ထားဝယ္မွာ တစ္ေန႔တစ္ေန႔ မၾကား ခ်င္အဆုံးအသံက ဘာျဖစ္မလဲ။
ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ကေတာ့ အေရး ေပၚလူနာတင္ယာဥ္ရဲ႕ “ပီးေပၚ..ဝီးေဝၚ” အသံပါပဲ။ “ပီးေပၚ ..ဝီးေဝၚ”အသံ ၾကားရၿပီေဟ့ဆိုတာနဲ႔ ယာဥ္တိုက္မႈ တစ္ခုခုျဖစ္ၿပီဆိုတာ တန္းၿပီးေကာက္ ခ်က္ဆြဲလို႔ ရၿပီ။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီေကာက္ ခ်က္မွန္ဖို႔က ၉၉ ရာခိုင္ႏႈန္း။
အဲသည္ေအာ္သံကို ထားဝယ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ လမ္းမေတြေပၚမွာ မၾကားရတဲ့ရက္ဆိုတာ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ေနတာပါပဲ။
ဆိုေတာ့ ေမးခြန္းတစ္ခုေမးစရာရွိ လာတယ္။ ယာဥ္တိုက္မႈေတြ ဘာေၾကာင့္ ဒီေလာက္မ်ားမ်ား ျဖစ္လာရတာလဲ။ အေျဖကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါေလရဲ႕။ ေယဘုယ်က်ၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အမ်ားဆုံး အေျဖတခ်ိဳ႕လည္း ရွိပါတယ္။
ဥပမာ –
-ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္၊ ကားအေရ အတြက္နဲ႔ လမ္းေပၚမွာ ေမာင္းတဲ့သူ အေရအတြက္မ်ားလာလို႔၊
-ေမာင္းေနတဲ့ ယာဥ္အေရအတြက္နဲ႔ လမ္းအက်ယ္အဝန္း အေရအတြက္ မမၽွတေနလို႔၊
-ကား(သို႔ )ဆိုင္ကယ္ေမာင္းသူေတြ ယာဥ္/လမ္းစည္းကမ္း မလိုက္နာလို႔၊
-ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္ထုတ္ေပးတဲ့ ေနရာမွာ တစ္စုံတစ္ရာ မွားယြင္းေနလို႔၊
-ဥပေဒ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းပိုင္း ဆိုင္ရာမွာ လြဲေခ်ာ္မႈတစ္ခုခု ျဖစ္ေနလို႔၊
-ယာဥ္/လမ္းစည္းကမ္းပိုင္းဆိုင္ ရာကို ထိန္းသိမ္းကြပ္ကဲတဲ့ ဌာနဆိုင္ရာ ေတြမွာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း လိုအပ္ခ်က္ ေတြရွိေနလို႔
-ယာဥ္ေမာင္းသူေတြရဲ႕ စိတ္ေန စိတ္ထားနဲ႔ အျပဳအမူပိုင္းဆိုင္ရာေတြ နိမ့္က်ေနလို႔ .. စသည္ ..စသည္ အေျဖေပါင္းမ်ားစြာ ရွိပါမယ္။
ၿပီးခဲ့တဲ့အပတ္က လူမႈကြန္ရက္ ေဖ့စ္ဘုတ္စာမ်က္ႏွာမွာ
“ထားဝယ္ေဒသမွာ ယာဥ္မေတာ္တ ဆျဖစ္မႈေတြေၾကာင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈနဲ႔ လူေသဆုံးမႈေတြ ေန႔တိုင္းနီးပါး ျဖစ္ေန ပါတယ္။ အကယ္၍ သင့္ကိုသာ အဲဒီ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အျပည့္အဝေပးမယ္ဆိုရင္ သင့္အေနနဲ႔ ဘယ္လိုေျဖရွင္း ေဆာင္႐ြက္ပါမလဲ၊ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ”ဆိုတဲ့ ပို႔စ္တစ္ခုတင္ၿပီး လူထုရဲ႕ တုံ႔ျပန္မႈကို ဆန္းစစ္မႈအေသး စားတစ္ခု ျပဳလုပ္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီပို႔စ္ကို ၃ ရက္အတြင္း ႀကိဳက္ ႏွစ္သက္ပါတယ္လို႔ ႏွိပ္သူ(Like လုပ္ သူ) ေပါင္း ၂၂၀ေက်ာ္ရွိၿပီး အႀကံျပဳခ်က္ ေပးသူ(comment ေပးသူ) ေပါင္း ၈၀ ေက်ာ္ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီဟာကို ၾကည့္ၿပီး သုံးသပ္ရတာက လူထုဟာ ေဒသတြင္း ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ယာဥ္တိုက္မႈေတြကို အာ႐ုံစိုက္မႈရွိေနၿပီး အဲဒီျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္ သူတို႔ကိုယ္ပိုင္ စဥ္း စားထားတဲ့ နည္းလမ္းေတြ ရွိေနတယ္ ဆိုတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ဒါဟာ ေကာင္းတဲ့ လကၡဏာပါ။
ပညာရွင္ေတြ ေျပာဆိုထားၾကတဲ့ ယာဥ္တိုက္မႈျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းေတြထဲ က အဓိကအခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ လမ္းအေျခ အေနနဲ႔ အျမန္ႏႈန္း၊ ယာဥ္စည္းကမ္း လမ္းစည္းကမ္းနဲ႔ ေမာင္းသူရဲ႕တာဝန္၊ အလင္းေရာင္နဲ႔ ျမင္ႏိုင္စြမ္းအား၊ သက္ ဆိုင္ရာဌာနမ်ားရဲ႕ ယာဥ္တိုက္မႈမျဖစ္ ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္လုပ္ေဆာင္ ထားရမည့္အခ်က္မ်ားကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ထားမႈ ရွိမရွိ အစရွိတဲ့ အခ်က္အေတာ္မ်ားမ်ားလည္း အေပၚက ပို႔စ္ရဲ႕ အႀကံျပဳခ်က္ေတြထဲမွာ ပါလာ တာကို ေတြ႕ရတာ အားတက္စရာပါ။
လမ္းေပၚတက္ၿပီး ကား ဆိုင္ကယ္ စတဲ့ ယာဥ္တစ္ခုခုကို ေမာင္းမယ့္သူ ေတြဟာ ယာဥ္စည္းကမ္း လမ္းစည္းကမ္း ေတြကို မျဖစ္မေန သိထားရဖို႔ လိုပါ မယ္။ ေမာင္းမယ့္ ယာဥ္အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္ၿပီး မိမိေလၽွာက္ထားရယူမယ့္ လိုင္စင္အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္ၿပီး အေျခခံ သိသင့္သိထိုက္တာေတြကို မသိ ဘဲနဲ႔ ယာဥ္လိုက္ေမာင္းေနတယ္ ဆိုရင္ ေတာ့ ဒီအျပဳအမူကို ခ်က္ခ်င္းရပ္တန္႔ ရပါမယ္။ ဒါဟာ လမ္းမေတြေပၚမွာ “ပီးေပၚ ..ဝီး ေဝၚ”အသံ ၾကားရေစမယ့္ အေၾကာင္းတရားတစ္ရပ္ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။
ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့ ယာဥ္ ေမာင္းလိုင္စင္ထုတ္ေပးတဲ့ လုပ္ထုံး လုပ္နည္းေတြမွာ ေကာင္းတဲ့အခ်က္ တခ်ိဳ႕ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ေမာင္း လိုင္စင္ေလၽွာက္ထားမယ့္ လူတိုင္းက ေလၽွာက္လႊာတင္ၿပီးရင္ ယာဥ္/လမ္း စည္းကမ္း ပညာေပးအစီအစဥ္ကို မျဖစ္ မေန တက္ရပါတယ္။ စာေမးပြဲလည္း ေျဖဆိုရပါေသးတယ္။ အဲဒီ အဆင့္ကို ေက်ာ္ျဖတ္ၿပီးမွသာ ေမာင္းလိုင္စင္ ထုတ္ေပးတဲ့ အဆင့္ဆင့္ကို ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္ရတာမ်ိဳးပါ။ သို႔ေပမယ့္ ယာဥ္ /လမ္းစည္း ကမ္းဆို တာမ်ိဳးက ေန႔တစ္ဝက္ေလာက္ နားေထာင္လိုက္႐ုံနဲ႔ ေန႔စဥ္ေမာင္းႏွင္မႈ အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ ေတြကို သိသြားတာမ်ိဳးေတာ့ ဟုတ္မေန ျပန္။
ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ အဆိုးဆုံးက ေတာ့ ယာဥ္ေမာင္းသူအမ်ားစုက အေျခခံ လမ္းစည္းကမ္းေတြကို မလိုက္နာၾက တာပါပဲ။ တကယ္ပဲ နားမလည္တာလား သိလ်က္နဲ႔ မလိုက္နာတာလားေတာ့ မေျပာတတ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ဆိုင္ ကယ္ေမာင္းသူ ၁၀ ေယာက္မွာ ၈ ေယာက္ ထက္မနည္းက အဲဒါကို လက္ ေတြ႕မွာ က်င့္သုံးမေနတာပါ။ တစ္ပါ တည္းေျပာရရင္ေတာ့ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ လမ္းမ ေတြေပၚမွာ တပ္ထားတဲ့ မီးပြိဳင့္ေတြကို လည္း ျပဳျပင္ရပါမယ္။ ဥပမာအေနနဲ႔ ေျပာရရင္ မီးပြိဳင့္ဟာ တခါတေလမွာ လွမ္းၾကည့္လိုက္ရင္ ဘာမီးမွ လင္းမေန လို႔ ပ်က္ေနတယ္ထင္ၿပီး ေကြ႕မယ္ လုပ္ေတာ့မွ ခ်က္ခ်င္းႀကီး ထနီသြားတာ မ်ိဳးေပါ့။
ဆက္ေဆြးေႏြးလိုတာက စည္းကမ္း မလိုက္နာသူေတြကို အေရးယူမႈေပါ့။ အားလုံးသိၿပီးျဖစ္တဲ့အတိုင္း ယာဥ္တိုက္ မႈမျဖစ္ခင္အထိ သို႔မဟုတ္ စီမံခ်က္နဲ႔ မဖမ္းခင္အထိ စည္းကမ္းေဖာက္သူေတြ ေဖာက္ခ်င္တိုင္း ေပ်ာ္ေပ်ာ္ႀကီး ေဖာက္ ေနၾကတာပါပဲ။
ကၽြန္ေတာ္ နားမလည္တာက လမ္းဆုံလမ္းခြ (သို႔) လမ္းမွာ တာ ဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနၾကတဲ့ ယာဥ္ထိန္းရဲေတြ ဟာ နိစၥဓူ၀ျမင္ေတြ႕ေနက် ယာဥ္ေမာင္း သူေတြရဲ႕ ယာဥ္ /လမ္းစည္းကမ္း ခ်ိဳး ေဖာက္မႈေတြကို ထိန္းသိမ္းဖို႔။ ပညာ ေပးဖို႔ တာဝန္မရွိတာလား သို႔တည္း မဟုတ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေပးမထားတာလားဆို တာပါ။
ဒီေနရာမွာ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းတယ္ ဆိုတာကလည္း ဒဏ္ေငြေဆာင္ခိုင္း႐ုံနဲ႔ မလုံေလာက္။ ပညာေပး ေဟာေျပာ လိုက္႐ုံနဲ႔ မလုံေလာက္ဘူးဆိုတာကို ေျပာလိုတာပါ။ အေပၚက ေျပာခဲ့တဲ့ လူမႈကြန္ရက္ေဖ့စ္ ဘုတ္စာမ်က္ႏွာပို႔စ္မွာ စိတ္ဝင္စားစရာ အႀကံျပဳခ်က္ေတြ မ်ားစြာထဲက တစ္ခုက ပညာေပးတဲ့ပုံစံကို ေျပာင္းလဲဖို႔ပါ။
သူေျပာတာက ယာဥ္ထိန္းရဲဟာ ဆိုင္ကယ္ေမာင္းသူတစ္ေယာက္ကို ေမာ္ ေတာ္ဆိုင္ကယ္စီးဦးထုပ္မေဆာင္းလို႔ ဖမ္းတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒဏ္ေငြမေဆာင္ခိုင္းပါနဲ႔ တဲ့။ အဲဒီအစား ဆိုင္ကယ္ကို ယူထား လိုက္ၿပီး ယာဥ္ေမာင္းကို ဆိုင္ကယ္ ဦးထုပ္ သြားဝယ္ေစတာ ဒါမွမဟုတ္ အိမ္မွာရွိရင္လည္း ျပန္ၿပီး ယူခိုင္း ေစတာမ်ိဳးကို ျပဳလုပ္ေစပါတဲ့။ အဲဒီ ယာဥ္ေမာင္းပဲ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ဦးထုပ္ မေဆာင္းတာ ေတြ႕ရင္ မူလအတိုင္းပဲ ဆိုင္ကယ္ကို ယူထားၿပီး ဆိုင္ကယ္ စီးဦးထုပ္ထပ္ဝယ္ေစပါ သို႔မဟုတ္ ျပန္ယူေစပါတဲ့။ ဦးထုပ္ဝယ္လာၿပီးမွ ဆိုင္ကယ္ကို ျပန္ေပးေပါ့။ အဲဒီ ယာဥ္ေမာင္းရဲ႕ အိမ္တစ္ေဆာင္လုံး ဆိုင္ ကယ္စီးဦးထုပ္ေတြျပည့္သြားလို႔ ဦး ထုပ္ အေရာင္းဆိုင္ဖြင့္ရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ေရာက္သြားတဲ့အထိ ထပ္ကာထပ္ကာ ပညာေပးၿပီး ဝယ္ခိုင္းပါတဲ့။ ယာဥ္ထိန္း ရဲေတြအတြက္ အထက္ပါ အႀကံျပဳခ်က္ ကို ဥပေဒအရ လုပ္လို႔ရမရ မေသခ်ာ ေပမယ့္ တကယ္လုပ္ရင္ လုပ္လို႔မရစရာ အေၾကာင္းမရွိဘူးလို႔ ျမင္မိပါရဲ႕။
မိတ္ေဆြတစ္ေယာက္ကေတာ့ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္မပါတဲ့ သို႔မဟုတ္ မရွိတဲ့ ယာဥ္ေမာင္းေတြကို တရား႐ုံး တင္ၿပီး ဒဏ္ေဆာင္ေစမယ့္အစား ယာဥ္ ေမာင္းလိုင္စင္လုပ္ၿပီးတဲ့အထိ ယာဥ္ေမာင္း လိုင္စင္ ျပန္ယူလာၿပီးတဲ့အထိ ဆိုင္ ကယ္ကို ယူထားတဲ့ဒဏ္မ်ိဳးကို ေပးသင့္ ေၾကာင္း အႀကံျပဳပါတယ္။
ယာဥ္စည္းကမ္း လမ္းစည္းကမ္း ပညာေပးအစီအစဥ္ေတြကို ယာဥ္ထိန္းရဲ တပ္ဖြဲ႕ေရာ သက္ဆိုင္ရာဌာနဆိုင္ရာေတြ လူမႈေရးနဲ႔ ပရဟိတအသင္းအဖြဲ႕ေတြ႕ စု ေပါင္းျပဳလုပ္ေနၾကတာေတြ အမ်ားႀကီး ေတြ႕ေနရတာ သာဓုေခၚဝမ္းသာစရာပါပဲ။
ဒါေပမယ့္ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ လမ္းမ ေတြေပၚမွာ “ပီးေပၚ ..ဝီးေဝၚ” အသံ ေန႔တိုင္းနီးပါးၾကားေနရတာ အရင္ထက္ ပိုပိုၾကားလာရတာက အဲဒီပညာေပးလုပ္ ငန္းေတြဟာ ယာဥ္တိုက္မႈေတြကို ေလ်ာ့ က်သြားေစတဲ့ ရလဒ္မဟုတ္ေနဘူးဆို တာကို သက္ေသျပေနျပန္ပါတယ္။ လူထုနားလည္လြယ္ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ ေတြ ျပဳလုပ္လာေစမယ့္ ပညာေပးအစီ အစဥ္ေတြကေတာ့ ဆက္လက္လိုအပ္ေန ဦးမွာပါ။
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ ေဆြးေႏြးလိုတာ ကေတာ့ ပညာေပးျခင္း ဒဏ္ေပးျခင္း ဆိုတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြရဲ႕ အလြန္ျဖစ္တဲ့ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲမႈဆိုင္ရာ အဆင့္ပါ။
ဆိုင္ကယ္စီးရင္ ဦးထုပ္ေဆာင္း ရမယ့္ ကားေမာင္းရင္^စီးရင္ ထိုင္ခုံ ခါးပတ္ ပတ္ရမယ္၊ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ မျပည့္ဘဲ ယာဥ္မေမာင္းရ ယာဥ္ေမာင္း သူတိုင္း သက္ဆိုင္ရာ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္ စင္ကိုင္ေဆာင္ၿပီး သတ္မွတ္ ထားတဲ့ ယာဥ္/လမ္းစည္းကမ္းကို လိုက္နာၾက ရမယ္ အစရွိတာေတြက အသိပညာအဆင့္ (Knowledge) အဆင့္ပါ။ အဲဒီအခ်က္ ေတြကို နားလည္သေဘာေပါက္ လက္ခံ တဲ့အဆင့္က (Attitude)အဆင့္ပါ။ အထက္ပါအဆင့္ ႏွစ္ဆင့္ကို သိရွိသေဘာ ေပါက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ အဓိက လိုအပ္တာ က ပညာေပး အစီအစဥ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒါၿပီးမွ နားလည္ သေဘာေပါက္ ထားတဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း ဥပေဒေတြ လိုက္နာရမည့္အခ်က္ေတြကို လက္ေတြ႕ လိုက္နာက်င့္သုံးတဲ့အဆင့္ (Practice)ပါ။ ဒီအဆင့္မွာ ဆိုင္ကယ္စီးရင္ ဦးထုပ္ ေဆာင္းမယ္၊ အေျခခံယာဥ္ /လမ္းစည္း ကမ္းေတြကို စတင္ လိုက္နာပါမယ္။ အဲဒီလို မလိုက္နာတဲ့ သူေတြကိုမွ အေပၚ မွာ အႀကံေပးထားတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႔ ဒဏ္ေပးတာ ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ တာေတြ လုပ္ရဖို႔ ရွိပါမယ္။
ေနာက္ဆုံးနဲ႔ အခက္ခဲဆုံး အဆင့္ ကေတာ့(Behavior change)လို႔ ေခၚတဲ့ အျပဳအမူေျပာင္းလဲလာတဲ့ အဆင့္ပါ။ ဒီအဆင့္ကို ေရာက္ဖို႔ကေတာ့ ပညာေပး လုပ္ငန္းေတြ ဒဏ္ေပးတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႔ မရေတာ့ပါဘူး။ လူတစ္ဦးခ်င္းစီက မိမိ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ အျပဳအမူေတြ အေပၚမွာ စိတ္ႏွလုံးထဲကေန ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ ယုံ ၾကည္လက္ခံသြားၿပီး နိစၥဓူ၀မွာ တစ္စုံ တစ္ေယာက္ရဲ႕ ေစ့ေဆာ္မႈမပါဘဲနဲ႔ကို မိမိဘာသာ လိုက္နာက်င့္သုံးေနတဲ့အဆင့္ ကို ေရာက္သြားတာမ်ိဳးပါ။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ဆိုင္ကယ္ေမာင္းသူတစ္ ေယာက္ဟာ ဆိုင္ကယ္ေပၚတက္ခြ လိုက္ တာနဲ႔ ဦးထုပ္ေဆာင္းၿပီးသား ျဖစ္ေနတာ မ်ိဳးေပါ့။ ဒီအဆင့္ဟာ ယာဥ္ထိန္းရဲဖမ္း မွာစိုးလို႔ ဆိုင္ကယ္ ဦးထုပ္ေဆာင္းတာမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။
ဒီလိုျဖစ္လာဖို႔အတြက္ သက္ဆိုင္ ရာဌာနေတြ၊ လူမႈေရး အသင္းအဖြဲ႕ေတြရဲ႕ ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြမွာ ပူးေပါင္း ေဆာင္႐ြက္မႈ၊ ဥပေဒခ်ိဳးေဖာက္သူေတြကို ဒဏ္ေပးတဲ့ေနရာမွာ အျပဳသေဘာ ေဆာင္တဲ့ ပညာသားပါတဲ့ ဒဏ္ေပးမႈ ေတြျဖစ္လာေအာင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္ မႈေတြ လိုအပ္မွာပါ။
အေရးအႀကီးအဆုံးကေတာ့ ယာဥ္ေမာင္းသူ တစ္ေယာက္စီတိုင္းရဲ႕ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလိုစိတ္ပါပဲ။ အဲဒီျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲလိုစိတ္ဟာ အေပၚကေျပာခဲ့တဲ့ ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြ ဒဏ္ေပးျခင္း လုပ္ငန္းေတြထက္ ေက်ာ္လြန္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ အမွတ္ မထင္ျပဳလုပ္ေနက် အက်င့္ဆိုးေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ တာဝန္ အရွိဆုံးလူက ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္ပါပဲ။ အဲဒီလို မွမဟုတ္ရင္ လမ္းမေပၚက “ပီးေပၚ ..ဝီး ေဝၚ”အေရးေပၚကားေပၚမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္ စီးနင္းလိုက္ပါသြားရမယ့္ တစ္ေန႔ကို မၾကာခင္ ေရာက္လာပါလိမ့္ မယ္။
