H1N1အနီးျမင္၊ အေဝးျမင္

0
407

ဇူလိုင္လ ၃၀ ရက္ထုတ္ ေၾကးမုံ သတင္းစာ ေရွ႕ဖုံးမွာ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားဝန္ႀကီးဌာနက ဇူလိုင္လ ၂၉ရက္စြဲနဲ႔ ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္ထဲက ေဘာင္ခတ္ ေဖာ္ျပထားတဲ့ စာသားကို တစိမ့္စိမ့္ ၾကည့္ရင္း အေတြးေပါင္းမ်ားစြာ။
“ယခုျဖစ္ေပၚလ်က္ရွိေသာ ရာသီ တုပ္ေကြးျဖစ္ပြားမႈ အတိမ္အနက္ႏွင့္ ေရွ႕အလားအလာကို ခန္႔မွန္းႏိုင္ရန္ႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို တိက်စြာ ခ်မွတ္ႏိုင္ရန္ ဗဟိုကူးစက္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးဌာနခြဲ သည္ တစ္ႏိုင္ငံလုံးရွိ ေဆး႐ုံ ႀကီးမ်ား၌ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ သံသယျဖင့္ ဇူလိုင္ လ ၁ရက္ေန႔မွ ယေန႔အထိ ေဆး႐ုံတက္ ေရာက္သူမ်ား စာရင္းကို ျပည္သူ႕က်န္း မာေရးဆိုင္ရာ႐ႈေထာင့္မွ သုံးသပ္လ်က္ရွိ ေၾကာင္း သိရသည္”။

ရာသီတုပ္ေကြးရဲ႕ အတိမ္အနက္နဲ႔ ေရွ႕အလားအလာကို တိက်စြာ ခန္႔မွန္း ႏိုင္ဖို႔ ျပည့္သူ႕က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ႐ႈ ေထာင့္မွ သုံးသပ္လ်က္ရွိေၾကာင္းတဲ့။ မ်ားစြာ အဓိပၸာယ္ရွိပါတယ္။
အဲသည္ကာလက အေျခအေနကို ျပန္ေတြးေတာ့ ရာသီဥတုက ဆိုးဆိုး ႐ြား႐ြား၊ ေအးေအးစိမ့္စိမ့္၊ မိုးေတြ႐ြာ။ ေနမျမင္ရတဲ့ ရက္သတၱႏွစ္ပတ္နီးနီးအခ်ိန္ မွာ လူတိုင္း ရင္ဆိုင္ၾကရေလေသာ ရာသီ တုပ္ေကြး။ ဒီရာသီဥတု အေနအထားအရ ရင္ဆိုင္ခဲ့ၾကရတဲ့ တုပ္ေကြးရဲ႕ အေျခ အေနက ပိုဆိုးပါတယ္။ ကိုယ္ခံအား နည္းသူ၊ အသက္႐ႉလမ္းေၾကာင္း ျပႆ နာရွိသူ၊ ကေလးသူငယ္နဲ႔ သက္ႀကီး႐ြယ္ အိုေတြမွာ သည္ကာလ အတြင္း ျပင္းထန္ အသက္႐ႉလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေဝဒနာ မ်ားကို ဆိုးဆိုး႐ြား႐ြား ရင္ဆိုင္ၾကရ တယ္။ အခ်ိဳ႕ ေသဆုံးတဲ့အထိ ဆိုး႐ြား ပါတယ္။ ဒီတုပ္ေကြးကိစၥကို သတင္းေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႔မလာမီကတည္းက အေလးထား ေစာင့္ၾကည့္ ေနၾကပါတယ္။ ျပင္းထန္ အသက္႐ႉလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ လကၡ ဏာေဝဒနာမ်ားနဲ႔ ရန္ကုန္ျပည္သူ႕ေဆး႐ုံ ႀကီးသို႔ ေရာက္ရွိလာသူေတြ မ်ားလာၿပီး အသက္႐ႉအားကူ ကိရိယာေတြ တပ္ၾက ရသူေတြမ်ားလာတယ္။ အထူးၾကပ္မတ္ ေဆာင္ေတြမွာလူနာ ျပည့္လာတယ္။ အခ်ိဳ႕က အဲသည္အခ်က္ကို သတိထားမိ လာၿပီး ေဖ့စ္ဘြတ္ လူမႈကြန္ရက္မွာ စၿပီး ေရးလာၾကတယ္။

သည္အထိ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားဝန္ႀကီးဌာနက ထုတ္ျပန္ ေၾကညာတာမ်ိဳး မရွိခဲ့ေသး။ မသိေသး တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ေရာဂါ ကာကြယ္ႏွိမ္ႏွင္းေရး ျပဳလုပ္ၾက ရမယ့္ ျပည္သူ႕ က်န္းမာေရး ဦးစီးဌာန ဖက္ကို သည္ဘက္ကုသေရး ဦးစီး ဌာနဘက္ကေန အသိေပးအေၾကာင္းၾကား ၿပီး Action စတင္ဖို႔ မဆိုထားနဲ႔ အဲဒီ ဦးစီးဌာနႏွစ္ခုဟာ ဗဟိုအဆင့္ ေဆး႐ုံႀကီး ေတြမွာ အဆက္အသြယ္လမ္းေၾကာင္း ျပတ္ေတာက္မႈ ရွိေနတာ ေသခ်ာပါတယ္။ ျငင္းဆန္ေကာင္းေတာ့ ျငင္းဆန္ၾက ႏိုင္ပါေသးတယ္။ သို႔ေသာ္ ရွိခဲ့ေလတဲ့ အဲသည္အားနည္းခ်က္ကိုေတာ့ လက္ခံ ၾကသင့္ပါတယ္။

ဒီအခ်ိန္မွာ Online Volunteer Medical Doctor Group ဆိုတဲ့ ေဖ့စ္ဘြတ္အသုံးျပဳသူ ပရဟိတဆရာဝန္ မ်ားလို႔ဆိုတဲ့ အဖြဲ႕တစ္ခုက ညဘက္မွာ မက္ဆင္ဂ်ာကတစ္ဆင့္ ေဖ့စ္ဘြတ္ အသုံးျပဳသူေတြဆီ အခ်ိဳ႕မွန္ အခ်ိဳ႕အမွား သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ျဖန္႔ေဝၾက ေတာ့ တုပ္ေကြး ျပႆနာကို လူထုသိ လာပါတယ္။ အုတ္ေအာ္ေသာင္းတင္း ပို႔စ္ေတြတင္ၾက ေဝမၽွၾကရင္းက အဲဒီ တုပ္ေကြးဆိုတာက လူထုၾကားထဲ အေၾကာက္တရားနဲ႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔လာတယ္။

ဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားဝန္ႀကီးဌာန အလုပ္ေတြ စလုပ္ၾကရတယ္။ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြ ဖလွယ္ဖို႔ရာ အရင္က မပူး ေပါင္းမိၾကတဲ့ ကုသေရးနဲ႔ ျပည္သူ႕ က်န္းမာ၊ ဗဟိုကူးစက္ေရာဂါ ကာကြယ္ ေရး စေသာအဖြဲ႕ေတြ စလႈပ္လာသလို အရင္က ၿငိမ္သက္တဲ့ တိုင္းေဒသႀကီးနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြက ကုသ၊ ျပည္သူ႕က်န္းမာ အဖြဲ႕ေတြအျပင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႕ေတြ၊ အစိုးရေတြ၊ လူမႈေရးအဖြဲ႕ေတြဘက္ ကလည္း တစ္ၿပိဳင္တည္း လႈပ္လာတယ္။

မိုးက သည္းၿမဲ သည္းဆဲ။ ေရာဂါ ေတြ႕ရွိ သတင္းေတြ၊ သံသယေတြ ပလူ ပ်ံလာတဲ့အျပင္ ေသဆုံးတာေတြ လည္း ၾကားလာရတယ္။ သိပၸံနည္းက် ေဆး ပညာ႐ႈေထာင့္ကေန ပညာရွင္ေတြ ေျပာ ဆိုတာေရာ၊ ရမ္းဆမွန္းဆ ေျပာဆိုတာ ေတြပါ ပလူပ်ံလာတယ္။ အဲသည္မွာ တုပ္ေကြး H1N1 ဆိုတာႀကီးကို ကၽြန္ ေတာ္တို႔ေတြ စရင္ဆိုင္ လာၾကရတယ္။

ႏူရာဝဲစြဲ၊ လဲရာ သူခိုးေထာင္း ဆိုသလို ထားဝယ္က ၾကက္ၿခံေတြမွာH5N1လို႔ ဆိုတဲ့ ၾကက္ေတြမွာ ကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ႔တဲ့ ဗိုင္းရပ္ပိုးကို အစုလိုက္ ေသၾက တဲ့ ၾကက္ေတြမွာ ေတြ႕ၾကရတဲ့ အျဖစ္ အပ်က္ ျဖစ္ျပန္တယ္။ အဲဒီအတြက္ ေရာဂါပိုးကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္ ေရးအတြက္ လႈပ္ရွားမႈေတြအျဖစ္ ၾကက္ၿခံ ကေန အကြာအေဝး တစ္ခုအတြင္းရွိတဲ့ ၾကက္ၿခံကၾကက္ေတြကို ရွင္းလင္းတာ၊ အဲသည္ ကူးစက္ေရာဂါ ေစာင့္ၾကည့္ ကာလ ရက္ကိုးဆယ္မွာ ၾကက္သားႏွင့္ ဆက္စပ္ပစၥည္းေတြ တားျမစ္ျခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။
အဲသည္မွာ လူထုရဲ႕ စိုး႐ြံ႕မႈက ပိုႀကီး လာတယ္။

က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားဝန္ ႀကီးဌာနက အလုပ္ေတြ စလုပ္ေနၾကၿပီ ျဖစ္ေပမဲ့ ျပည္သူလူထုကို ေသခ်ာ မထုတ္ျပန္ႏိုင္ၾကေသး၊ ဆက္စပ္ မေၾက ညာႏိုင္ၾကေသးပါဘူး။ သတင္းအေနနဲ႔ သိလိုသူေတြ အတြက္ ေသခ်ာ မထုတ္ျပန္ ႏိုင္ၾကေသး။ SOP (Standard Opera-ting Procedure)တဲ့ ေရာဂါကုသရာမွာ လိုက္နာၾကရမယ့္ ၫႊန္ၾကားခ်က္ေတြ၊ လုပ္ေဆာင္ရမွာေတြ ျပဳစုၾကတဲ့အဖြဲ႕က ျပဳစုၾကသလို ျပည္နယ္နဲ႔တိုင္းေတြက အခ်က္အလက္ေတြ စုစည္းႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾကရသူေတြက ႀကိဳးစားၾကတယ္။

ကုသေရးမွာလည္း ဗဟိုကူးစက္ ေရာဂါကု ေဆး႐ုံႀကီးေတြကို ျပန္လို႔ မြမ္းမံျပင္ဆင္မႈ လုပ္ၾကရသလို ျဖစ္ ပြားတဲ့ တုပ္ေကြးကိုလည္း အတည္ျပဳ ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾကရတယ္။ အလ်င္အျမန္ စစ္ေဆးႏိုင္တဲ့ ကိရိယာေတြ ျဖန္႔ေဝႏိုင္ ဖို႔ရႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾကရသလို မိမိဝန္ထမ္း ႏွင့္ ျပည္သူလူထုအတြင္း ကာကြယ္ႏိုင္ဖို႔ ပစၥည္းေတြ စုေဆာင္း ျဖန္႔ေဝေပးႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾကရတယ္။

အဲသည္အလုပ္ေတြ လုပ္ေနရင္း ကေန ရာသီတုပ္ေကြးရဲ႕ အတိမ္အနက္ႏွင့္ ေရွ႕အလားအလာကို တိက်စြာ ခန္႔မွန္း ႏိုင္ဖို႔ ျပည့္သူ႕က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ႐ႈေထာင့္ မွ သုံးသပ္တယ္။ ဆိုလိုတာက ျဖစ္ပြား ေသာ တုပ္ေကြးသည္ ၂၀၀၉ က ျဖစ္ပြား ခဲ့တဲ့ H1N1 pen 09 လို႔ေခၚတဲ့ ဗိုင္း ရပ္မ်ိဳးစိတ္ပဲလား။ အျခားမ်ိဳး စိတ္ျဖစ္ ပြားလာတာလား ဆိုတဲ့ စစ္ေဆးခ်က္ အတြက္ ဗိုင္းရပ္ရဲ႕ ဇီ၀မ်ိဳးစိတ္အဆင့္ အထိ စစ္ေဆးဖို႔ လုပ္ၾကရတဲ့ Gene Expert စစ္ေဆးဖို႔ေရာ၊ အျခားစစ္ေဆး ဖို႔ အတြက္ပါ ႏိုင္ငံရပ္ျခားကို မွီခိုၾက ရတယ္။

“အမ်ိဳးသားက်န္းမာေရးဓာတ္ခြဲမႈ ဆိုင္ရာဌာနသည္ အေျဖတိက် မွန္ကန္ေစ ရန္ ျပင္ပဓာတ္ခြဲခန္းမွ အတည္ျပဳႏိုင္ေရး (Exterenal Quality Assurance) အတြက္ ေဟာင္ေကာင္ရွိ ကမၻာ့က်န္း မာေရးအဖြဲ႕က အသိအမွတ္ျပဳ တုပ္ေကြး ေရာဂါဆိုင္ရာ အရည္အေသြးထိန္းခ်ဳပ္မႈ ဆိုင္ရာဓာတ္ခြဲခန္းႏွင့္ ကာကြယ္ေဆး ထုတ္လုပ္သည့္အခါ ပိုးအမ်ိဳးအစား၏ ဇီ၀ဖြဲ႕စည္းပုံ အေသးစိတ္သိႏိုင္ရန္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံရွိNational Institute of Infectious Diseases-WHO Collaborating Centreသို႔ ပိုးနမူနာမ်ား ေပးပို႔ ေဆာင္႐ြက္လ်က္ ရွိေၾကာင္း သိရသည္။” လို႔ H1N1 ဗိုင္းရပ္ကိစၥ လူထုၾကား ပြက္ေလာ႐ိုက္ၿပီး တစ္ပတ္ေက်ာ္အၾကာမွာမွ သတင္းထုတ္ ျပန္ေၾကညာႏိုင္တဲ့ အျဖစ္မ်ိဳး။

အဲသည္အခ်ိန္မွာ ေဆးပညာရွင္ ေတြဘက္ကလည္း မေက်မခ်မ္း အသံ ထြက္လာသလို ျပည္နယ္နဲ႔ တိုင္းေတြမွာ လည္း အစိုးရအဖြဲ႕ေတြက လုပ္ခ်င္ရာ လုပ္၊ အဲသည္က က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစား ဝန္ႀကီးဌာနက မသိလိုက္တာ မ်ိဳးျဖစ္ၾကသလို ဆရာဝန္ အငယ္ေတြရဲ႕ မေက်မခ်မ္း စကားသံေတြက တစ္မ်ိဳး၊ ကူးစက္ေရာဂါရဲ႕ အေနအထားနဲ႔ ကာကြယ္ ႏိုင္ေရးနည္းစနစ္ေတြကို ဂဃနဏ မသိပါဘဲ လူထုၾကားထဲ အထင္ေတြျဖန္႔ ေဝၾက၊ ေကာလဟလေတြ ေျပာဆိုၾက တာေတြ လူမႈကြန္ရက္နဲ႔ လူထုအၾကား က်ယ္ေလာင္ေနၾကတယ္။

ဥပမာ ေျပာရရင္တိုင္းဧရာမွာ လူမႈေရးဝန္ႀကီးကH1N1 ပိုးေတြ႕ လူနာ ၄ ဦးေတြ႕ရွိလို႔ သတင္း ထုတ္ျပန္ ခ်ိန္ မွာ တိုင္းကုသဘက္က မသိၾကတာမ်ိဳး၊ ေဒါက္တာ ေက်ာ္ေဆြဆိုသူရဲ႕ H1N1နွင့္ H5N1 ဗိုင္းရပ္မ်ိဳးစိတ္ေတြ ေပါင္းလာၿပီး တစ္ႏိုင္ငံလုံး ကပ္ဆိုးႀကီး က်လာေတာ့မေယာင္ ျဖန္႔ေဝျခင္းမ်ိဳးတင္ မက လႊတ္ေတာ္မွာပါ အဲသည္အေန အထားကို အေရးေပၚအေျခအေနေၾက ညာဖို႔ တိုက္တြန္းတဲ့ အဆိုတင္လာၾက သလို အျခား တက္ႂကြ လႈပ္ရွားသူေတြ ကလည္း ေရာဂါအေၾကာင္း နားလည္ တတ္ကၽြမ္းသူ ပညာရွင္ေတြႏွင့္ မတိုင္ ပင္ပါဘဲ ေကာင္းႏိုးရာရာကို စိတ္ ေစတနာ ေကာင္းနဲ႔ ထင္ရာျမင္ရာ လုပ္ၾက တာေတြ ေၾကာင့္လည္း လူထုၾကားမွာ အထိတ္တလန္႔ျဖစ္ၿပီး ေၾကာက္လန္႔ လာၾကရပါ ေတာ့တယ္။

H1N1 ဗိုင္းရပ္က ေၾကာက္စရာ လားလို႔ ေမးရင္ ေၾကာက္ဖို႔ေကာင္းတယ္ လို႔ဝန္ခံရပါမယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကူးစက္ျပန္႔ပြားပုံက ႏွာေခ်စဥ္ ထြက္တဲ့ အရည္မွာပါတဲ့ အမႈန္အမႊားေၾကာင့္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏိုင္ေလေတာ့ ကူးစက္ႏိုင္စြမ္း မေသး လွပါ။ ခက္တာက H1N1 သံသယ လူနာ၊ ပိုးေတြ႕လူနာ၊ ေသဆုံးလူနာစတဲ့ ကိန္း ဂဏန္း အခ်က္အလက္ေတြ တျဖည္း ျဖည္း တက္ေနတဲ့အေပၚအဲသည္ H1N1 အေၾကာင္း ဂဃဏန မသိၾကရေသးတဲ့၊ သိခြင့္မရေသးတဲ့ မိဘျပည္သူေတြ အၾကား သံသယေတြ တက္လာၾကတယ္။

ဒီေတာ့ အသိနဲ႔ကိုယ္ တႏိုင္ ကာကြယ္ ႏွိမ္နင္းေရးေတြ လုပ္ၾက၊ အခ်က္အလက္ ေတြ ေဝမၽွၾက၊ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြ ဘက္ကလည္း တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္ကို လုံလုံၿခဳံၿခဳံ ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ N 95လို႔ေခၚတဲ့မ်က္ႏွာ အကာအကြယ္ေတြ အလုံအေလာက္မရွိၾက ဘူး၊PPE (Per-sonal Protective Equipment)လို႔ေခၚတဲ့ ခႏၵာကိုယ္အကာအကြယ္ ပစၥည္းေတြမရၾကဘူးနဲ႔ အုတ္ေအာ္ ေသာင္းတင္းေတြ ျဖစ္ၾကျပန္ေရာ။
အဲသည္ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ တုပ္ ေကြးေရာဂါ ကူးစက္မႈရဲ႕ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္ေတြ တျဖည္းျဖည္း တက္ေနတယ္။

ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) စစ္တမ္းအရ ၂၀၀၉ ကပ္အသြင္ျပန္႔ႏွံ႔တဲ့ အေျခအေနမွာ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၉ ႏိုင္ငံမွာ စစ္တမ္းအရ ေရာဂါပိုးကူးစက္ျပန္႔ပြား မႈေၾကာင့္ ၂၄ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ လူဦး ေရဟာ ကူးစက္ခံရႏိုင္တယ္။ ဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံလို အေနအထားမွာ ကူးစက္ႏႈန္းဟာ အဲသည့္ထက္ ေလ်ာ့မယ္ မထင္ပါ။ ဆိုလိုတာက လူ တစ္ဆယ္မွာ အနည္းဆုံး ၃ေယာက္ ကူးစက္ခံ ရႏိုင္တယ္။
တကယ္တမ္းသာ ကပ္အသြင္ျဖစ္ လာရင္ သည့္ထက္မေလ်ာ့ႏိုင္ဘူး။ ခုအေနအထားက ေနရာကြက္ၾကား ျဖစ္တယ္လို႔ပဲ မွတ္ယူၾကပါတယ္။ ေရာဂါရဲ႕ ကူးစက္စြမ္းျမင့္ေပမဲ့ အဖ်က္ စြမ္းအားက မႀကီးလွဘူး၊။ စိုးရိမ္တာကH1N1 pan 09 ကေန မ်ိဳးစိတ္ ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္ၿပီး အဖ်က္စြမ္းအား ျပင္းထန္တဲ့ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္လာမွာ ကိုပါ။ လက္ရွိ ႏိုင္ငံတကာက ဓာတ္ခြဲခန္း ေတြက ျပန္လာတဲ့ အေျဖအရ H1N1 pan 09 လို႔ သိၾကတဲ့ ယခင္မ်ိဳးစိတ္ ဗိုင္းရပ္သာျဖစ္တယ္။

အဲေတာ့ လူနာအေရအတြက္ နည္းနည္းေလးစစ္ေဆးၿပီး Hပိုး ေတြ႕ႏႈန္းမ်ားေနတာ သိပ္မဆန္း။ ဒါေၾကာင့္လည္း တိုင္းဧရာမွာ သံသယနဲ႔ အမ်ိဳးသားဓာတ္ခြဲခန္းကို စစ္ေဆး အတည္ျပဳႏိုင္ဖို႔ ေပးပို႔သမၽွ H1N1 ဗိုင္းရပ္ပိုးေတြ႕တာခ်ည္း ျဖစ္ေနတာ ျဖစ္တယ္။ သည့္ထက္ပိုၿပီး စစ္ႏိုင္ ေလေလ ရွာေဖြေလေတြ႕ရွိေလ ျဖစ္မွာ မလြဲေပ။ တကယ့္တကယ္သာ ျဖစ္လာရင္ လူေလးေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ ကူးစက္ခံရႏိုင္တာေၾကာင့္ပါ။
သည္အထဲမွာ ကိုယ္ပါ ကူးစက္ ခံရၿပီးလို႔ ျပန္ေကာင္းေနၿပီးသားျဖစ္ေနတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

စစ္တမ္းအရ ဗိုင္းရပ္ပိုးကူးစက္မႈ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ကိုယ္ခံအား ထြက္လာခ်ိန္မွာ ေရာဂါသက္သာလာ မွာမလြဲဘူး။ မယုံမ်ားမ်ားသာ ပိုးရွိ၊ မရွိ စစ္ၾကည့္၊ အေျမာက္အျမား လူနာ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ H1N1ဗိုင္းရပ္ပိုး ေတြ႕မွာ မလြဲဘူး။ မစစ္ေဆးႏိုင္လို႔ မေတြ႕တာ။ လက္ေတြ႕ ေျမျပင္မွာ ဘယ္အထိ မ်ားမ်ားရွိႏိုင္မလဲသာ ေတြး ထား။ အဲသေလာက္အထိ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ မစစ္ေဆးႏိုင္တာကလည္း အခ်ိဳ႕စစ္ဖို႔ ေဆးဖို႔အေထာက္ အကူ ပစၥည္း အကန္႔အသတ္ေတြ ျဖစ္ေနရ တာက တန္ဖိုးျမင့္ မားလွတဲ့ ေရာဂါပိုးစစ္ ေဆးေသာ ပစၥည္းေတြ၏တန္ဖိုးနဲ႔ ဆင္းရဲလွတဲ့ကိုယ့္ ႏိုင္ငံအေနအထား ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။

အားလုံးက ဂ်ာေအးသူ႕အေမ႐ိုက္ ျဖစ္ေနတယ္။ ဘယ္သူ႕ကို အျပစ္တင္ရ မွန္းမသိ၊ အားလုံးကိုလည္း အျပစ္တင္ရ ေတာ့မလို ဆိုတာမ်ိဳး။
H1N1 ဗိုင္းရပ္ ပိုးေတြ႕သူ ဦးေရ မ်ားတိုင္း ေၾကာက္စရာလား ေမးရင္ ေရာဂါ လကၡဏာမျပင္းရင္ ေၾကာက္စရာ မလိုဘူးလို႔ ဆိုခ်င္ပါတယ္။
ဥပမာ ေပးရရင္ ဗိုင္းရပ္ပိုး တစ္ေယာက္ပဲ စစ္၊ တစ္ေယာက္ေတြ႕ ပိုးေတြ႕ႏႈန္း ၁၀၀ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အဲစစ္ေဆးတဲ့ တစ္ေယာက္ေသ ေသဆုံးမႈ ရာခိုင္ႏႈန္း ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္းလို႔ မွတ္ယူလို႔ မရပါဘူး။

အခုျဖစ္ေနရတာက အတည္ မျပဳႏိုင္ေသးတဲ့ ကိန္းဂဏန္း ေဒတာေတြ ေတြ႕တာနဲ႔ အလန္႔တၾကားနဲ႔ အေရးေပၚ အေျခအေနအထိ ေၾကညာသင့္တယ္ စသျဖင့္ ေလာေဆာ္သူေဆာ္၊ ႏိုင္ငံတကာ အကူအညီ ေတာင္းလိုသူေတြ ေတာင္းနဲ႔ တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ လုပ္ခ်င္ရာလုပ္ၾကသူ ေတြကလည္း ပိုစတာေဝတာ ႏွာေခါင္း စည္းေဝတာကစလို႔ ဘာမွန္းမသိပါဘဲ မလိုအပ္ပါဘဲ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ၾကက္၊ ဝက္ေတြ ေဈးကြက္ထဲ ထထ ပိတ္ပင္ၾကနဲ႔ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံလုံးကို ေျဗာင္းဆန္လို႔ရယ္။

သက္ဆိုင္ရာက ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္နဲ႔ အခ်ိန္နဲ႔ တစ္ေျပးညီ သတင္းထုတ္ျပန္ တာမ်ိဳး၊ ထိေရာက္တဲ့ နည္းကို သုံးတာ မ်ိဳး မလုပ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အက်ိဳးဆက္ပါပဲ။
ဝက္တုပ္ေကြးလို႔ သိၾကတဲ့ H1N1 ဗိုင္းရပ္(Hacmagglutinin Neur -aminidase) ကို ၁၉၁၈ကတည္းက ကမၻာ့ကပ္အသြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔တတ္တဲ့ ေရာဂါ ဆိုးအျဖစ္ သိလာၾကျဖစ္တယ္။ ၂၀၀၉ မွာ ကပ္အသြင္ တစ္ႀကိမ္ ထပ္ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး ၎ကို ရာသီတုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္ Sea-sonal Influenza A( H1N1 2009) လို႔ အမည္ေပးကာ အထူးအေလးထား ေစာင့္ၾကည့္ ေနၾကတာျဖစ္တယ္။ H1N1 ေၾကာက္စရာလားဆိုေတာ့ ေၾကာက္စရာ ေကာင္းပါတယ္၊ အဲေရာဂါပိုးနဲ႔ ဆက္စပ္ လို႔ေသလည္း ေသေနၾကတာေၾကာင့္ တစ္ႏိုင္ငံလုံးလည္း ေသာေသာညံ ေနၾကတာကိုး။

အဲအတြက္ ဘာလို႔ အလုပ္ ထမလုပ္ ၾကလဲလို႔ အားမလိုအားမရ ထထေအာ္ ၾကတယ္။
ဘယ္သူကမွ ျပန္မေျပာရဲဘူး။ ျပန္ မေျဖႏိုင္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ၊ အေျခ အေနကို သိနားလည္ေနတဲ့သူေတြအဖို႔ ဆုပ္လည္းစူးစားလည္း႐ူး အေနအထား ေၾကာင့္ပါပဲ။
ဥေရာပက စပိန္ဖလူးေၾကာင့္ ဘယ္အထိ ေသခဲ့တယ္။ ၂၀၀၉ မွာ ကပ္အသြင္ ကူးစက္ျခင္း(pandemic)ျဖစ္လို႔ ဘယ္ေလာက္ေသခဲ့တယ္ စသျဖင့္ မ်က္ကလည္းဆန္ျပာ ထေအာ္ၾကတယ္။ မမွားဘူး။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံမွာ သည္အထိ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူးလို႔ အဲသေလာက္ ႏွစ္ပတ္ ေက်ာ္ေက်ာ္ဆက္တိုက္႐ြာေနတဲ့ မိုးေတြ ေၾကာင့္ ဘယ္ပညာရွင္ကမွ မေျပာရဲဘူး။

ဘာေၾကာင့္လဲ၊ အဲသည္ကာလက ႏွစ္ပတ္ခန္႔ကာလမွာ သည္းႀကီးမည္းႀကီး အၿငိဳးနဲ႔႐ြာေနတဲ့ မိုးနတ္မင္းနဲ႔ ညည စိမ့္စိမ့္ေအးတဲ့ အေအးဒဏ္ဟာ ခုနက ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ စပိန္နဲ႔ ကိုးရီးယား ႏိုင္ငံ လို အေအးဓာတ္ေတြနဲ႔ ဗိုင္းရပ္ပိုး ရွင္သန္ႏိုင္စြမ္းကို မ်က္ႏွာသာေပးေနတဲ့ အေျခအေနဟာ ဘယ္အထိ ၾကာမလဲ မသိႏိုင္ဘူးေလ။ အဲေတာ့ အစိုးရိမ္မႀကီး ၾကပါနဲ႔လို႔ ရဲရဲ မေျပာရဲဘူး၊ မိုးဘယ္ရက္ အထိဆက္မလဲဆိုတာ မိုးနတ္မင္းမွ သိမွာကိုး။ သူဆက္႐ြာလို႔ ဟိုးကလို တကယ့္ကပ္ အသြင္ကူးစက္ျခင္း မျဖစ္ ဘူးလို႔မွ မေျပာႏိုင္တာ။

အဲ ဘာေၾကာင့္မ်ား ကိုယ့္ဘက္က ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းေရး ေနာက္က်ရသလဲ။ အစပိုင္းမွာ အေသးစိတ္ ေျပာျပခဲ့သလို ဌာနတြင္း အသင့္မျဖစ္တာက တစ္ ေၾကာင္း၊ ရာသီတုပ္ေကြး အေနအထား ကိုရာသီ အေျပာင္းအကူးမွာ ႀကဳံေနက် ဆိုေတာ့ အထူးအေထြလုပ္ဖို႔လို မလို၊ ခ်င့္ခ်ိန္ၾက ရတာတစ္ခ်က္၊ စခဲ့ရင္ ေနာက္ကလိုက္ၾကရမယ့္ ပစၥည္းေတြ အတြက္ အရန္အသင့္ စီစဥ္ထားႏိုင္တဲ့ အေနအထား မရွိတာတစ္ခ်က္၊ ေနာက္ လူထုအသည္းအသန္ စိတ္ဝင္တစား ျဖစ္လာၾကခ်ိန္မွာ ကိုယ့္ဖက္က ပစၥည္း ပစၥယေတြ အသင့္ ရွိမေနသလို အဲသည္ အတြက္ ရင္ႏွီးဖို႔ရာ သင့္မသင့္ ခ်င့္ခ်ိန္ ေနၾကတာလည္း ျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာက တန္၏ မတန္၏ဆိုတာမ်ိဳးကို လူထု က်န္းမာေရး႐ႈ ေထာင့္ကေန အေသအခ်ာ ခ်င့္တြက္ၾကၿပီး ဦးစားေပး အစီအစဥ္အရ လုပ္ၿပီး ခ်င့္ခ်ိန္သုံးစြဲေနၾကရတဲ့ ႏိုင္ငံ့ အေန အထားကိုပါ စဥ္းစားေနၾကရတာမ်ိဳး။

ႏိုင္ငံတကာ အကူအညီလား။ အဖ်က္စြမ္းအင္ႀကီး မႀကီးဆိုတာမ်ိဳး၊ ကူးစက္ႏႈန္း ျမန္ျမန္နဲ႔ ကုရာနတၳိ ေရာဂါ ေတြမ်ိဳး၊ ဥပမာ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ (MDR TB)တို႔၊ ေဆးယဥ္ပါး ငွက္ဖ်ား တို႔ဆိုရင္ေတာ့ အကူအညီေတြ အားရ ပါးရ ရလာႏိုင္ေပမယ့္သည္ရာ သီတုပ္ေကြး အတြက္ေတာ့ အလႉရွင္ေတြကို စိတ္လႈပ္ ရွားေအာင္ ဆြဲေဆာင္ႏိုင္မယ္မထင္လို႔ ထည့္တြက္လို႔ မရျပန္ဘူး။ ခုပဲ ၾကည့္ေလ၊ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးက ရာသီ တုပ္ေကြးမို႔ စိတ္မပူၾကဖို႔၊ မေလာၾကဖို႔ ေျပာေနတာပဲ ၾကည့္။ အဲေတာ့ ထလုပ္ ျပန္လည္း အရမ္းကာေရာ ထလုပ္ဖို႔ ကတန္၏ မတန္၏ ဆင္ျခင္ေနၾကရသလို သတိနဲ႔ေစာင့္ၾကည့္ ေနျပန္ေတာ့ အား မလိုအားမရ အဆဲခံရ ျပန္ေရာ။
ဘာေျပာေျပာပါ။

အဲသည္ တုပ္ေကြးက ကၽြန္ေတာ္တို႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ အားကစားဝန္ႀကီးဌာနရဲ႕ လစ္ဟာေနတဲ့ ကြက္လပ္ေတြကို အေလာ သုံးဆယ္ ျဖည့္စြက္ဖို႔၊ ေပါင္းစည္း လုပ္ကိုင္တတ္ဖို႔၊ ျပည္သူလူထုကို သတင္းအခ်က္အလက္ အခ်ိန္နဲ႔ တစ္ေျပးညီ ေပးႏိုင္ဖို႔စသျဖင့္ မီးေမာင္း ထိုးျပသြားသလို လိုအပ္ခ်က္ အေတာ္မ်ား မ်ားကိုလည္း ျပသြားတယ္။ ေနာက္ထပ္ သုံးသပ္ခ်င့္ခ်ိန္ၾကရမွာ ဥပမာ- ကာ ကြယ္ေဆးထိုးဖို႔ သင့္မသင့္၊ ေနာက္ ၿမိဳ႕နယ္၊ ခ႐ိုင္၊ တိုင္းေဒသႀကီးေတြနဲ႔ ဗဟို၊ ေနာက္အဲသည္ က်န္းမာေရးနဲ႔ အားကစားဝန္ႀကီးဌာနနဲ႔ ေဒသအစိုးရ ခ်ိတ္ဆက္ တာဝန္ခံမႈလမ္းေၾကာင္းေတြ အေၾကာင္းမ်ားစြာ လုပ္ေဆာင္ၫွိႏႈိင္း ၾကရမွာ ျဖစ္တယ္။

ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ အတြက္ ကေတာ့ က်န္းမာေရးအတြက္ ပုံမွန္ဘတ္ဂ်က္ အျပင္ အဲသလို ကူးစက္ေရာဂါေတြ အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ ကပ္အသြင္ ကူးစက္ ျပန္႔ပြားေသာ အေျခအေနေတြမွာ ဘယ္ လိုပူးေပါင္း ေဆာင္႐ြက္သင့္တယ္၊ ပညာရွင္ေတြဆီက ဘာေတြ အႀကံဥာဏ္ ရယူလို႔ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းသင့္တယ္။ ဘာ ေတြ အားသာခ်က္ အားနည္းခ်က္ ရွိေန ၾကတယ္ ဆိုတာကအစ လိုအပ္လာႏိုင္တဲ့ အေရးေပၚ အေျခအေနအတြက္ ဘတ္ ဂ်က္ဆိုတာ ကို အရန္သင့္ ရွိေနဖို႔ ဘာ ေတြ ျဖည့္ဆည္းေပးသင့္တယ္ ဆိုတာကို အေတြ႕အႀကဳံရခဲ့ပါတယ္။

က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြအတြက္ တပ္လွန္႔ၿပီး ျဖစ္ခဲ့သလို အခ်ိဳ႕ ကူးစက္ ေဆး႐ုံတို႔ ကူးစက္ ေဆး႐ုံ၊ ကူးစက္ ေရာဂါကုသေဆာင္ တို႔ေတြဟာ အသက္ မဝင္ခဲ့ၾကရာက အဲသည္အခ်ိန္မွာ အသက္ဝင္လာ ၾကရတယ္။
ပရဟိတအသင္းအဖြဲ႕ေတြ အေနနဲ႔ လည္း တစ္ဦး တစ္ေယာက္ေကာင္းအေန အထားနဲ႔ ေကာင္းမယ္ ထင္တာကို လုပ္ ၾကတာထက္ အရပ္ရပ္ေသာ အခန္းက႑ က ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ ႐ြက္ပါမွ အက်ိဳးရွိရွိ ျပည္သူ႕အက်ိဳးကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ထိေရာက္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္မယ္ဆိုတာ သိလာၾကရတယ္။

ျပည္သူလူထုဘက္ကလည္း အဲသလို ကူးစက္ေရာဂါေတြရဲ႕ ေဘးအႏၲရာယ္က လြတ္ေျမာက္ဖို႔ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းမြန္ဖို႔ လိုအပ္သလို တကိုယ္ရည္ သန္႔ရွင္းဖို႔ ကာကြယ္ေရးကို ထိထိ ေရာက္ေရာက္လုပ္ ၾကျခင္း၊ ေရာဂါျဖစ္ပါက ထိထိေရာက္ ေရာက္ အလ်င္အျမန္ ကုသမႈခံယူျခင္း သည္သာ အခရာ ဆိုတာကို အသိပညာ ရခဲ့ၾကတယ္။
ခုဆို ေနသာလာတာ ေလးရက္ရွိ လာၿပီ။

တစ္ႏိုင္ငံလုံးမွာလည္း အဲသည္ ေရာဂါရဲ႕ဖိအား အတိုင္းအတာတစ္ခု အထိေတာ့ ေလ်ာ့ပါးလို႔လာခဲ့ၿပီ။
သို႔ေပမယ့္ အဖ်က္စြမ္းအား ႀကီး မားတဲ့ ၾကက္ငွက္ တုပ္ေကြးH5N1 ဗိုင္းရပ္ပိုးကို ၾကက္ငွက္ကေန လူကို မကူးစက္ေအာင္ ဆက္လက္ ေစာင့္ ၾကည့္ၾကရဦးမွာကေတာ့ျဖင့္ အေသအခ်ာ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။