ဟိုဖတ္သည္ဖတ္ ေတြးရင္း ေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္သြားေတြ႕သည္။
ျမတ္စြာဘုရား။
တ႐ုတ္ျပည္ကထုတ္တဲ့ ဆန္အခ်ိဳ႕ မွာ အဆိပ္ေတြ ေရာက္ေနၿပီတဲ့။
The Economist မဂၢဇင္း အင္တာ နက္စာမ်က္ႏွာမွာ ေဆာင္းပါးက ၿပီးခဲ့ တဲ့လက ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ ေဖာ္ျပခဲ့ သည္။ ေဆာင္းပါးေခါင္းစဥ္က တ႐ုတ္ တြင္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက ၿခိမ္း ေျခာက္ေနသည့္ ပစ္ပယ္ခံအထားရဆုံး
ေသာ အရာမွာ အဆိပ္သင့္ေနေသာ ေျမႀကီး ျဖစ္သည္။
(၁)
တကယ္က တ႐ုတ္တြင္ နာမည္ဆိုး ျဖင့္ ေက်ာ္ၾကားသည္မွာ ေလထုညစ္ ညမ္းမႈ ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ေလထုအတြင္း ရွိသင့္ေသာ ညစ္ညမ္းပစၥည္း ပမာဏမွာ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (WHO) က ျပ႒ာန္းထားသည့္ေဘးကင္းၿပီး ရွိသင့္ ေသာပမာဏထက္ ဆယ္ဆပိုမ်ား ေန သည္။ ေနာက္ဆုံးေတာ့ ေလထုသန္႔ ရွင္းေရး ႏိုင္ငံေရးဆုံးျဖတ္ခ်က္ ပါလာ ေတာ့သည္။ ေက်ာက္မီးေသြးထုတ္လုပ္ အသုံးျပဳမႈေလၽွာ႔ခ် လိုက္ရသည္။
ေရထုညစ္ညမ္းမႈမွာမူ မ်ားစြာ လူေျပာ မမ်ားလွ။ သို႔ေသာ္ ေရထုညစ္ ညမ္းမႈ အေရးကိုလည္း တ႐ုတ္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဝမ္ၾကားေပါင္ ကိုယ္တိုင္ ထုတ္ ေျပာခဲ့ရသည္။ ႏိုင္ငံ ဆက္လက္ ရွင္သန္ေရးအတြက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈဟု ထုတ္ေျပာခဲ့သည္။ အခုပိုဆိုးသည့္ အေျခအေန ဆိုက္လာၿပီ။ တိမ္ျမဳပ္ ေနေသာ အဆိပ္ကား လူထုပါးစပ္ၾကား ေရာက္လာပါၿပီ။ ယင္းမွာ ေျမထုထဲက အဆိပ္။ ေျမထုအတြင္း အဆိပ္ေရာက္ ေနမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ စမ္းသပ္မႈကို တ႐ုတ္အစိုးရက ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အၾကား ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ရလဒ္ကို ႏိုင္ငံေတာ္လၽွိဳ႕ဝွက္ခ်က္အျဖစ္ ထားခဲ့ ၾကသည္။
သို႔ေသာ္ ၂၀၁၄ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္ အစိုးရက ထုတ္ျပန္လိုက္ေသာ အမ်ိဳး သား ေျမထုစစ္တမ္းအရ တ႐ုတ္တြင္ လယ္ေျမ စုစုေပါင္း၏ ၁၉.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း ႏွင့္ ေျမထု ၁၆.၁ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ အဆိပ္ သင့္ေနသည့္အေၾကာင္း ေဖာ္ျပလိုက္ သည္။ ယင္းေျမထုတြင္ ေအာ္ဂဲနစ္ႏွင့္ ေအာ္ဂဲနစ္ မဟုတ္ေသာ ဓာတုညစ္ညမ္း ပစၥည္းမ်ား ပါဝင္ေနၿပီး အဓိကအားျဖင့္ ခဲ၊ ကတ္ဒ္ မီယံ၊ အာဆင္းနစ္ ကဲ့သို႔ေသာ သတၱဳပစၥည္းမ်ား ပါဝင္သည္ဟု ဆို သည္။
ယင္းအဆိပ္သင့္ ဧရိယာစုစုေပါင္း သည္ မကၠဆီကိုႏိုင္ငံရွိ စိုက္ပ်ိဳးေျမ စုစု ေပါင္းဧရိယာႏွင့္လည္း ညီမၽွသည္။
(၂)
တ႐ုတ္တြင္ ထိုသို႔ေသာ ညစ္ညမ္း မႈမ်ား ျဖစ္ေနရျခင္း အေၾကာင္းရင္း သုံး ခ်က္ရွိသည္။ ပထမဆုံးမွာ တ႐ုတ္တြင္ ရာေထာင္ခ်ီတည္ရွိေသာ သံႏွင့္သံမဏိ စက္႐ုံ၊ ဓာတုစက္႐ုံႏွင့္ ဓာတ္ေျမဩဇာ စက္႐ုံတို႔ကို ထိန္းေက်ာင္းႀကီးၾကပ္မႈ အားနည္းၿပီး ထိုစက္႐ုံမွ စြန္႔ပစ္ဓာတု ပစၥည္းမ်ားကို ေျမႀကီးအတြင္း ျမႇဳပ္ႏွံ ထားေလ့ရွိသည္။
ဥပမာအားျဖင့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္က စီးပြားေရးသမားတစ္ဦးကို ဂိုေဒါင္ ေဆာက္ရန္ ေျမစစ္ေဆးရာ ရွင္ဇုျပည္ နယ္ရွိ ဝက္ေမြးျမဴေရးစခန္းတစ္ခု၏ ေျမ ေအာက္တြင္ အဆိပ္ညစ္ညမ္းစြန္႔ပစ္ ပစၥည္းတန္ခ်ိန္တစ္ေသာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့သည္။
ဓာတုပစၥည္းစက္႐ုံမ်ားတြင္ ေဘး ကင္းလုံၿခဳံေရးအရ စိစစ္မႈလည္း အား နည္းသည္။ ၂၀၁၆ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီႏွင့္ ဩဂုတ္လအတြင္း တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတြင္ ဓာတုစက္႐ုံမ်ား၏ ဓာတ္ေငြ႕စိမ့္ထြက္ ျခင္း၊ မီးေလာင္ျခင္း၊ ေပါက္ကြဲျခင္း စသည့္ မေတာ္တဆမႈေပါင္း ၂၃၂ ႀကိမ္ ရွိခဲ့သည္။
ဒုတိယအေရးပါေသာ အခ်က္မွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္ ညစ္ညမ္းဆည္ ေရမ်ား အသုံးျပဳရျခင္း ျဖစ္သည္။
တ႐ုတ္တြင္ ေရခ်ိဳ၊ ေရသန္႔ပို ရွားပါးရာေနရာမ်ားတြင္ စြန္႔ပစ္ေရႏွင့္ စက္႐ုံသုံးစြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ား ပါဝင္ေသာ ဆည္ေျမာင္းေရ အသုံးျပဳမႈမ်ားျပားလာ သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္းတြင္ လူတစ္ဦးခ်င္း ေရခ်ိဳရရွိမႈမွာ အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းမွ ေဆာ္ဒီအာေရဗ် ထက္ ပိုမိုနည္းပါးသည္။ ထိုေၾကာင့္ လယ္သ မားမ်ားမွာ ရရာ ေရအရင္းအျမစ္ကို အသုံးခ်ရသည္။
တ႐ုတ္တြင္ စက္႐ုံမ်ားမွာ ျမစ္ကမ္း ေဘးတြင္ တည္ေဆာက္ေလ့ရွိၿပီး စက္႐ုံမွ စြန္႔ပစ္ညစ္ညမ္းေရမ်ားသည္ ျမစ္ေခ်ာင္း မ်ားမွတဆင့္ ဆည္ေျမာင္းေရ၊ ထိုမွ တဆင့္ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအတြင္းသို႔ ေရာက္သြားေလ့ရွိသည္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳလုပ္ေသာ စစ္ တမ္းတစ္ရပ္အရ ဆည္ေျမာင္းေရ အသုံး ျပဳေသာေနရာ ၅၅ ေနရာအနက္ ၃၉ ေနရာတြင္ ေရမ်ားမွာ ကတ္ဒ္မီယံ၊ အာဆင္းနစ္ႏွင့္ အျခားဓာတုပစၥည္း မ်ား ျဖင့္ ညစ္ညမ္းေနသည္။
ယင္းမတိုင္မီ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ လည္း ေလ့လာမႈတစ္ရပ္ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသး သည္။
ထိုေလ့လာမႈအရ တ႐ုတ္ျမစ္မ်ား ၏ စုစုေပါင္းအရွည္၏ ၁၈ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိ ေရမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ရန္ လုံး၀မေကာင္း ေလာက္ေအာင္ကို ညစ္ညမ္းေနသည္။ သို႔ေသာ္ မျဖစ္မေနသုံးေနရဆဲ ျဖစ္သည္။
စိုက္ပ်ိးေရ မေကာင္းသည့္အျပင္ ေျမဆီလႊာမွာ လယ္သမားမ်ား အလြန္ အကၽြံသုံးေသာ ပိုးသတ္ေဆး၊ ဓာတ္ေျမ ဩဇာမ်ား၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးဒဏ္ ကိုလည္း ထမ္းပိုးထားရေသးသည္။
၁၉၉၁ ခုႏွစ္တြင္က ႏႈန္းႏွင့္ ႏႈိင္း ယွဥ္ၾကည့္မည္ဆိုပါက တ႐ုတ္တြင္ ပိုး သတ္ေဆး အသုံးျပဳမႈႏႈန္း ႏွစ္ဆေက်ာ္ တက္လာသည္။ တ႐ုတ္၏ တစ္ဟက္တာ (တစ္ဟက္တာတြင္ ႏွစ္ဧကခြဲရွိသည္) ပိုးသတ္ေဆးအသုံးျပဳမႈႏႈန္းမွာ ကမၻာေပၚ တြင္ ပ်မ္းမၽွပိုးသတ္ေဆး အသုံးျပဳမႈႏႈန္း ထက္ႏွစ္ဆ ပိုေနသည္။
ဓာတ္ေျမဩဇာ အသုံးျပဳမႈ ႏႈန္းမွာ လည္း ႏွစ္ဆနီးနီးတက္လာသည္။
အာဟာရႏွင့္ အစားအစာဆိုင္ရာ အင္စတီက်ဴတစ္ခုက ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ျပည္နယ္ ၁၆၌ ျပဳလုပ္ေသာ စစ္တမ္း တစ္ရပ္အရ ပိုးသတ္ေဆး ၆၂ မ်ိဳးကို အစားအေသာက္မ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိခဲ့သည္။ ယင္းမွာ လယ္သမားမ်ား ပိုးသတ္ေဆး အလြန္အကၽြံ အသုံးျပဳသည့္အျပင္ စက္႐ုံမ်ားမွ ထြက္ရွိေသာ တရားမဝင္ စြန္႔ပစ္ ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ သည္။
တ႐ုတ္တြင္ လူတို႔ စားသုံးေသာ အဓိက အစားအစာတိုင္းတြင္ ေတြ႕ေလ့ ေတြ႕ထရွိေသာ ပိုးသတ္ေဆး အမ်ိဳးအစား မ်ား ေတြ႕ရွိရတတ္သည္။
ညစ္ညမ္းမႈမ်ားျဖစ္ရျခင္း၏ တတိ ယအခ်က္မွာ စီးပြားေရးပုံစံမ်ား ေျပာင္း လဲလာျခင္းႏွင့္ ၿမိဳ႕ျပခ်ဲ႕ထြင္လာျခင္းတို႔ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
ယခင္ကေတာ့ ဓာတုစက္႐ုံ၊ ဓာတ္ ေျမဩဇာစက္႐ုံ စသည္တို႔မွာ ၿမိဳ႕ျပႏွင့္ ခပ္လွမ္းလွမ္းတြင္ ျဖစ္သည္။ ထိုေၾကာင့္ ယင္းအနီးအနားက စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားကိုသာ ထိခိုက္သည္။
ယခုစီးပြားေရး ေကာင္းလာေသာ တ႐ုတ္ျပည္မွာ ၿမိဳ႕ျပခ်ဲ႕ထြင္မႈ မ်ားလာ သည္။ ၿမိဳ႕ျပလူေန အေဆာက္အအုံမ်ားမွာ စက္႐ုံႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္း ျဖစ္လာသည္။ ထိုေသာအခါ စက္႐ုံမွထြက္ေသာ အဆိပ္ ေငြ႕မ်ားမွာ ၿမိဳ႕ျပေနလူထုကိုပါ ထိခိုက္ လာသည္။
ေျမထုမွာ ေရထု၊ ေရထုကဲ့သို႔ မဟုတ္။ ရွင္းရခက္သည္။ ႏွစ္ရွည္ ၾကာ ေညာင္းလွသည္။ ညစ္ညမ္းမႈမ်ားက မျမင္သာလွ။ ႐ုတ္တရက္ ၾကည့္လိုက္ လၽွင္ ေျမႀကီးမွာ စိမ္းလန္းခ်င္ လန္းေန မည္။ သို႔ေသာ္ အထဲမွာေတာ့ အဆိပ္သင့္ ထားသည္။
အဆိပ္သင့္ေျမႀကီးကို ရွင္းရန္ ရာစု ႏွစ္ႏွင့္ပင္ခ်ီ၍ ၾကာႏိုင္သည္။ အေမရိ ကန္ျပည္ေထာင္စု လာ့ဗ္ကနဲတြင္ ၆ ဟက္တာခြဲ(၁၆ ဧက)မၽွေသာ အဆိပ္ သင့္ေျမႀကီးကို ရွင္းရန္ ၂၁ ႏွစ္အခ်ိန္ ယူခဲ့ရသည္။
ယခုေတာ့ တ႐ုတ္ရွိ အစားအ ေသာက္မ်ားတြင္ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ေတြ႕ လာသည္။ အဆိုးဆုံးမွာ ဆန္ ျဖစ္ သည္။ ယူနန္ျပည္နယ္ရွိ ဆန္မ်ားတြင္ ကတ္ဒမီယံ သတၱဳမ်ား ေတြ႕လာရသည္။ ထို သတၱဳကို သံမဏိမ်ား အေရာင္မလြင့္၊ သံေခ်းမတက္ေစရန္ သုတ္လိမ္းေပးရာ တြင္ အသုံးျပဳသည္။
ထိုသို႔ျဖစ္ရျခင္းမွာ လယ္ကြင္းမ်ား အနီးတြင္ စက္႐ုံအလုပ္႐ုံမ်ား၊ သတၱဳ႐ိုင္း အရည္ႀကိဳစက္႐ုံမ်ား လယ္ကြင္းမ်ား အနီးတြင္ တည္ရွိၿပီး ထိုစက္႐ုံမွ စြန္႔ပစ္ ပစၥည္မ်ား လယ္ကြင္းမ်ားအတြင္း စိမ့္ဝင္ ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
ယူနန္ျပည္နယ္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းတစ္လႊား အဓိကဆန္တင္ပို႔ ေသာ ေနရာျဖစ္သည္။ အဆိပ္သင့္ ဆန္ မ်ား လူထုဝမ္းခါးအတြင္း ေရာက္သြား သည္။
(၃)
ယင္းမွာ ေဆာင္းပါးပါ အႏွစ္ခ်ဳပ္ အဓိက အခ်က္မ်ား ျဖစ္သည္။ ဖတ္ရင္း ဖတ္ရင္း ေခါင္းထဲတြင္ ေခါင္းေလာင္း ထိုးသံမ်ား အျပည့္ျဖစ္သြားသည္။ တ႐ုတ္တြင္ တရားခံျဖစ္ေနေသာ သံႏွင့္ သံမဏိစက္႐ုံ၊ ဓာတုစက္႐ုံ၊ ဓာတ္ေျမ ဩဇာစက္႐ုံမ်ားဆိုသည္မွာ ထားဝယ္ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းႏွင့္ အထူးစီးပြားေရး ဇုန္တြင္ ပါလာမည္ဆိုသည္ မဟုတ္ပါ ေလာ။ မပါမျဖစ္ ေက်ာက္မီးေသြး စက္႐ုံလည္း ပါလာဦးမည္။
ပိုဆိုးသည္က တ႐ုတ္မွာလိုပင္ သည္ေနရာမွာ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ခ်င္ရာလုပ္ ၾကဦးမည္။ ထိန္းသိမ္းႀကီးၾကပ္မႈ အား နည္း၊ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္။
အခုလက္ရွိ မ်က္ျမင္တိုင္းႏိုင္၊ မေတာ္မတရား လုပ္ေနမွန္း သိလြယ္ ေသာ သတၱဳတြင္း၊ ေက်ာက္မီးေသြးတြင္း တို႔ကိုေတာင္ ေကာင္းေကာင္း မၾကပ္ မတ္ႏိုင္၊ အလႉေငြလည္းထည့္ၿပီး လုပ္ ခ်င္ရာေတာင္ လုပ္ေနၾကေသးသည္။
အခ်ိဳ႕တရားမဲ့ ျပဳက်င့္မႈမ်ားကို မ်က္စိျဖင့္ မခန္႔မွန္းႏိုင္ေသာ၊ နည္းပညာ ျမင့္ေသာ သံႏွင့္ သံမဏိစက္႐ုံတို႔၊ ဓာတု စက္႐ုံတို႔၊ ဓာတ္ေျမဩဇာစက္႐ုံတို႔ ဆို လၽွင္ အဘယ္သို႔နည္း။
ထားဝယ္ေျမထု အဆိပ္သင့္ခံေတာ့ မည္ေလာ။ ေျမထု အဆိပ္သင့္ပါက ရွင္း မႏိုင္ေတာ့။ ငတ္႐ုံသာ ရွိေတာ့သည္။
အငတ္မခံႏိုင္ရင္ေတာ့ ထားဝယ္ ေဒသထြက္ နာမည္ေက်ာ္ အဆိပ္သင့္ ဆန္မ်ား၊ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္ စားေသာက္ ကုန္မ်ား ေပ်ာ္ေပ်ာ္ႀကီး စားၾကတာေပါ့။
The Economis မဂၢဇင္း အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာပါ The most neglected threat to public health in China is toxic soil ေဆာင္းပါးကို ျပန္လည္ ကိုးကားေရးသားသည္။
ဖစု
