ဆင္ေျခေထာက္ကာကြယ္ေရး သန္ခ်ေဆးေပါင္း အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

0
795

“ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး သန္ခ်ေဆးေပါင္း တိုက္ေကၽြေပး”ဟူသည့္ ေႂကြးေၾကာ္သံျဖင့္ တနသၤာရီတိုင္း အတြင္း လာမည့္ ဇန္န၀ါရီလ ၂၂ ရက္ ညေနပိုင္းမွ စတင္ကာ က်န္းမာေရးဌာနမ်ားမွ ျပည္သူလူထုသို႔ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး ေဆးေပါင္း လာေရာက္တိုက္ေကၽြးၾကပါ လိမ့္မည္။

ယင္းကာလတြင္ ျပည္သူလူထုအတြင္း ဆင္ေျခေထာက္ ကာကြယ္ေရးေဆးေပါင္း ဘာလဲ၊ ဘယ္လဲ၊ ကာကြယ္ေဆး ေသာက္သင့္ မေသာက္သင့္ သံသယတို႔ျဖင့္ သို႔ေလာ သို႔ေလာ ေမးျမန္းသံ၊ အုတ္ေသာ္ ေသာင္းနင္း ျငင္းခုံသံတို႕ ညံလာမည္။ ေသခ်ာ ရွင္းလင္း ေျပာျပသူ မရွိပါက တစ္ေယာက္ တစ္ဦး၊ တစ္သင္း တစ္ဖြဲ႕မွ အစျပဳကာ အေရးႀကီးေသာ ႏိုင္ငံအဆင့္ စီမံခ်က္ လုပ္ငန္းစဥ္ တစ္ခုလံုး သဲထဲေရသြန္ ပမာ ထိခိုက္လာႏိုင္ ပါသည္။

ဆိုရွယ္ မီဒီယာမ်ားမွ တစ္ဆင့္ ျပန္႔ပြား လာတတ္ေလေသာ မဟုတ္မမွန္ သတင္း စကားမ်ားေၾကာင့္ နယ္စပ္ေဒသမ်ားမွ တစ္ဆင့္ မိမိ မိသားစုမ်ားထံ ဖုန္းျဖင့္တစ္ဖံု၊ ဆက္သြယ္ေရး ကြန္ရက္မ်ားမွတစ္နည္း  က်န္းမာေရးဌာနမွ တိုက္ေကၽြးေသာ ေဆးမ်ားကို မေသာက္ၾကဖို႕ တားျမစ္ၾက၊ ၾကားဖူးနား၀ သံသယ စကားမ်ား ျဖန္႕ေ၀ ၾကလ်က္ အနီးစပ္ဆံုး က်န္းမာေရး၀န္ထမ္း မ်ား၊ ေဆးေပးခန္းမ်ားသို႕ ထင္ျမင္ခ်က္၊ သံသယအေမးမ်ား  ေမးၾကျမန္းၾက ေျပာၾက ဆိုၾကမည္မွာ အေသအခ်ာပင္။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ဘာလဲ ဘယ္လဲ

ကမာၻ႕ေျမပံုကို ၾကည့္လွ်င္ ဆင္ေျခ ေထာက္ေရာဂါ အႏၱရာယ္ရွိေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအထဲ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ မလြဲမေသြ  ပါ၀င္ေနသလို ျမန္မာ့ေျမပံုၾကည့္လွ်င္ လည္း တနသၤာရီတိုင္းသည္ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ အႏၱရာယ္သည္ စိုးရိမ္စရာ အနီေရာင္ အဆင့္ သတ္မွတ္ခ်က္အတြင္း ပါ၀င္လ်က္ ရွိပါသည္။

အေျပာလြယ္သေလာက္ အသိခက္ပါ သည္။ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ဘာလဲ ဘယ္လဲဆိုၿပီး ေမးျမန္းလာပါက အေတာ္မ်ားမ်ားက မသိၾကသည့္အတြက္ ေျဖဖို႕ ခက္တတ္ပါသည္။ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ဆိုသျဖင့္ ဆင္မွ တစ္ဆင့္ ကူးသလား၊ ေရာဂါ အမည္မွာ ေျခေထာက္ပါသျဖင့္ ေျခေထာက္မွာပဲ ျဖစ္သလား။ အျခားမွာ မျဖစ္တတ္ဘူးလား စသည္ျဖင့္ ရမ္းသမ္း ေျပာၾကဆို ၾကကာမွ်ျဖင့္ ဘာမွန္း ဂဃဏန သိသူ ရွားပါသည္။ မသိသျဖင့္လည္း မိမိတို႕ပတ္၀န္းက်င္မွာ ယင္းေရာဂါ အႏၱရာယ္ ရွိမွန္းမသိ၊ မသိသျဖင့္ မေၾကာက္ၾက။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါသည္ က်ဴးလက္စ္ အမည္ရွိ ျခင္မွတစ္ဆင္႕ ကူးစက္ေသာ သန္ေကာင္ ကပ္ပါးပိုး တစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ လူသို႕ ကူးစက္ျပန္႕ပြားသည္။ ျခင္ကိုက္ခံရ ၿပီး ေျခာက္လမွ တစ္ႏွစ္အထိ ကပ္ပါးပိုး သည္ လူ၏ကိုယ္တြင္း အႏၱရာယ္မေပး၊ လကၡဏာ မျပပါဘဲ ရွိေနႏိုင္သည္။ ယင္းမွ တစ္ဆင့္ အျခားသူမ်ားသို႕ ျခင္ကိုက္ခံရရာ မွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ျပန္႕ပြားႏိုင္ပါသည္။

ျခင္သည္ မိမိတို႕ပတ္၀န္းက်င္မွာ ထုႏွင့္ေဒး၊ သို႕အတြက္ လူတိုင္းအဖို႕ ေန႕တဓူ၀ ျခင္အကိုက္ခံရသည္က အဆန္းတၾကယ္ မဟုတ္ၾက။ ဠနခအသမ ဃသညအမသူ ဆိုရမည့္ ျခင္အစရွိသည့္ အင္းဆက္ေကာင္မ်ား ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းလုပ္ငန္းသည္ ကမာ္ၻ႕ပူေႏြးလာ မႈေၾကာင့္ တေၾကာင္း၊ လူေနထူထပ္လာျခင္း ႏွင္႕ ပတ္၀န္းက်င္ သန္႕ရွင္းမႈ အားနည္းျခင္း တို႕ေၾကာင့္ ေသခ်ာမေအာင္ျမင္သည့္ သည္တိုင္းေဒသႀကီးအတြင္းမွာ ျခင္သည္ ရွားပါး သတ္ၱ၀ါမဟုတ္။ ျခင္အကိုက္ခံရျခင္း သည္လည္း အဆန္းမဟုတ္။ သို႕ေၾကာင့္ လည္း မၾကာေသးမီက ၿမိတ္ၿမိဳ႕ လယ္ေကာင္ မွ ျမစ္ငယ္ရပ္ကြက္အတြင္းက  ၿငါ့အ ႀူသသိ ွကမလနပ ဆိုရမည့္ ညဘက္တြင္ ေသြးမွန္ျပား စစ္ေဆးသည့္ လူအခ်ိဳ႕ေသြး ထဲမွာ ယင္းဆင္ေျခ ေထာက္ကပ္ပါးပိုး  ေတြ႕ၾကသည္မွာ အဆန္းမဟုတ္။

ျခင္ေပါသည့္ ေနရပ္ျဖစ္သည့္ အျပင္ ျမန္မာ့ေျမပံု၊ ကမာၻ႕ေျမပံုမွာ ဆင္ေျခ ေထာက္ေရာဂါ အႏၱရာယ္ရွိေနသည့္ ေဒသ တြင္ရွိေနသည္ျဖစ္သျဖင့္ ျမစ္ငယ္ရပ္ကြက္ သာမက မ်ားစြာေသာ ေနရာေဒသမ်ားမွာ ယင္းပိုး လူမသိ သူမသိ ျပန္႔ပြား ကူးစက္ေနႏိုင္ သည္ဆိုလွ်င္ လက္သင့္ခံရမည့္ အေန အထား။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါဆိုသည္႕အတြက္ ေျခေထာက္တြင္သာ ျဖစ္သလား။ ဆိုေတာ့ မဟုတ္။ ယင္း ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ ျဖစ္ေစေသာ ကပ္ပါးသန္ေကာင္ သည္ လူ၏ သားနံရည္ႀကိတ္မ်ားအတြင္း ကူးစက္ၿပီး သန္ေကာင္ေပါက္မ်ားစြာကို ေမြးထုတ္ကာ သားနံရည္ေၾကာမ်ားမွ တစ္ဆင့္ ေသြးေၾကာမ်ားအတြင္း ျဖန္႕ေ၀ လ်က္ ယင္းလူနာအား အျခား ျခင္မ်ားက ကိုက္ျခင္းျဖင့္ ထပ္ဆင့္ကာ အျခားသူမ်ား ကို ကူးစက္ျပန္႔ပြားေစ ႏိုင္ပါသည္။

ဆင္ေျခေထာက္ဆိုတာ ေၾကာက္စရာ လား။ ဆိုလွ်င္ လူအမ်ားစုက မေၾကာက္ ၾက။ ေျခေထာက္မွာပဲ ျဖစ္သလား။ ဆိုလွ်င္ မဟုတ္ပါ။ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ ကူးစက္ခံရၿပီ ဆိုပါလွ်င္ ေအာက္ပါ ေရာဂါ လက္ၡဏာမ်ား ခံစားၾကရတတ္ပါသည္။

သိသာေသာ လကၡဏာမ်ား အေန ျဖင့္ ဖ်ားျခင္း၊ ျခင္အကိုက္ခံရၿပီး အင္ပ်ဥ္ ထြက္ျခင္း၊ ခႏၵာကိုယ္ ေယာင္ယမ္းျခင္း၊ ေျခ၊ လက္မ်ား ေယာင္ယမ္းျခင္းတို႕ ျဖစ္ႏိုင္ ပါသည္။ သို႕ေသာ္ သာမန္ ျခင္ကိုက္ခံရ လွ်င္လည္း ယင္းသို႕ျဖစ္ေနက် ျဖစ္သျဖင့္ သတိမူမိမည္ မဟုတ္ပါ။ ကပ္ပါးေကာင္ ၏ သက္တမ္းမွာ လူ႕ခႏၵာကိုယ္အတြင္း တြင္ ေလးႏွစ္မွ ေျခာက္ႏွစ္အထိ အသက္ရွိ ေနႏိုင္ပါသည္။

ေနာက္မွ မသိမသာျဖစ္ေသာ လကၡဏာ မ်ားျဖစ္သည္႕ ဆီးဆန္ေဆးရည္အေရာင္ သြားလာျခင္း၊ ကပ္ပယ္အိတ္၊ ရင္သား၊ သားနံရည္ႀကိတ္မ်ားေယာင္ယမ္းျခင္းတို႕ ျဖစ္လာႏိုင္ပါသည္။ ယင္းအဆင္႔မွ ေရာဂါ လက္ၡဏာမျပဘဲ ေျခာက္လမွ တစ္ႏွစ္အထိ ၾကာႏိုင္သည္။ ေနာက္ပိုင္းမွ ေျခေထာက္၊ မ်ိဳးပြား အဂၤါ၊ ရင္သား၊ လက္မ်ား ႀကီးထြားလာကာ ေရာဂါ လက္ၡဏာ ျပလာပါေတာ့သည္။

ယင္းသို႕

ခႏၵာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္း မ်ား ခ်ိဳ႕ယြင္းႀကီးထြားျခင္း ကဲသို႕ ေရာဂါ လက္ၡဏာမ်ား ျပလာပါေတာ႔မွ ထိေရာက္ ေသာ ကုသမႈရရွိရန္ ခက္ခဲပါသည္။ လူမႈေရး အခက္အခဲမ်ား ရင္ဆိုင္ရကာ စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ထိခိုက္ခံစားရလ်က္ အခ်ိဳ႕မွာ လူေတာ မတိုးရဲပါဘဲ မိမိကိုယ္ကို သတ္ေသသည္ အထိ ထိခိုက္ခံစားရႏိုင္ပါသည္။

ႏိုင္ငံ အတြက္မူ ကုန္ထုတ္စြမ္းအားက်ဆင္း ျခင္း၊ ေရာဂါအတြက္ ေငြေၾကးကုန္က်ျခင္း စေသာ ဆံုး႐ံႈးမႈမ်ား ရင္ဆိုင္ရႏိုင္ပါသည္။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ သမိုင္းႏွင့္ ျမန္မာ

၁၈၇၇တြင္ မေကြးတိုင္း၊ သရက္ၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းေန အိႏ္ၵိယႏြယ္ဖြားအမ်ိဳးသားတစ္ ဦးမွာ ပထမဆံုး ဆင္ေျခေထာက္ပိုးကို စေတြ႕ရသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ၁၉၂၅တြင္ ဆင္ေျခေထာက္ပိုးေတြ႔ လူနာမ်ားအား ေဆးစတင္ ကုသေပးခဲ႕ၾကၿပီး ၁၉၅၆တြင္ ရန္ကုန္ေဆး႐ံုႀကီးမွ ေဒါက္တာ နႏ္ၵီ (Dr.Nandi)မွ ကပ္ပယ္အိတ္ ေရမုတ္စြဲ လူနာမ်ားတြင္ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံထားရေၾကာင္း ေလ႔လာေတြ႕ရွိခဲ့ ပါသည္။

၁၉၅၉ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ ျမဴနီစပယ္ မွ ယင္းဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါပိုးေတြ႕လူနာမ်ားအား ရွာေဖြထိန္းခ်ဳပ္ ကုသေပးခဲ့ ပါသည္။ ၁၉၆၀တြင္ ရန္ကုန္တိုင္း က်န္းမာ ေရးဌာနမွ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ကုသမႈကို တာ၀န္ယူခဲ့ပါသည္။ ၁၉၆၂မွ ၁၉၆၅အထိ WHO မွ ဦးေဆာင္လ်က္ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ သုေတသနျပဳလုပ္ကာ ၁၉၆၆မွ ၁၉၆၉အထိ ျခင္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးစီမံခ်က္ျဖင္႕ ၁၆ ၿမိဳ႕နယ္တြင္ စမ္းသပ္ကာ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းကို အစပ်ိဳးခဲ့ သည္။ ၁၉၇၀တြင္ ယင္း ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါ ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းေရးကို က်န္းမာေရး ဌာနမွ အဆင့္ျမႇင့္ခဲ႕ၿပီး ၁၉၇၈မွ ယေန႕ အထိ VBDC အမည္ရွိ အင္းဆက္ပိုးမႊားမ်ား မွ တဆင့္ ကူးစက္ျပန္႕ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါ မ်ား ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းေရးအဖြဲ႕မွ ယင္းဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ ႏွိမ္နင္း ေရးကို အဓိကတာ၀န္ယူ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ ၾကပါသည္။

ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး လူကုန္ေဆးတိုက္ေကၽြးဗ်ဴဟာ

၂၀၀၁မွ စတင္ၿပီး ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ အျမစ္ျပတ္ႏွိမ္နင္း ေရးဗ်ဴဟာကို ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စတင္ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ခဲ႕ပါသည္။ ေမွ်ာ္မွန္း ခ်က္မွာ ၂၀၂၀ျပည္႕ႏွစ္တြင္ လူတစ္ေထာင္ လွ်င္ ပိုးေတြ႕ႏႈန္း တစ္ေယာက္ေအာက္ ေလ်ာ့နည္းေရး ျဖစ္ပါသည္။

ယင္းဗ်ဴဟာ၏ နည္းနာႏွစ္ရပ္မွာ BDC ေဆးျပားႏွင့္ သန္ခ်ေဆးပါ၀င္ ေသာ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး ေဆးေပါင္းျဖင္႕ လူကုန္ ေဆးတိုက္ေကၽြး ျခင္းစီမံခ်က္ျဖင့္ (တစ္ပတ္အတြင္း စီမံခ်က္ျဖင္႕ လူကုန္ေဆးတိုက္ေကၽြးျခင္း ကို အနည္းဆံုး တစ္ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ ေျခာက္ ႏွစ္ ဆက္တိုက္ တိုက္ေကၽြးျခင္းျဖင့္ )ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကူးစက္ျပန္႕ပြားျခင္း ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ႏွင္႕ ယင္းေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ ေရာဂါမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ကုသ ရန္ ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းစီမံခ်က္ကို ပထမ ဆံုး စေတြ႕ေသာ မေကြး ႏွင္႕ ေျမလတ္ေဒသမ်ား မွ အစျပဳကာ ရရွိလာေသာ ျပည္ပ ေထာက္ပံ့ ကူညီမႈ အေျခအေနမ်ားအရ တိုင္းနွင့္ ျပည္နယ္ အသီးသီးသို႕ နယ္ေျမမ်ား  ခ်ဲ႕ထြင္ တိုက္ေကၽြးလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ေဆးတိုက္ေကၽြးရာတြင္

၁) ႏွစ္ႏွစ္ေအာက္ကေလး

၂) ကိုယ္၀န္ေဆာင္

၃) နာတာရွည္ေရာဂါေၾကာင့္ အိပ္ရာ ထဲ လဲေနသူ။

၄) ေရာဂါေၾကာင့္ ေဆးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို စြဲေသာက္ေနရသူတို႔မွအပ လူအားလံုး အား တစ္ခ်ိန္တည္း၊ တစ္ၿပိဳင္တည္း က်န္ခဲ့သူ မရွိရေလေအာင္ ေဒသတစ္ခုလံုးအတြင္း တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ျပိဳင္နက္တည္းတြင္ ကာကြယ္ေဆးျဖင္႕ လႊမ္းျခံဳမႈ ရရွိေအာင္ တိုက္ေကၽြးၾကရပါမည္။

တနသၤာရီတိုင္းအတြင္း ဇန္န၀ါရီ လ ၂၂ ရက္ ညေနပိုင္းမွမွ အစျပဳကာ တိုက္ေကၽြးမည့္ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး ေဆးေပါင္း လူကုန္ေဆး တိုက္ေကၽြးျခင္းသည္ ဆ႒မႏွစ္ေျမာက္ ျဖစ္ၿပီး ယခင္ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္းလိုလိုပင္ ေဆးတိုက္ေကၽြးၿပီး ေဒသမ်ားတြင္ ၿမိဳ႕နယ္ အခ်ိဳ႕အား ေရြးခ်ယ္လ်က္ ညဘက္ ေသြးမွန္ျပား စစ္ေဆးျခင္းျဖင္႕ စီမံခ်က္ ေအာင္ျမင္ထိ ေရာက္မႈ ရွိမရွိ ဆန္းစစ္လ်က္ ရွိပါ၏။

သို႕ဆိုလွ်င္ ေဆးေပါင္း အဘယ္ ေၾကာင့္ တိုက္ေကၽြးရသည္။ ဘယ္အေထာက္ အပံ့ ေၾကာင့္သာ သည္မွ် ေဆးတန္ဖိုး ေဒၚလာ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကို အကုန္ အက်ခံကာ ဘယ္အတြက္ အပင္ပန္းခံ ကာ ေဆးလိုက္တိုက္ၾကရသည္ဆိုသည့္အေၾကာင္း ရွင္းလင္းမည္ဟု ယူဆပါ သည္။

ေဆးေၾကာင့္ ဘာေတြ ျဖစ္ႏိုင္လဲ

မသိမျဖစ္ သိသင့္သည့္ အေၾကာင္း အရာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။

လူအမ်ားစုတြင္ မည္သည့္ လက္ၡဏာ မွ မခံစားရပါ။ လူအခ်ိဳ႕တြင္ ေခါင္းမူး ျခင္း၊ ဖ်ားျခင္းတို႕ ျဖစ္တတ္ၿပီး လူအနည္း စုမွာမူ အင္ပ်ဥ္ထြက္ျခင္း ျဖစ္တတ္ပါ သည္။ ျပင္းထန္ဆိုးရြားေသာ ေဘးထြက္ဆိုး က်ိဳးမ်ား အလြန္နည္းပါးပါသည္။ ျဖစ္လာ ပါက အနီးစပ္ဆံုး က်န္းမာေရးဌာနမ်ား ထံ ဆက္သြယ္လ်က္ ကုသမႈ ေပးႏိုင္ရန္ လည္း အသင့္စီစဥ္ထားရွိပါသည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆိုရလွ်င္ ေရာဂါ ၏ အႏ္ၱရာယ္ႏွင့္ လူမသိ သူမသိ ျပန္႔ပြား ေနတတ္ေသာ လူမႈဘ၀ ဒုက္ၡေပးႏိုင္ေသာ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါပိုး ႏိုင္ငံအတြင္း တိုင္းအတြင္း ကူးစက္ျပန္႔ပြားေနျခင္း အား ယင္းေန႔၊ အခ်ိန္တြင္ တစ္ခ်ိန္ တည္း တစ္ၿပိဳင္တည္း တညီတညြတ္ တည္း လူကုန္ ေဆးတိုက္ေကၽြးျခင္း ျဖင္လွ်င္ ယင္းတိုင္းေဒသ ယင္းႏိုင္ငံ အ၀ွမ္း ကာကြယ္ေဆးဆိုသည့္ ျခံဳေစာင္ ျဖင့္ လံုေအာင္ကာကြယ္လ်က္ ဆင္ေျခ ေထာက္ ေရာဂါကူးစက္မႈကို ျဖတ္ ေတာက္ ႏိုင္မည္ျဖစ္ရာ ဆင္ေျခေထာက္ ေရာဂါကင္းေ၀းေရး သန္ခ်ေဆးေပါင္း ကို လူကုန္ေဆးတိုက္ေကၽြးႏိုင္ေရး ၀ိုင္း၀န္း ကူညီေပးၾကရန္ တိုက္တြန္းႏိႈးေဆာ္လိုက္ ရပါသည္။

 

 

                 ကိုရိုးေဆး