထားတဲ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး အစီအစဥ္ မူေဘာင္ (Development plan framework) အတိုင္း လုပ္ၾက တာပဲ ေကာင္းပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္က ေလာပီတ လၽွပ္စစ္ဓာတ္အားေပးစက္႐ုံ ကို ကယားျပည္နယ္မွာ ေဆာက္ထားေပ မယ့္၊ ေဒသခံျပည္သူေတြ မီးမရဘဲ ကာလ အတန္ၾကာ ေနခဲ့ရပါတယ္။ ေျပာရရင္ ေတာ့ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ တရားမၽွတမႈ (environmental justice) မရွိျခင္း၏ ဆိုးက်ိဳးဒုကၡေတြကို ေဒသခံေတြ လုံေလာက္ေအာင္ ခံစားခဲ့ ၾကရၿပီးပါၿပီ။ ဒါဆိုရင္ ေဒသခံေတြ သေဘာက် ေရးဆြဲထားတဲ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး မူေဘာင္ ရွိေနၿပီလားေပါ့။ မရွိေသး ဘူးလို႔ ၾကားရပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ဘယ္က႑ေတြကေတာ့ ပိုဖြံ႕ၿဖိဳးဖို႔ ေကာင္းတယ္။ ဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ဖြံ႕ၿဖိဳးေစမယ္။ ဘယ္က႑ေတြကေတာ့ ေဒသခံေတြ ကိုယ္တိုင္လုပ္ႏိုင္ၿပီး၊ ဘယ္လိုက႑ေတြမွာ အကူအညီ၊ ဖက္စပ္၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ လိုတယ္ စသည္ ျဖင့္ ေက်ေက်လည္လည္ သေဘာတူ ညီၾကရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။ ကိုယ္ပိုင္ မူေဘာင္နဲ႔ကိုက္ရင္ ဖိတ္ေခၚ၊ မကိုက္ ညီရင္ မယူ႐ုံေပါ့။
ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးဆိုတာ လူေတြကို ဇိကုတ္ၿပီး နတ္ျပည္တင္တာ မဟုတ္ သလို၊ အေပၚကလာတဲ့ Top-down Plan (အေပၚကက် လာတဲ့ စီမံကိန္း) လည္း မျဖစ္သင့္ပါဘူး။ အခုလို ႏိုင္ငံ ျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ လာၾကေတာ့၊ ေဒသခံ လူထုေတြက ထိုင္ၾကည့္ေနရၿပီး၊ ေျမငွား စားခေလာက္ ပဲရတဲ့ အစီအစဥ္ မ်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးက်ေတာ့ ေဒသခံေတြ ခါးေကာ့ေအာင္ ခံရမယ္ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္ေနမလား စိုးရိမ္မိတယ္ဆိုတာ ေဒသခံေတြက ေျပာျပၾကတယ္။ ေဒသခံ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ တစ္ဦးကေတာ့”ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို ဗန္းေပၚတင္ေရာင္း ေနၿပီ”လို႔ ေျပာပါတယ္။ ျပင္ပက လူစိမ္း ေတြလာေတာ့မယ္။ ေဒသခံေတြရဲ႕ သဟဇာတဘ၀ကေလး ပ်က္စီးရေတာ့ မယ္။
ေျမယာလုယက္မႈေတြလည္း ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္လာမယ္။ မိုးျမင့္တိုက္ တာေတြနဲ႔ ႐ုပ္ဝတၳဳ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာမႈေတြလည္း ျဖစ္ေပၚ ေကာင္း ျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါဟာ ေဒသခံျပည္သူေတြက လိုခ်င္ရဲ႕ လားဆိုတာလည္း ျပန္ၿပီး ေမးၾကည့္ဖို႔ လိုအပ္ေနပါေသးတယ္။ လုံး၀ ကမၻာႀကီး ကို တံခါးပိတ္ထားမယ့္ ဇနပုဒ္ဝါဒီမ်ိဳး မျဖစ္သင့္သလို၊ အရင္း ေဈးေတာင္းထဲက ဗန္းေပၚ ဘုမသိ၊ ဘမသိ တက္ထိုင္လိုက္ ရမယ့္ဘ၀မ်ိဳးလည္း မျဖစ္ေစခ်င္ပါဘူး။ အဲသလို ေ႐ြးခ်ယ္ စရာ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးလမ္းႏွစ္ခြကို ကၽြန္ေတာ္ ေတြးေနမိပါတယ္။
