အထက္ျမန္မာျပည္တြင္ ဆင္မုဆိုး တို႔၏ သတ္ျဖတ္ခံရမည့္အေရး ေတာဆင္ ႐ိုင္းမ်ားက ေၾကာက္ေနရခ်ိန္ တနသၤာရီ တိုင္းသားတို႔က ေတာဆင္႐ိုင္းတို႔ အႏၲ ရာယ္ က်လာမည္ကို တစ္ေန႔ထက္ တစ္ေန႔ ပိုပို စိုးရိမ္လာေနၾကသည္။
အထူးသျဖင့္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားက ေကာ့ေသာင္းခ႐ိုင္ ဘုတ္ျပင္းၿမိဳ႕နယ္ အတြင္း ဥယ်ာဥ္ၿခံမ်ားထဲသို႔ ဝင္ေရာက္ လာျခင္း၊ ကားလမ္းမမ်ားေပၚ ျဖတ္ သန္းျခင္းမ်ားက အေခါက္ေရတစစပိုမ်ား လာၿပီး တစ္ေခါက္ထက္တစ္ေခါက္ အေကာင္ေရ ပိုပိုမ်ားလာေၾကာင္း ေဒသ ခံေတာင္သူမ်ားႏွင့္ ကားသမားမ်ားက ေျပာၾကသည္။
ယခင္က ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား ကား လမ္းေပၚျဖတ္သည္ကိုတစ္လတြင္ ၂ ႀကိမ္ခန္႔သာေတြ႕ရေသာ္လည္း ယခု အခါတစ္ပတ္တြင္ပင္ ၂ ႀကိမ္၊ ၃ ႀကိမ္ ခန္႔ေတြ႕လာရၿပီး ရန္ျပဳမည္စိုးသျဖင့္ ကားျပန္လွည့္ ေျပးရသည္အခါမ်ား လည္းရွိေၾကာင္း ၿမိတ္ႏွင့္ ထားဝယ္ ၿမိဳ႕မ်ားမွ ေကာ့ေသာင္းကိုေျပးဆြဲေန သည့္ခရီးသည္တင္ ယာဥ္ေမာင္းသူ အခ်ိဳ႕က ဆိုသည္။
“အခုမိုးမက်ခင္ကစၿပီး ေတြ႕ရတာ ပိုမ်ားလာတယ္။ ကားတစ္စီးထဲဆို ၾကက္သီး ေတာင္ထတယ္။ ဘုရားတၿပီး ေမာင္းေနရတယ္”ဟု ေကာ့ေသာင္း ထားဝယ္ေျပးဆြဲသည့္ တနသၤာရီ႐ိုးမ ယာဥ္လိုင္းမွ ယာဥ္ေမာင္းကိုေက်ာ္သူလင္း က ေျပာသည္။
ယာဥ္ေမာင္းတို႔က အေၾကာင္းမဲ့ ေၾကာက္ေနၾကျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ေပ။
ေကာ့ေသာင္းၿမိဳ႕နယ္ ကရသူရိၿမိဳ႕ တြင္ဇြန္လ ၁၁ ရက္ကအသက္ ၄၄ ႏွစ္ အ႐ြယ္ ဥယ်ာဥ္ေစာင့္အမ်ိဳးသားတစ္ဦး ဆင္႐ိုင္းနင္းသျဖင့္ ေသဆုံးခဲ့သည္။
ကရသူရိၿမိဳ႕အနီး ဥယ်ာဥ္ေစာင့္ ဝါးတဲကို ေတာဆင္႐ိုင္းက ညဘက္ တြင္လာဖ်က္ဆီးခဲ့ၿပီး ဥယ်ာဥ္ေစာင့္ အမ်ိဳးသားက တဲႏွင့္ ၁၅ ေပခန္႔အကြာ တြင္ ဆီးခုံကိုဆင္နင္းခံရေသာ ဒဏ္ရာ ျဖင့္ေသဆုံးခဲ့ေၾကာင္း ရဲမွတ္တမ္းမ်ားက ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
ထိုသတင္းက ေဒသခံတို႔၏ ေတာ ဆင္႐ိုင္း အႏၲရာယ္ကို စိုးရိမ္မႈေရခ်ိန္ ပိုမို ျမင့္တက္ေစခဲ့သည္။
ယခင္က အမႈမဲ့အမွတ္မဲ့ေနခဲ့ေသာ ထိုေဒသတစ္ဝိုက္မွ ေဒသခံေတာင္သူမ်ား ညဘက္ ဥယ်ာဥ္တဲ ေစာင့္လၽွင္ မီးမ ျပတ္ဖိုျခင္း၊ မီး႐ႈး၊ မီးပန္း၊ ေျဗာက္အိုး မ်ားေဆာင္ထားျခင္းျဖင့္ ေတာဆင္ ႐ိုင္းမ်ား စိုက္ခင္းႏွင့္တဲသို႔ လာမ ဖ်က္ဆီးေရး ကာကြယ္လုပ္ေဆာင္ ေနၾကေၾကာင္း ျပည္ႀကီးမ႑ိဳင္ၿမိဳ႕၊ ျပည္ႀကီးမ႑ိဳင္ရပ္ကြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး ဦးညီညီထြန္းက ေျပာသည္။
ဆင္႐ိုင္းမ်ားက ယခင္ကတစ္ ေကာင္စ ႏွစ္ေကာင္စသာ ေတြ႕ေသာ္ လည္း ယခုတြင္ ၁၀ ေကာင္ႏွင့္အထက္ အုပ္စုဖြဲ႕ သြားလာေနတတ္ေၾကာင္း ေဒသခံအခ်ိဳ႕က ဆိုသည္။
ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားက ဆီအုန္းေတာ မ်ားကို ဝင္ေရာက္စားေသာက္ရင္း ကားလမ္းမေပၚ အုပ္စုခ်ီျဖတ္သန္းလာ ၾကသည္မွာ ယခင္ထက္ပိုမ်ားလာသည္ ႏွင့္အမၽွ ကားႏွင့္ေတြ႕လၽွင္ ေၾကာက္လန္႔ ကာ ရန္ျပဳသည့္ အသြင္ေဆာင္လာ တတ္ေၾကာင္း ကားသမားတို႔က ေျပာ ၾကသည္။
“မ်က္ကြယ္လမ္းေကြ႕ေတြက်ရင္ဆင္ျဖတ္တဲ့အခ်ိန္နဲ႔ဆုံရင္ေတာ့ လန္႔ ၿပီးေတာ့ ႏွာေမာင္းနဲ႔႐ိုက္တာေတြေတာ့ ရွိတယ္၊ မီးေရာင္နဲ႔အရွိန္နဲ႔ဆိုေတာ့ လန္႔ၿပီး (ကားဘက္)ျပန္လာတာမ်ိဳး ေတာ့ရွိတယ္၊ ေရွ႕တစ္လ(ဇြန္လ)တုန္းကဆိုရင္ အေခါက္တိုင္းလိုလို မၾကာ မၾကာေတြ႕တယ္”ဟု ၿမိတ္-ေကာ့ေသာင္း ယာဥ္ေမာင္း ကိုေက်ာ္မင္းက ေျပာသည္။
ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ခ်ိန္ ကားဟြန္းတီးျခင္း၊ ကားမီးထြန္းျခင္း တို႔ျပဳက ဆင္လိုက္ျခင္းခံရတတ္ေၾကာင္း တနသၤာရီ႐ိုးမ ယာဥ္လိုင္းက ယာဥ္ေမာင္း တစ္ဦးျဖစ္သူ ကိုမိုးမင္းသူက ေျပာ သည္။
“ဆင္ေတြ လမ္းျဖတ္ေနခ်ိန္ဆိုကား စက္သတ္ၿပီး ရပ္ေစာင့္ေနရတာေပါ့”ဟု ကိုမိုးမင္းသူက ဆိုသည္။
ကားသမားမ်ားႏွင့္ ေဒသခံတို႔က ဆင္႐ိုင္းအႏၲရာယ္ကို တာဝန္ရွိသူမ်ားမွ တစ္စုံတစ္ရာကာကြယ္ေပးရန္လိုလားေၾကာင္း ဖြင့္ဟၾကသည္။
ယင္းသို႔ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား စိုက္ခင္း ႏွင့္ကားလမ္းမေပၚ တက္လာျခင္းတို႔ ပိုမ်ားလာမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ လက္ရွိတြင္ သတင္းမရေသးေၾကာင္း သစ္ေတာဦးစီး ဌာန တနသၤာရီတိုင္းေဒသႀကီးဦးစီးမႉး ဦးေက်ာ္ေဇယ်က ေျပာသည္။
“သိပ္ၿပီးေတာ့ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ပဋိပကၡမ်ားလာတယ္ဆိုရင္ေတာ့လည္း သက္ဆိုင္ရာ အဆင့္ဆင့္ကို တင္ျပၿပီး ေတာ့ ဆင္ေမာင္းတဲ့အဖြဲ႕ေတြ၊ ဆင္ ဆရာဝန္ေတြနဲ႔ လိုက္ၿပီးေတာ့ေမာင္းထုတ္ေျခာက္ထုတ္ေပးတာတို႔ လုပ္ရမွာ ေပါ့”ဟု တိုင္းေဒသႀကီးဦးစီးမႉး ဦးေက်ာ္ေဇယ်က ေျပာသည္။
ဆင္မ်ားကို အေတြ႕မ်ားလာျခင္းမွာ ဆင္တို႔၏ စားက်က္မ်ား ပ်က္လာျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဦးေက်ာ္ေဇယ် ကဆိုသည္
ယင္းေၾကာင့္ဆင္တို႔၏ ေနရင္း ေဒသမ်ား မပ်က္စီးေရး ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ရန္ အဓိက ဦးစားေပး လုပ္ ေဆာင္ေနရၿပီး သစ္ေတာျပန္လည္တည္ ေထာင္ေရး စီးမံကိန္းမ်ားအရသစ္ေတာ စိုက္ခင္းမ်ား ျပန္တည္ေထာင္ေနေၾကာင္း ဦးေက်ာ္ေဇယ်က ေျပာသည္။
လက္ရွိတြင္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား လူမ်ားအနီးသို႔မလာရန္ႏွင့္လူကိုအႏၲ ရာယ္မျပဳႏိုင္ရန္အတြက္ ေဗ်ာက္အိုး ေဖာက္ျခင္း၊ ဝါးအစိမ္းမ်ားကို မီး႐ႈိ႕ၿပီး အသံေပးျခင္း၊ င႐ုတ္သီးအေၫွာ္နံ႔ ေပး ျခင္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေၾကာင္း ၎က ဆိုသည္။
“ဆင္ေတြ အျပင္ထြက္မလာေအာင္ တားႏိုင္တဲ့ စနစ္ေတာ့မရွိဘူး၊ ဆင္ဆို တာက လုံး၀ကာကြယ္ထားတဲ့ ေတာ႐ိုင္း တိရစၧာန္။ သတ္ျဖတ္ဖမ္းဆီးခြင့္မရွိဘူး၊ သူတို႔ေရာက္မလာေအာင္တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းကိုပဲ လိုအပ္လို႔ ရွိရင္ ေျပာဆိုေၾကညာေပးဖို႔ ရွိတာေပါ့”ဟု ၎က ေျပာသည္။
ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားကို တစ္ကၽြန္း ပို႔ရန္ အဆိုတင္ခဲ့ဖူးေသာ ဘုတ္ျပင္းမဲ ဆႏၵနယ္မွ တိုင္းေဒသႀကီးလႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ကမူ ဆင္႐ိုင္းမ်ားအေရး အစိုးရက ကိုင္တြယ္ရခက္ခဲေနသည့္ အေနအထားတြင္ရွိသည္ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳ သည္။
ဘုတ္ျပင္းတစ္ဝိုက္မွ ေတာဆင္ မ်ား၊ က်ားမ်ားကို ဖမ္းယူကာအမ်ိဳးသား အဏၰဝါဥယ်ာဥ္ (Marine National Park )ဟု သတ္မွတ္ထားေသာ လန္ ပိကၽြန္းတြင္လႊတ္ရန္အဆိုကို လြန္ခဲ့ သည့္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ေႏွာင္ပိုင္းကတိုင္း ေဒသႀကီး လႊတ္ေတာ္တြင္ အစည္းအေဝး တြင္ တင္သြင္းခဲ့ၿပီး ေအာင္ျမင္ခဲ့ေသာ္ လည္း တိုင္းအစိုးရမွတစ္စုံတစ္ရာ အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္မႈ မျပဳေသးေပ။
တနသၤာရီတိုင္းအတြင္း လက္ရွိ ေတာဆင္႐ိုင္း အေကာင္ေရမည္မၽွရွိ သည္ကို သိပၸံနည္းက် စုံစမ္းေထာက္ လွမ္းဆဲဟု အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ သစ္ပင္ ႏွင့္ သားငါးတိရစၧာန္ထိန္းသိမ္းေရး အဖြဲ႕ (FFI- Fauna and Flora International)၏ တနသၤာရီတိုင္း တာဝန္ခံ ဦးေနမ်ိဳးေ႐ႊက ေျပာသည္။
၂၀၀၀ ခုႏွစ္ဝန္းက်င္က ထြက္ရွိ ခဲ့သည့္ စာရင္းမ်ားအရ တနသၤာရီတိုင္း အတြင္း ေတာ႐ိုင္းဆင္အေကာင္ေရ ၁၀၀ ခန္႔ ရွိေနၿပီး တနသၤာရီႀကိဳးဝိုင္း၊ ျမင့္မိုရ္ လက္ခတ္၊ ေမာေတာင္၊ ေလညာႏွင့္ တနသၤာရီအမ်ိဳးသားဥယ်ာဥ္၊ ဘုတ္ျပင္း ခ႐ိုင္တစ္ဝိုက္တို႔တြင္ က်က္စားေၾကာင္း ဦးေနမ်ိဳးေ႐ႊက ဆိုသည္။
၎တို႔အနက္အေကာင္ေရအမ်ား ဆုံး ေနထိုင္က်က္စားသည္မွာ ဘုတ္ျပင္း ခ႐ိုင္အတြင္းျဖစ္ၿပီး ယင္းခ႐ိုင္အတြင္း အေကာင္ ၅၀ ခန္႔ရွိႏိုင္ေၾကာင္း ဦးေနမ်ိဳးေ႐ႊက ေျပာသည္။
ဆင္ႏွင့္လူပဋိပကၡမ်ား ေလၽွာ႔က် လာရန္ အစိုးရ၊ ေဒသခံ၊ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ရ မည့္အျပင္ ျပည္ပအကူအညီမ်ားပါရယူ ေျဖရွင္းသင့္ေၾကာင္း ၎ကဆိုသည္။
ေတာ႐ိုင္းဆင္မ်ားက အနာတရ ျဖစ္ပါက ပိုမိုရန္မူတတ္သည့္သေဘာ ရွိသျဖင့္ လူတို႔က ေတာ႐ိုင္းဆင္မ်ားကို အနာတရျဖစ္ေအာင္ မျပဳလုပ္သင့္ဟု ဦးေနမ်ိဳးေ႐ႊက မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။
ဆင္မ်ား လူအနီးေရာက္လာပါက သက္ႀကီး႐ြယ္အိုႏွင့္ ကေလးသူငယ္မ်ား က လုံၿခဳံသည့္အိမ္မ်ားတြင္ေနထိုင္ၾကကာ လူလတ္ပိုင္းမ်ားက မီး႐ႉးမီးပန္းမ်ား ေဖာက္ကာ စုဖြဲ႕ေျခာက္လွန္႔ေမာင္း ထုတ္ရမည္ျဖစ္ၿပီး ေလးခြ၊ တူးမီး ေသနတ္မ်ားျဖင့္ မပစ္ရန္ပညာေပးမႈ မ်ားျပဳလုပ္ေနေၾကာင္း ၎ကေျပာ သည္။
“ေတာ႐ိုင္းဆင္ကို သတ္ရင္ေထာင္ ၁၀ ႏွစ္ အထိ က်ႏိုင္တယ္၊ ဒီဥပေဒကို လူသိနည္းေနေသးတယ္”ဟု ဦးေနမ်ိဳးေ႐ႊ က ေျပာသည္။
လက္ရွိတြင္မူ တနသၤာရီတိုင္းသား တို႔က ေတာဆင္႐ိုင္းတို႔ကို ရန္ရွာ သတ္ျဖတ္ရန္စိတ္ကူးမရွိၾကဘဲ ၎တို႔ က အႏၲရာယ္ျပန္ျပဳမည္ကိုသာ စိုးရိမ္ေန ၾကသည္။
“စိုးရိမ္ေနၾကတာေပါ့၊ ဆင္ကို လူကသတ္ရင္ လူေထာင္က်မယ့္ဥပေဒ ရွိတယ္၊ ဆင္ကလူကိုသတ္ရင္ဆင္ ေထာင္က်မယ့္ ဥပေဒမရွိဘူးေလ”ဟု ျပည္ႀကီးမ႑ိဳင္ ရပ္ကြက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မႉး ဦးညီညီထြန္းက ဆိုသည္။
