လတ္တေလာ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္း ႏွင့္ လူနာအၾကား ပြတ္တိုက္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ား ခပ္စိပ္စိပ္ ေတြ႕လာရသည္။
ၿမိတ္ၿမိဳ႕ႏွင့္ ျဖဴးၿမိဳ႕တြင္ ဆရာဝန္ ကို လုပ္ငန္းခြင္အတြင္း လူနာႏွင့္အတူ ပါလာသူမ်ားက လက္ေရာက္မႈ ျဖစ္ သည္။ ယင္းျဖစ္ရပ္မ်ား သည္ တစ္ေခတ္ တစ္ခါမွာမွ မၾကားရဖူးသည့္ မၾကားဝံ့ မနာသာ အေရးကိစၥမ်ားဟု ဆိုႏိုင္သည္။
မည္သည့္ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ သည္ျပႆနာမ်ား ျဖစ္ရသည္၊ မည္သို႔ ေျဖရွင္းႏိုင္ၾကမည္မွာ စိတ္ဝင္စားစရာ။ ဝန္ႏွင့္အား မမၽွျခင္းက အဓိကဟု ေျပာ ႏိုင္ေသာ္လည္းအစိုးရ၏မူဝါဒ ျပတ္ျပတ္ သားသား ခ်မျပႏိုင္ျခင္းက က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းႏွင့္ ျပည္သူအၾကား အဓိက ျပႆနာေပၚေစေသာ အေၾကာင္းအရင္း မ်ားအနက္ တစ္ခုဟု ဆိုႏိုင္သည္။
ကမၻာတြင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးေသာ ႏိုင္ငံ လက္တစ္ဆုပ္စာတြင္သာ လုပ္ႏိုင္သည့္ အခမဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ကို အစိုးရအဖြဲ႕ ေျပာင္းလဲခါနီးမွာ က်င့္သုံးၿပီ ဟဲ့ဆိုကာ တစ္ပြဲထိုး ေၾကညာၿပီး စနစ္ တက် ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္ခဲ့သည္။ လက္ ရွိ အစိုးရတက္လာေသာအခါ ယင္း မူဝါဒကို မေျပာင္းလဲ။
အစိုးရဘက္မွလည္း လိုအပ္သေလာက္ လုံေလာက္ေသာ ဘတ္ဂ်က္က ခ်မေပး ႏိုင္၊ ျပတ္ျပတ္သားသားလဲ မူဝါဒကို သိကၡာအက်ခံၿပီး မေျပာင္းရဲ၊ ကိုယ့္ ေခတ္က်မွ အညံ့မခံႏိုင္ဟူသည့္ အေန အထားျဖင့္ အခမဲ့က်န္းမာေရး ေစာင့္ ေရွာက္မႈကို ေရွ႕ဆက္သည္။
မေန႔တစ္ေန႔က ျပည္ေထာင္စု ဝန္ႀကီးက တစ္တက္စားလည္းၾကက္သြန္ မထူးဇာတ္ျဖင့္ အခမဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ ေရွာက္မႈမူဝါဒကို မေယာင္မလည္ မျပတ္ မသား ဆက္လုပ္ေဆာင္ေနေၾကာင္း ေျဖ သည္။
အလုံးစုံ အခမဲ့လား ဆိုေတာ့လည္း မဟုတ္။ မရွိေသာ မလုံေလာက္ေသာ ေဆးဝါးမ်ားအတြက္ ျပည္သူက ဝယ္ယူ ၾကရမည္ဟု ဆိုျပန္သည္။ သို႔အတြက္ ေဆးပစၥည္းမ်ား မလုံေလာက္ျဖစ္ရသည္ ကိုေတာ့ လက္ၫိုးမ်ားက ေဝွ႔ရမ္းသည္။ ျပည္သူႏွင့္ ဝန္ထမ္းအၾကား အဖုအထစ္ မ်ား ျဖစ္လာသည္။ လႊတ္ေတာ္တြင္ ေျဖသည့္ ျပည္ေထာင္စုဝန္ႀကီး အေျဖ မ်ားက မျပတ္မသား။
ေႁမႊဆိပ္ေျဖေဆး ပိုလၽွံေနသျဖင့္ ျပည္ပ ထုတ္ေရာင္းမည္ ေျပာေနခ်ိန္တြင္ တိုက္နယ္မ်ားတြင္ ေႁမြဆိပ္ ေျဖေဆး အလုံအေလာက္ မရ။ အခမဲ့စနစ္ပါေရွ႕ ထြက္ ေျဖေနခ်ိန္တြင္ ျပည္သူမ်ား၏ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ ေဆးက အလုံအေလာက္က အခ်ိန္မီ မေရာက္လာ။ ျပည္သူကို ခ်ျပေတာ့ တိုက္နယ္ေဆး႐ုံေတြက ေဆးမေတာင္း တတ္၍ ျဖစ္ရသည္ဟု ထမင္းရည္ပူလၽွာ လႊဲသည္။ ေမၽွာ္လင့္ခ်က္က ေဆး႐ုံမ်ားဆီ စုၿပဳံလာသည္။
အလုံးစုံအခမဲ့ စနစ္မဟုတ္။ ျပည္သူ လူထု က်ခံသုံးစြဲရ နည္းႏိုင္ သမၽွနည္းရန္ ေထာက္ပံ့ေပးေနျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ျပတ္သားစြာေျဖရဲသူ ႏိုင္ငံေရးသမား မရွိသေလာက္ ရွားသည္။ အခမဲ့ စနစ္ ေယာင္ေယာင္ ေဝ့လည္ေၾကာင္ပတ္ ေျဖ ၾကသည္က မ်ားသည္။ ေအာက္ေျခတြင္ လိုအပ္သည္ကို မေပးႏိုင္ေတာ့ ေအာက္ ေျခတြင္ လာသမၽွ လူနာမ်ားႏွင့္ ဒြိဟ ျပႆနာမ်ား တက္ၾကရသည္။
ေနာက္ တိုးတက္လာေသာ ေခတ္ ႏွင့္ ပြင့္က်လာေသာ လူမႈကြန္ရက္တို႔မွ ေမၽွာ္လင့္ခ်က္ေတြ။ ေခတ္ေျပာင္းၿပီဆို သည္ႏွင့္ အရာအားလုံး ေျပာင္းလဲသြား ေလမလားဟု ျပည္သူက ေမၽွာ္လင့္သည္။”ေခတ္ေျပာင္းလာၿပီ ခင္ဗ်ားတို႔ မေျပာင္း လဲ ေသးဘူးလား”ဟူသည့္ အေမးအတြက္ ေခတ္အေျပာင္းကို ကိုယ္ေတြ ကိုယ္တိုင္ ကိုယ္က် မင္အစြန္းခံကာ မဲထည့္ ခဲ့ၾကေလေသာ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား ဘာေျဖရမွန္း မသိ။ မႏိုင္ဝန္ကို အဆ မတန္ထမ္းရင္းက လုပ္ငန္းခြင္မွာ တစ္ေန႔ တစ္ျခား အခက္အခဲေတြမ်ားလာသလို ျပည္သူ႕ ေမၽွာ္မွန္းခ်က္ေတြ ေနာက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေတြ လိုက္ဖို႔ အင္အားက မျပည့္။
လူ၊ ေငြေၾကး၊ ပစၥည္းကိရိယာ (Man, Money and Materials)ဟူသည့္ အင္အားသုံးရပ္စလုံး ကၽြန္ေတာ္ ေတာ္တို႔မွာ အခက္အခဲ အၾကပ္အတည္း ျဖစ္ေနသည္။ မႏိုင္ဝန္ကို ထမ္းေနၾက ရခ်ိန္တြင္ ျပည္သူ႕ေမၽွာ္လင့္ခ်က္က အစိုးရေျပာင္းသည္ႏွင့္ အပ္ခ်ေလာင္း အားလုံး ေျပာင္းလာၾကမည္ဟု ေမၽွာ္လင့္ ထားသမၽွ သည္မွာဘက္ေရာ ဟိုမွာဘက္ ကပါ တြက္ေျခကမကိုက္။ ေန႔ႏွင့္ည ဆက္ အလုပ္ေတြလုပ္ေနၾကရသည့္ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြ ဘ၀က စက္႐ုပ္ သာသာ။ ဖိအားေတြ မ်ိဳးစုံ။
ေနာက္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္ ျခင္းဟူသည့္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္က လည္း ျပည္သူႏွင့္ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္း မ်ားအၾကားတြင္ ကြဲလြဲေနသည္။
ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕(WHO)၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရေတာ့ ကိုယ္စိတ္ႏွလုံး သုံးပါးစလုံးက်န္းမာေရးျဖင့္ ၿပီးျပည့္ စုံျခင္းကို က်န္းမာျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုသည္။ ယင္းအတြက္ က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြမ်ားႏွင့္ က်န္းမာေရးနဲ႔ အားကစား ဝန္ႀကီးဌာနတြင္ တာဝန္ ရွိသည္။ ယင္းအတြက္ လူတိုင္း သက္ တမ္းေစ့ေနထိုင္ႏိုင္ေရး၊ လူတိုင္း ေရာဂါ ဘယကင္းေဝး ေရး ၊ ေက်းလက္ေဒသ ေအာက္ေျခအထိ လက္လွမ္းမီေသာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ရရွိႏိုင္ေရး အတြက္ အေျခခံမူေတြနဲ႔ အလုပ္လုပ္ေန ၾကသည္။
သို႔ေသာ္ Primary Health Care ဟုေခၚသည့္ (ပဏာမက်န္းမာေရးေစာင့္ ေရွာက္မႈ)ကို မည္သည့္အဆင့္က မည္သို႔ ေပးမယ္၊Secondary Health Care ေပးမည့္Tertiary Hospital မ်ားႏွင့္ မည္သို႔ ခ်ိတ္ဆက္မည္စသျဖင့္ လမ္း ေၾကာင္းေတြက မျပတ္သား။ ဝန္ထမ္း အင္အားက မရွိ။ ျပည္သူကို ခ်ျပရာတြင္ မျပတ္သားတာ မေျပာနဲ႔ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္ စားလွယ္ေတြေသာ္မွေသခ်ာ နားလည္ ဖို႔ရာ ေသခ်ာမေျပာျပႏိုင္ၾက။ ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုရေသာ္မူက ျပတ္ျပတ္သားသားမရွိ သလို လူကလည္း အျပည့္အစုံ မရွိေလ။
ထိုသို႔ေသာ အေျခအေနမွာ မိမိ Basic Health Worker, Health Assistant, Station Hospital, ေဒသႏၲရေဆးေပးခန္း၊ ျပင္ပ ေဆးေပး ခန္း မ်ားမွ ၫႊန္းပို႔စာျဖင့္ လိုအပ္ပါမွ ၫႊန္းပို႔ရမည့္စနစ္က ေသခ်ာေစ့စပ္စြာ ျဖစ္မလာခ်ိန္မွာ ျပည္သူလူထုက ေဆး႐ုံ ႀကီးေတြကိုသာ မိမိဘာသာ မိမိသေဘာ ျဖင့္ တန္းစီတိုးေဝွ႔ကာ ေစာင့္ဆိုင္းရင္း က ႏွစ္ဖက္စလုံး အခက္အခဲေတြ ျဖစ္ လာၾကရသည္။
သည္ဘက္ ဝန္ထမ္းေတြမွာလည္း ျငင္းခြင့္မရွိ၊ လာသမၽွလိုလို မလိုလို ဝန္ေဆာင္မႈေပးရင္း လုပ္ငန္းခြင္ ဖိစီး မႈေတြႀကဳံရသလို လူနာရွင္ေတြဘက္ ကလည္း တန္းစီ ေစာင့္ဆိုင္းရင္းက မိမိသည္သာ အရာရာ အေရး အပါဆုံး အေရးအႀကီးဆုံးဆိုသည့္ အတၱေတြႏွင့္ ပြတ္တိုက္မိသည့္အခါ သည္ျပႆနာေတြ ေပၚလာၾကရ သည္။
ျပႆနာ ေပၚလာၾကတာကလည္း တကယ့္တကယ္ လူနာေတြႏွင့္ တကယ့္ တကယ္ ကိုယ္ခ်င္းစာနာစိတ္ႏွင့္ အလုပ္ လုပ္ေသာ ဝန္ထမ္းေတြအၾကား ေပၚတာ က နည္းပါသည္။ နည္းနည္း ေသာ အသိအျမင္ေလးႏွင့္ အရာရာ ေျပာင္းလဲ လာၿပီ၊ သည္ကေရာ မေျပာင္းလဲ ေသးဘူးလားဟူသည့္ တစ္ဖက္ ပိတ္ အသိႏွင့္ ရွိေနေလသည့္ အခက္အခဲကို မျမင္တတ္ပါဘဲ အေမာက္ေထာင္လ်က္ ဝင္လာၾကသူေတြႏွင့္ သည္မွာဘက္က ငါတို႔ကမျဖစ္စေလာက္လစာနဲ႔ ႏိုင္ငံကို ခ်စ္လို႔ အနစ္နာခံကာႏိုင္ငံအတြက္ အလုပ္လုပ္ေနၾကရတာဟူသည့္ အေတြး နဲ႔ သူတို႔ ေတြ႕ၾကသည့္အခါျပႆနာ တက္ၾကရပါေတာ့သည္။
အမွန္ေတာ့ ေဆးကုသျခင္း ဆို သည္မွာ တစ္ေယာက္အေပၚ တစ္ေယာက္ ေစတနာ၊ ေမတၱာ အေျခခံကာ ေလးစား ယုံၾကည္မႈႏွင့္ ကုသၾကရျခင္း ျဖစ္ပါ သည္။ မိမိပညာရပ္ဆိုင္ရာကို ေလးစား တန္ဖိုးထားမႈအလုပ္ခြင္ပတ္ဝန္းက်င္ တြင္ စိတ္ႏွလုံး ေအးခ်မ္းတည္ ၿငိမ္စြာျဖင့္ လၽွင္ လူမမာအား ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ ပါမွသာ ေမတၱာ၏ အက်ိဳးအာနိသင္ ေၾကာင့္ ကုသမႈ ထိေရာက္ သည့္ သေဘာ ရွိပါသည္။
ယင္းသို႔လၽွင္ လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရေသာ ပတ္ဝန္းက်င္မဟုတ္၊ ေဘးကင္းေသာ ဝန္းက်င္မဟုတ္သည့္အတြက္ မိမိက်န္း မာေရးဝန္ထမ္းမ်ားမွ မိမိတို႔လုံၿခဳံမႈ အတြက္ အခ်ိဳ႕ေသာ ျဖစ္တန္စြမ္း အက်ိဳး ဆက္မ်ားကို ေစတနာ ျဖင့္ တာဝန္ခံရဲ မည္မဟုတ္ပါက ယင္းအက်ိဳးသည္ လူနာသို႔သာ တိုက္႐ိုက္ ထိခိုက္မည္က အမွန္ျဖစ္ပါသည္။
ယင္းသို႔ေသာ အေျခအေနေတြ အတြက္ အေျဖ ရွိလာဖို႔လိုအပ္ပါၿပီ။
ႏိုင္ငံေတာ္ အဆင့္က ျပတ္သား ေသာ ေပၚလစီ ခ်ျပသင့္သကဲ့သို႔၊ ျဖစ္ႏိုင္ ေသာစနစ္ က်န္းမာေရး အာမခံ စနစ္တစ္ခုကိုအလ်င္အျမန္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္လာဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။ တိုင္းေဒသ ႀကီးအဆင့္က လုပ္ႏိုင္ေအာင္ ဗဟိုခ်ဳပ္ ကိုင္မႈေလၽွာ႔ခ်ကာ Decentralization လုပ္ၿပီးတိုင္းေဒသႀကီး အဆင့္မွ ကြပ္ကဲ ေသာ ေဆး႐ုံမ်ားမွ ကိုယ္ပိုင္အာမခံ စနစ္ အသီးသီး၊ ကိုယ္ပိုင္ဝန္ထမ္း အသီးသီး ေခၚယူႏိုင္ေသာ ၊ ခန္႔ထားႏိုင္ေသာ စနစ္ က်င့္သုံးျခင္းသည္ အေျဖတစ္ခု ျဖစ္လာ ႏိုင္ပါသည္။
ေဒသအသီးသီးက ေဒသဆိုင္ရာ ႀကီးၾကပ္အဖြဲ႕အဆင့္ဆင့္ျဖင့္ က်န္းမာ ေရးအာမခံ စနစ္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္လာၾကဖို႔ ေရရွည္အေနျဖင့္ လိုအပ္ သလို ၊ က်န္းမာေရးဌာနမ်ား၏ မလိုလား အပ္ေသာ ဖိအား ေတြ စုၿပဳံေနျခင္းေတြ အတြက္ ၫႊန္းပို႔ စနစ္ႏွင့္ ေဒသႏၲရ ေဆး ေပးခန္း၊ ပုဂၢလိက ေဆးေပးခန္းေတြမွ ၫႊန္းပို႔စာျဖင့္သာအထူးကု ေဆး႐ုံႀကီး ေတြ အထူးကုျပင္ပလူနာဌာနေတြကို ျပသႏိုင္သည့္ အေျခခံစနစ္တစ္ခုကို ျပန္လည္ ပ်ိဳးေထာင္ဖို႔ လိုအပ္သည္။
Man, Money and Materials ေတြ အတြက္ Decentralization အေနျဖင့္ ဗဟိုမွ ခ်ဳပ္ကိုင္မထားဘဲ မိမိ ေဒသအလိုက္ လုပ္ပိုင္ခြင့္တို႔ ခြင့္ျပဳလာဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။
လုပ္ငန္းခြင္ လုံၿခဳံမႈအတြက္ လိုအပ္ ေသာ အစီအမံမ်ား (ယင္းတြင္ မိမိ ဝန္ထမ္းအတြက္ လုံၿခဳံမႈအတြက္ဌာနမွ တာဝန္ယူတာဝန္ခံသလို မိမိလူနာ အတြက္လည္းဌာနမွ တာဝန္ယူတာဝန္ ခံႏိုင္ေသာ အဆင့္အတန္းျဖင့္ က်န္းမာ ေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးလာႏိုင္ဖို႔) လိုအပ္ သည္မ်ားကို ေခတ္ႏွင့္ေလ်ာ္ညီစြာ လုပ္ ေဆာင္လာရန္ လိုအပ္ပါေၾကာင္း၊ ပုဂၢလိက တစ္ဦးခ်င္းအေနျဖင့္ မူကား ေမတၱာကိုအေျခခံလ်က္ ကိုယ္ခ်င္းစာ တရားျဖင့္လၽွင္ ေဝဒနာရွင္ လူနာအား စိတ္ေရာကိုယ္ပါ ျပဳစုေစာင့္ ေရွာက္ၾက ရမည္ ျဖစ္ေပသည္။
သို႔မွသာလၽွင္ က်န္းမာေရး ဝန္ ထမ္းမ်ားႏွင့္ ျပည္သူတို႔အၾကား ပဋိပကၡမ်ား နည္းႏိုင္သမၽွ နည္းလာမည္ ဟု သုံးသပ္ရပါ၏။
