၁။ ေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါဒ
ေဆာင္းပါးေခါင္းစဥ္ကိုၾကည့္ၿပီး ၿပဳံးစိစိမ်ား ျဖစ္သြားေလသလား စာဖတ္ သူအေဆြ။
ျဖစ္မယ္ဆိုကလည္း ျဖစ္စရာကိုး။ “ေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါဒ”ဆိုေတာ့ ေခါက္ ဆြဲေတြကို ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ ထုတ္လုပ္မ လဲ။ ကုန္ၾကမ္းေတြကို ဘယ္က ဝယ္ယူ။ တင္သြင္းမလဲ။ ဘယ္နည္းပညာနဲ႔ အေျခာက္ခံမလဲ။ ဘယ္လိုထုပ္ပိုးမလဲ။ စက္႐ုံကို ဘယ္လို စီမံခန္႔ခြဲမလဲ။ ထြက္ လာတဲ့ ေခါက္ဆြဲေျခာက္ေတြကို ဘယ္မွာ ေရာင္းမွာလဲ။ ေဈးကြက္ အေနအထားက ဘယ္လိုရွိသလဲ။ ေဈးကြက္ထဲမွာ ရွိၿပီးသား ေခါက္ဆြဲေျခာက္ေတြက ဘာေတြလဲ။ အဲဒီရွိၿပီးသား ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္ လုပ္ငန္းေတြရဲ႕ လက္ရွိအေျခ အေနက ဘယ္လိုရွိေနသလဲ။ ကိုယ္ထုတ္ မယ့္ ေခါက္ဆြဲေျခာက္က စီးပြားေရးအရ တြက္ေျခကိုက္မႈ ရွိပါရဲ႕လား။ သယ္ယူပို႔ ေဆာင္ေရးကိစၥေတြကို ဘယ္လိုစီမံ ခန္႔ခြဲမလဲ။ အေရာင္းျမႇင့္တင္ေရးနဲ႔ ေၾကာ္ျငာကို ဘယ္လိုထိုးေဖာက္မလဲ။ က်န္းမာေရးအရ အာမခံခ်က္ရရွိေအာင္ ဘယ္လို ေဆာင္႐ြက္မလဲ စတဲ့ .. စတဲ့ ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္ထုတ္လုပ္ေရးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ မူဝါဒေတြကိုမ်ား ေဆြးေႏြး ေလမလားလို႔ စာ႐ႈသူ အထင္ေရာက္က ေရာက္ေနလိမ့္အံ့။
စင္စစ္ကား ထိုသို႔မဟုတ္။
ယခုစာကား သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ စီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ကိစၥရပ္ မ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ရာတြင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔အ မ်ားစုႏွင့္ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္ၾက သူမ်ား ေမ့ေလ်ာ့ေနသည္ သို႔တည္း မဟုတ္ ေဆာင္႐ြက္ရန္ ပ်က္ကြက္ေန သည္ဟု ယူဆရသည့္ အေရးကိစၥမ်ားကို ေျပာ ဆိုလိုရင္းသာ ျဖစ္ေခ်သည္။
အမွန္တကယ္တြင္လည္း သဘာ၀ ေဘးအႏၲရာယ္ စီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ ပတ္ သက္လၽွင္ ေခါက္ဆြဲေျခာက္ထုတ္လုပ္ သလိုပင္ မည္သည့္ေဘးျဖစ္လာပါက မည္သူကမည္သူ႕ကို မည္သို႔မည္ပုံ အေၾကာင္းၾကားၿပီး မည္သည့္ကိစၥကို မည္သူက မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ မည္သို႔ မည္ပုံ ေဆာင္႐ြက္မည္ဆိုသည္ကို အစိုးရမွ သက္ဆိုင္သူမ်ားအားလုံးႏွင့္ ေဆြးေႏြးၫွိႏႈိင္းတိုင္ပင္ သေဘာတူထား ၿပီးသည့္ မူဝါဒႏွင့္ အေသးစိတ္ လုပ္ထုံး လုပ္နည္း လမ္းၫႊန္မႈမ်ားရွိၿပီးသားျဖစ္ရ ေပမည္။ ရွိၿပီးသားဟုလည္း ယုံၾကည္ ပါသည္။ မရွိေသးပါက ရွိေအာင္လုပ္ရ ေပခ်ိမ့္မည္။
ဤေနရာတြင္ ေျပာလိုရင္းကား ေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါဒ ျဖစ္၏။ ကၽြႏ္ုပ္ တို႔တိုင္းျပည္တြင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေတြ႕ေနရသည္ကား ေဘးအႏၲရာယ္တစ္ခု ခုျဖစ္လၽွင္ ေခါက္ဆြဲေျခာက္ေဝျခင္းျဖစ္ သည္။ ဤစာတြင္ ေခါက္ဆြဲေျခာက္ေဝ သည္ဟုသုံးလၽွင္ ဆန္၊ ဆီ၊ ေဆး ဆား၊ အာလူး၊ ၾကက္သြန္ င႐ုတ္သီးေျခာက္ႏွင့္ လူသုံးကုန္ပစၥည္းမ်ားကို ကိုယ္စား ျပဳသည္ဟု မွတ္ပါေလ။ အနီးစပ္ဆုံး ေျပာရလၽွင္ လက္ရွိျဖစ္ေနသည့္ ေရေဘး ကိစၥတြင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔အားလုံး ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္ေဝရန္ စိတ္အားထက္သန္ေန ၾကသည္။ ေဝလည္း ေဝခဲ့ၾကသည္။ ေဝ လည္း ေဝေနဆဲ။ ဆက္လည္း ေဝေနၾက ဦးမည္မွာ ေျမႀကီး လက္ခတ္မလြဲ။
ေခါက္ဆြဲေျခာက္ကို ျပည္သူမ်ားက စုၿပီးေဝသည္။ အသင္းအဖြဲ႕မ်ားက အလႉ ေကာက္ၿပီးေဝသည္။ လူကယ္ျပန္ (လူမႈဝန္ထမ္းကယ္ဆယ္ေရးႏွင့္ ျပန္ လည္ေနရာခ်ထားေရး)မွလည္း ေဝသည္။ ယုတ္စြအဆုံး အစိုးရကိုယ္တိုင္ပင္ အလႉခံၿပီး တိုင္းျပည္ ပတ္ကာ ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္မ်ား ေပ်ာ္ေပ်ာ္ႀကီး ေဝေနၾက သည္။
ႏို႔ေနပါဦး။ အဲဒီလိုေဝေတာ့ မ ေကာင္းေနလို႔လား။ အေျဖကား တစ္ခြန္း တည္း ျဖစ္မည္။ မဟုတ္။ ေကာင္း၏။ အလြန္ေကာင္း၏။ လူမႈေရး ႐ႈေထာင့္က ၾကည့္ၾကည့္၊ ဘာသာေရး႐ႈေထာင့္ကပဲ ၾကည့္ၾကည့္၊ ဒုကၡေရာက္ေနသူမ်ားကို ကူညီေစာင္မျခင္း ကယ္မျခင္းကား ေကာင္းျခင္းအတိၿပီးသည့္ အလုပ္မ်ိဳး။ ဘာသာတရား အသီးသီးက အားေပး၏။ သာဓုအႀကိမ္ႀကိမ္ ေခၚစရာတည္း။ သို႔ လင့္ကစား ဘယ့္ႏွယ္ေၾကာင့္မ်ား ဤ နိဗၺာန္ေရာက္ရာ ေရာက္ေၾကာင္း အလုပ္ ႀကီးကို ေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါဒဟု ေခါင္း စဥ္တပ္ရသနည္းဟု ေမးဖြယ္ျဖစ္လာျပန္ သည္။
၂။ ဒုကၡႏွင့္ယဥ္ပါးျခင္း
ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားအမ်ား စုသည္ ဒုကၡႏွင့္အတူ ေမြးဖြားလာၾကသည္ ဟု ဆိုရေပမည္။ ဟုတ္၏။ ဒုကၡႏွင့္ မျပည့္စုံမႈသည္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ဖြားဘက္ ေတာ္ႀကီးမ်ား ျဖစ္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ အ မ်ားစုသည္ အားနည္းလြန္းသည့္ အေျခခံ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္ေအာက္ တြင္ ေမြးဖြားလာၾကရသည္။ လၽွပ္စစ္မီး၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး၊ စည္ပင္သာယာ ေရးစနစ္၊ လူမႈဖူလုံေရး အစရွိသည့္ လူ႕ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုတြင္ မျဖစ္မေနရွိရမည့္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ား မျပည့္မီဘဲ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ေန႔စဥ္ဘ၀ကို ျဖတ္သန္းေန ၾကရသည္။
ကၽြႏ္ုပ္တို႔ရရွိသည့္ ပညာေရးစနစ္ သည္ အဆင့္မမီ။ ပ႒ာန္းအစရွိသည့္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈကို အက်ယ္ေဟာ သည့္ တရားဓမၼမ်ား ထြန္းကားရာ တိုင္း ျပည္တြင္ ေမြးဖြားေနထိုင္ရလင့္ကစား ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ေတြးေတာဆင္ျခင္ႏိုင္စြမ္း သည္ အကန္႔အသတ္ အလြန္ႀကီး၏။ သို႔ေသာ္ ျပႆနာအားလုံး၏ တရားခံကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔အမ်ားစု လြယ္လြယ္ကူကူပင္ လက္ၫႈိးထိုးျပႏိုင္ၾကသည္။ စစ္အုပ္ ခ်ဳပ္ေရး၊ အာဏာရွင္စနစ္၊ သာတူညီမၽွ ေကာင္းစားေရး .. ထိုထိုေသာ .. သို႔ကလို အေျခခံအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ တိုင္းသူ ျပည္သားအေပါင္း ဗိုက္ေဟာင္းေလာင္း ႏွင့္ တိုးလို႔တြဲေလာင္း ဒုကၡဘုံသို႔ က် ေရာက္ေနရေၾကာင္း လက္ၫႈိးၫႊန္ျပ ေကာင္း ၫႊန္ျပႏိုင္မည္။
သို႔ႏွင့္ပင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္ တို႔၏ ဖြားဘက္ေတာ္ လူမႈစီးပြားေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး အက်ပ္ဆိုက္သည့္ ဒုကၡႀကီးႏွင့္ တျဖည္းျဖည္း ယဥ္ပါးလာၾကေလေတာ့ သည္။ ႐ြာတြင္ လမ္းပ်က္လၽွင္ စုၿပီး လုပ္အားေပးကာ ျပင္လိုက္ၾကမည္။ ကိုယ္ထူကိုယ္ထ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား ေဆာက္မည္။ ဆရာ ဆရာမ အင္အား မလုံေလာက္ပါက ေစတနာရွင္မ်ားထံမွ အလႉခံမည္ သို႔မဟုတ္ ေက်ာင္းသားမိ ဘမ်ားႏွင့္ ႐ြာသူ႐ြာသားမ်ားက ဝိုင္း ထည့္ၾကမည္။
အခ်ိဳ႕႐ြာမ်ားက ဆရာ ဆရာမ ငွားရမ္းခ လစာအတြက္ ႐ြာလုံးကၽြတ္ အိမ္ေပါက္ေစ့ လစဥ္ေၾကးထည့္ၾကမည္။ ဝန္ထမ္းအိမ္ရာမ်ားကို ႐ြာမွတည္ ေဆာက္ေပးမည္။ ယုတ္စြအဆုံး ဆရာ ဆရာမမ်ား ႐ြာၿမဲေစရန္ အိမ္တစ္ေဆာင္ ဟင္းတစ္မယ္ အလွည့္က် ပို႔ေပးၾက ဦးမည္။ အားလုံးကား သာဓုေခၚစရာ အလုပ္မ်ား ခ်ည္းပင္တည္း။ သို႔ေသာ္ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္သူမ်ား၏ ခိုင္မာအားေကာင္းေသာ မူဝါဒႏွင့္ ေကာင္းမြန္စြာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အတတ္ပညာ မရွိျခင္း သို႔မဟုတ္ အားနည္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရသည့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို တိုင္းသူျပည္သား အေပါင္းကား ကိုယ္ထူကိုယ္ထစနစ္ျဖင့္ ေျဖရွင္းေနရ၏။ သို႔ျဖင့္ အခ်ိန္ကာလ ၾကာေညာင္းလာသည့္အခါ အဆိုပါ လူမႈဒုကၡေပါင္း ေသာင္းေျခာက္ေထာင္ ႏွင့္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ယဥ္ပါးလာ ၾကသည္။ ဒုကၡႏွင့္ယဥ္ပါးလာၾကေတာ့သည္။
ဒုကၡကို အခြင့္အေရးဟု ျမင္လာၾက သည္။ အလႉအတန္းျပဳလုပ္ရန္ အခြင့္အ ေရး။ အခ်င္းခ်င္း႐ိုင္းပင္းကူညီရန္ အခြင့္ အေရး။ ေမတၱာတရားႏွင့္က႐ုဏာကို လွစ္ျပရန္ အခြင့္အေရး ျဖစ္လာသည္။
အထင္ရွားဆုံးဥပမာကား ေရေဘး ျဖစ္ခ်ိမ့္မည္။ ေရေဘးျဖစ္လၽွင္ ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္ေဝမည္။ အလႉခံထြက္ၿပီး ဒုကၡ ေရာက္ေနသူမ်ားကို ေခါက္ဆြဲေျခာက္မ်ား ေပးပို႔မည္။ ဆိုခဲ့ၿပီးသလို ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္ေဝျခင္းကား သာဓုေခၚစရာအလုပ္ တည္း။ သို႔ေပသိ ဤေနရာတြင္ ေျပာလို ရင္းကား ေရေဘးျဖစ္လိုက္ ေခါက္ဆြဲ ေျခာက္ေဝလိုက္။ တစ္ႏွစ္လည္း ထိုသို႔။ ေနာက္ႏွစ္လာလည္း ဤနည္းႏွင္ႏွင္ျဖစ္ ေနသည္ကို သတိထားမိၾကဖို႔ျဖစ္သည္။
ကၽြႏ္ုပ္တို႔အမ်ားစုကား ေႏြတြင္ ေရ ရွားက ေရလႉမည္။ မိုးတြင္း ေရႀကီးက ေခါက္ဆြဲေျခာက္ေဝမည္။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ား စြာ အႏွီေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါဒျဖင့္ ခရီး ႏွင္ေနၾကဆဲ။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔တိုင္းျပည္ကို ဘယ္အခ်ိန္အထိ အႏွီမဲျပာပုဆိုးမူဝါဒ ျဖင့္ ေရွ႕ဆက္မည္နည္းဟူသည့္ ေမးခြန္း ကား ေမးရန္ အခ်ိန္က်လတ္ေလၿပီ။ အခ်ိန္က်လြန္းမက လြန္ပင္လြန္ႏွင့္ခဲ့ေလ ၿပီ။
၃။ အေၾကာင္းကို ျဖတ္ျခင္း
ျမတ္စြာဘုရားက ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တ ရားေတာ္တြင္ သံသရာလည္ေၾကာင္းသည္ အဝိဇၨာႏွင့္ တဏွာေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး ထိုႏွစ္ ပါးျဖတ္ႏိုင္မွ ဒုကၡမွ လြတ္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဟာေတာ္မူသည္ကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔သိရွိၿပီး ျဖစ္သည္။ ေလာကုတၱရာကိစၥမ်ား ေျဖရွင္းရာတြင္ ဤတရားကို အလြန္သုံး သင့္သည္။ ျပႆနာ၏ အရင္းအျမစ္ကို ရွာေဖြျခင္းသည္ မူဝါဒမ်ား ခ်မွတ္ရာတြင္ အလြန္အေရးႀကီးေၾကာင္း အထူးေျပာေန ရန္ မလိုေတာ့ၿပီ။
ေရႀကီးျခင္း အက်ိဳးတရားကို ျဖစ္ ေစသည့္ အေၾကာင္းတရားကို ျဖတ္ႏိုင္မွ သာလၽွင္ ေရေဘးဒုကၡမွ လြတ္ေပလိမ့္ မည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ပါက ႏွစ္တိုင္း ေရႀကီးၿပီး ေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါဒကိုသာ အၿမဲက်င့္သုံးေနရေပလိမ့္မည္။
ေခတ္ေပၚလူမႈသိပၸံပညာရပ္တြင္ သိုးေဆာင္းဘာသာစကားျဖင့္Project Cycle Management (PCM) ေခၚ စီမံခ်က္သံသရာကို စီမံခန္႔ခြဲျခင္းဟူ သည့္ ဘာသာရပ္တစ္ခု ရွိသည္။ ၎ ဘာသာရပ္ကို သင္ၾကားရာတြင္ နည္း လမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို အသုံးျပဳၿပီး အေၾကာင္း အရာမ်ိဳးစုံကို ေဆြးေႏြးေလ့ရွိရာ ထိုအထဲ မွ တစ္နည္းကား Problem identifi-cation ေခၚ ျပႆနာ၏အရင္းခံအေၾကာင္း တရားကို ရွာေဖြျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤေနရာ တြင္f Problem tree ဟုေခၚသည့္ ျပႆ နာသစ္ပင္ ဥပမာကို အသုံးျပဳသည္။ ဆို လို ရင္းကား သစ္ပင္၏အကိုင္းအခက္ တို႔သည္ တကယ့္ ျပႆနာမဟုတ္။ ပင္စည္ ႀကီးသည္ ျပႆနာျဖစ္ၿပီး ေရေသာက္ ျမစ္သည္ ပင္စည္ႏွင့္အကိုင္းအခက္တို႔ျဖစ္ရျခင္း အက်ိဳးတရားမ်ား၏အေၾကာင္း ျဖစ္ သည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ပင္စည္ကို ခုတ္ၿပီး ေရေသာက္ျမစ္ကို သတ္ရန္ ျဖစ္သည္။
ေရႀကီးျခင္း ကိစၥတြင္လည္း ထို နည္းအတိုင္းယူရန္ ျဖစ္သည္။ ေရေဘး ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ျပႆ နာသစ္ပင္၏ အကိုင္းအခက္မ်ားကို သုတ္သင္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ ႏွစ္စဥ္မိုး ရာသီေရာက္တိုင္း ေခါက္ဆြဲေျခာက္မူဝါ ဒကိုက်င့္သုံးၿပီး အႏွီအကိုင္းအခက္မ်ား ကိုသာ ခ်ိဳင္ေနပါလၽွင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ယဥ္ပါး ေနၿပီးသားျဖစ္သည့္ ေရေဘးဒုကၡမွ ကယ္ မႏိုင္မည္မဟုတ္။
သို႔ျဖစ္ရာ ဤေနရာတြင္ လုပ္ရန္အ လုပ္ကား ထင္ရွားေလၿပီ။ ေရႀကီးျခင္း ဒုကၡ၏ အေၾကာင္းတရားမ်ားကို နည္းမွန္ လမ္းမွန္ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ကာ ျပႆနာ၏ ပင္စည္ႏွင့္ ေရေသာက္ျမစ္တို႔ကို သတ္ ရန္ ျဖတ္ရန္သာတည္း။ ထိုသို႔မဟုတ္မူ ကား ကၽြႏ္ုပ္တို႔သည္ ေခါက္ဆြဲေျခာက္ မူဝါဒႏွင့္သာ စခန္းသြားေနရေပလိမ့္ဦး မည္။
ဝန္ခံခ်က္။ ။ ဤေဆာင္းပါးသည္ ေရေဘးႀကဳံရျခင္း အေၾကာင္းတရား အရင္းခံကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီး အျမစ္ျဖတ္ရန္ ေဆြးေႏြးလိုရင္း ျဖစ္သည္။ ေရေဘး ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္႐ြက္ လုပ္ကိုင္ေနသည့္ မည္သူတစ္ဦးတစ္ ေယာက္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုကိုမၽွ ေဝဖန္ ေစာ္ကားလိုျခင္း အလ်ဥ္းမရွိပါေၾကာင္း။
