သူ က်န္းမာေရးေၾကာင့္ ေခတၱအနား ယူလိုက္ရသည္။ မိုင္ေသာင္းခ်ီခရီးႏွင္ကာ အလုပ္ ေတြ ဇယ္ဆက္သလို လုပ္ရေတာ့ ျဖစ္ရ သည္မွာ မဆန္း။ ေသြးသား အသက္ ဓာတ္တို႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာ လူသားပင္ျဖစ္ရာ ထိုသည္မွာ မဆန္း။
သူ႕အေဖတုန္းကလို အသက္ ၃၀ ဝန္းက်င္ မဟုတ္။ အသက္ ၇၀ ေက်ာ္ အ႐ြယ္ အေမအိုျဖစ္ေနၿပီ။ ဒါသည္ပင္ ခါးသက္ေသာ၊ မျငင္းသာေသာ အမွန္ တရားပင္ျဖစ္သည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အေမရိကန္ ခရီးစဥ္အတြင္း CNN သတင္းဌာနႏွင့္ ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းခဲ့သည္။ သူ႕ကိုေတြ႕ ဆုံ ေမးျမန္းခဲ့သူက ကမၻာေက်ာ္ သတင္း စာဆရာႏွင့္ စာေရးဆရာ ဖာရက္ဇာကာ ရီးယား ျဖစ္သည္။ ခက္ခဲေသာ ေမးခြန္း မ်ားကို ေအးေဆးသက္သာစြာ ေက်ာ္လႊား ရင္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေအာက္ ပါမွတ္ခ်က္တစ္ခုလည္း ေပးခဲ့သည္။
” ကၽြန္မရဲ႕ အဆုံးစြန္ရည္မွန္းခ်က္က ကၽြန္မကို ဘယ္သူမွ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ တစ္ေန႔ကို ေရာက္ဖို႔ပဲ” ၁
ဆိုလိုသည္မွာ ျမန္မာျပည္ၿပီး ဒီမို ကေရစီႏိုင္ငံအျဖစ္ သူ႕သေဘာသူ ေဆာင္ကာ လည္ပတ္ႏိုင္ေနသည့္ အခ်ိန္ (တစ္ေန႔)ေရာက္ရန္ ျဖစ္သည္ဟု အဓိပၸာယ္ ျပန္မိသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အဓိပၸာယ္ျပန္ရေသာ္ အင္စတီက်ဴးရွင္း မ်ား အားေကာင္းၿပီးသူ႕အလုပ္သူ ေကာင္း ေကာင္းမြန္မြန္လုပ္ႏိုင္ေသာ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံတစ္ခု ျဖစ္လာမည့္အခ်ိန္ဟုဆိုႏိုင္ မလား မသိ။
အင္စတီက်ဴးရွင္း (Institution ) ဆိုေသာ စကားရပ္မွာ အနည္းငယ္ စိမ္း ေကာင္း စိမ္းေနႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံေရး စာေပမ်ား ဘာသာျပန္ေရးသားေသာ ဆရာေက်ာ္ဝင္းက အဖြဲ႕အစည္းေဘာင္ဟု ((Institutionalization ကို အဖြဲ႕အစည္း ေဘာင္သြင္းျခင္း ဟု ေရးဖူးသည္) ျမန္မာ မႈ ျပဳသည္။ စာေရးဆရာ၊ သတင္းစာ ဆရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ အင္စတီ က်ဴးရွင္းဟုသာ တိုက္႐ိုက္ အသံဖလွယ္ ေရးၾကသည္။
အင္စတီက်ဴးရွင္းဆိုေသာ စကား ရပ္ကို ေနရာအလိုက္၊ နယ္ပယ္အလိုက္ အဓိပၸာယ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင့္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဤေဆာင္းပါး၊ ေခါင္းေဆာင္မႈ၊ အဖြဲ႕အစည္းစနစ္တို႔ႏွင့္ အကိုက္ဆုံး တစ္ခုကို ထုတ္ႏႈတ္ၾကည့္သည္။
” အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားဆိုသည္မွာ ထာ၀ရၿမဲၿမံေသာ သေဘာေဆာင္သည္၊ ဆိုလိုသည္မွာ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး သို႔ တည္းမဟုတ္ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး မရွိေတာ့ သည္ႏွင့္ အဆုံးသတ္သြားျခင္း မဟုတ္။ အင္စတီက်ဴးရွင္း တစ္ခုတြင္ လူတို႔၏ အျပဳအမူမ်ား (ရွင္းရွင္းဆိုရေသာ မတစ္ ေထာင္သားမ်ား အပါအဝင္ ဩဇာႀကီး ေခါင္းေဆာင္မ်ား)ကို စည္းမ်ဥ္းေဘာင္ ခ်ထားႏိုင္ေသာ စည္းကမ္းမ်ား ရွိသည္။ ထို႔အျပင္မက စည္းကမ္းျဖင့္ လည္း အသက္ဝင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သည္” ၂
အရပ္စကားျဖင့္ ျပန္ၾကည့္မိသည္။
အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားဆိုသည္မွာ လူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္း အေပၚ မွီတည္ ေနျခင္း မရွိ၊ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ မရွိ လည္း အလုပ္ျဖစ္ေနသည္။ စည္းမ်ဥ္း ဥပေဒအထက္တြင္ မည္သူမၽွ မရွိ၊ မည္ သည္ကမၽွ စည္းမ်ဥ္း ဥပေဒကို ေက်ာ္၍ မရ၊ တစ္ခ်က္လြတ္အမိန္႔ထုတ္၍မရ။ ဘယ္သူလာလာ၊ မည္သူသြားသြား တည္ၿမဲေနေသာ စနစ္၊ အသင္းအပင္း အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျဖစ္သည္။
ဆရာေက်ာ္ဝင္း၏ ဘာသာျပန္ခ်က္ ကို ျပန္ေကာက္ရပါက အဖြဲ႕အစည္း ေဘာင္သြင္းၿပီးသား ျဖစ္သြားသျဖင့္ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္က ေက်ာ္၍ မရေတာ့၊ သူမရွိလည္း ျဖစ္သြားသည္။ ယင္းသည္ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ား ခိုင္မာ ျခင္း ျဖစ္သည္။
အခ်ိဳ႕ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္းပါး မ်ားတြင္ ‘ လူ’ ႏွင့္ ‘ မူ ‘ ဟုလည္း ေရးၾက သည္။ မူေကာင္း၊ စနစ္ေကာင္းကို တည္ ေဆာက္ထားႏိုင္သျဖင့္ လူသည္ အေရး မႀကီးေတာ့သည့္ သေဘာလည္း ေဆာင္ သည္။အခ်ိဳ႕ ေခါင္းေဆာင္မႈဆိုင္ရာ ဘာ သာရပ္ကို ေလ့လာေသာ သုေတသီ တို႔ ေျပာေသာ စကားရွိသည္။
“တကယ့္ ေခါင္းေဆာင္တို႔မည္ သည္သူ မရွိလည္းျဖစ္ေအာင္ လုပ္ သည္”
တကယ့္ေခါင္းေဆာင္တို႔မွာ မူ ေကာင္း၊ စနစ္ေကာင္းကို တည္ေဆာက္ ထားခဲ့ၿပီး သူမရွိလည္း ျဖစ္ေအာင္ ႀကံ ေဆာင္ထားခဲ့သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ထိုသို႔ မဟုတ္ ခဲ့ပါ။ ဘယ္တုန္းကမၽွ ထိုသို႔ မဟုတ္ခဲ့ ပါ။
လြတ္လပ္ေရး အရယူေပးခဲ့ေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကိုပင္ ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ နီးပါး ေရာက္သည္အထိ တသသ ေနၾကရတုန္းပင္။
သူရွိလၽွင္ ေကာင္းမည္ လုပ္ေနရတုန္းပင္။ ေခါင္းေဆာင္တို႔က သူ႕ကို ” မရွိမျဖစ္” ျဖစ္ေအာင္ တမင္ လုပ္ခဲ့သည္ မဟုတ္ေသာ္ျငားလည္း ကံၾကမၼာက ထိုအတိုင္းပင္ ျဖစ္လာသည္။လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို မလို ေတာ့ေသာ စနစ္ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း တစ္ဦးတည္း တည္ေဆာက္၍ မရပါ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ တစ္ဦးတည္း တည္ေဆာက္၍ မရပါ။ေခါင္းေဆာင္ႀကီးတို႔သည္ အဓိက တာဝန္ရွိသည္မွာ မွန္သည္။ သို႔ေသာ္ သူတို႔ေနာက္တြင္ ရွိေနေသာ ေနာက္ လိုက္မ်ားမွ အစ လူတိုင္းတြင္ တာဝန္ ရွိပါသည္။
သေဘာတရားအရ လူတိုင္းတြင္ တာဝန္ရွိသည္ဆိုေသာ္လည္း လုပ္ပိုင္ခြင့္ ရွိေသာ တကယ့္ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ သူတုိ႔ႏွင့္ အနီးကပ္ေနေသာ ေခါင္းေဆာင္ေလးမ်ား တြင္ ပိုမို တာဝန္ရွိပါသည္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၏အေ႐ြ႕ကို တြန္းေနေသာ ဘက္ ေပါင္းစုံမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ားတြင္ တာဝန္ ရွိသည္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ပါတီေခါင္း ေဆာင္မ်ားသည္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဌာနဆိုင္ရာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အရပ္ဘက္ လူမႈေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ေသာ္လည္း ေကာင္း၊ ဆြမ္းေလာင္းအသင္း၊ ေသြး လႉရွင္ အသင္းမ်ား ေသာ္လည္းေကာင္း တာဝန္ရွိပါသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ေခါင္း ေဆာင္မ်ား က်ဆုံးခ်ိန္တြင္ Second line Leaders ဟုေခၚေသာ ခ်က္ခ်င္း အစားဝင္ႏိုင္သည့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား အေတာ္အသင့္ ခ်န္ထားခဲ့ႏိုင္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ ဦးႏုက ဦးေအာင္ဆန္းေျခရာ နင္းကာ အလ်ဥ္ မျပတ္ အလုပ္လုပ္ရင္း လြတ္လပ္ေရး အရယူခဲ့ႏိုင္သည္။ (ေနာက္ပိုင္း လြတ္လပ္ေရးရ တိုင္းျပည္ ကို စနစ္ေကာင္းျဖင့္ မထူေထာင္ခဲ့ႏိုင္ သည္က တစ္ပိုင္း ျဖစ္သည္)
သို႔ေသာ္ ယေန႔တြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္ၿပီးေနာက္ ခ်က္ခ်င္း (ခ်က္ခ်င္း) အစားဝင္စရာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ရွာၾကည့္ပါ။ ကိုယ္တိုင္ ေမးခြန္းထုတ္ၿပီး ကိုယ္တိုင္ အေျဖရွာၾကည့္ပါ။
တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေရးသည္ အင္စတီးက်ဴးရွင္းတည္ေဆာက္ေရး ျဖစ္ သည္။ လူပုဂၢိဳလ္တို႔သည္ ေပ်ာက္ကြယ္ အဆုံးသတ္သြားမည္ျဖစ္ၿပီး အင္စတီက်ဴး ရွင္းမ်ားသည္ ရွင္သန္ရပ္တည္ေနရ မည္ျဖစ္သည္။ထိုေၾကာင့္ လူပုဂၢိဳလ္ကို တည္ ေဆာက္မည္ေလာ၊ အင္စတီးက်ဴးရွင္း မ်ား၊ စနစ္မ်ားကို တည္ေဆာက္မည္ေလာ။
နယ္ဆင္မင္ဒဲလားသည္ ေတာင္ အာဖရိက ေခတ္သစ္လြတ္ေျမာက္ေရး၏ မီး႐ႈးတန္ေဆာင္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ အက်ဥ္း ေထာင္အတြင္း ႏွစ္ဆယ္ခ်ီေထာင္သြင္း ခံရၿပီးေနာက္ လြတ္ေျမာက္လာခ်ိန္တြင္ လူမ်ိဳးစု အကြဲအကြဲ အျပားျပား ျဖစ္ေန သည့္အျပင္ လူျဖဴဆန္႔က်င္ေရးႀကီးႀကီး မားမား ျဖစ္ခဲ့ေသာ ေတာင္အာဖရိက ႏိုင္ငံကို ဦးေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ယခု မင္ဒဲလားကြယ္လြန္ခဲ့သည္မွာ သုံးႏွစ္ရွိၿပီ ျဖစ္သည္။ မင္ဒဲလားတည္ ေထာင္ခဲ့ေသာ အာဖရိကန္ အမ်ိဳးသား ကြန္ဂရက္ပါတီ (ANC) မွာ နာမည္ဆိုး ျဖင့္ ေက်ာ္ၾကားလာသည္။ ေတာင္ အာဖရိက၏ လက္ရွိ သမၼတဂ်က္ေကာ့ ဇူးမား (အာဖရိကန္ အမ်ိဳးသားကြန္ဂရက္ ပါတီမွ ျဖစ္သည္)မွာ ျခစားမႈမ်ားျဖင့္ အစြပ္စြဲခံရဖူးၿပီး လူျဖဴ လူမည္း ခြဲျခားမႈ မ်ားအတြက္ အေဝဖန္ခံေနရသည္။ တကယ္ေတာ့ မင္ဒဲလား တည္ေထာင္ခဲ့ ေသာ ဗၾဃ ပါတီမွာ လူျဖဴလူမည္း ခြဲျခားမႈ ဆန္႔က်င္ေရးပါတီ ျဖစ္သည္။
” ဟုတ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဆီမွာ မင္ဒဲလားေခတ္ ရွိခဲ့ပါတယ္။ တ ကယ့္ကို တကမၻာလုံးအတြက္ အေလး ထားဖြယ္ရာ သမိုင္းေပါ့” ဟု လက္ရွိ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံ၏ အတိုက္အခံ ပါတီ ေခါင္းေဆာင္က ဆိုသည္။
” ဒါေပမဲ့ အခုေတာင္အာဖရိက အတြက္ ေမးခြန္းက အနာဂတ္ခရီးက ဘာလဲ ဆိုတာပါ” ၃
ေတာင္အာဖရိက၏ သင္ခန္းစာ သည္ စနစ္တစ္ခု၊ အင္စတီက်ဴးရွင္းတစ္ခု မရွင္သန္ေနေတာ့သည့္ ျဖစ္ရပ္မွန္ ဇာတ္ လမ္းတစ္ခုျဖစ္သည္။
တစ္ဦး တစ္ေယာက္မရွိေတာ့ေသာ္ လည္း ဆက္လက္ေမာင္းႏွင္ေနႏိုင္ရမည့္ အင္စတီက်ဴးရွင္း ယိုယြင္းေနၿပီဟူေသာ သတင္းစကားလည္း ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ဆိုပါက ေတာင္အာဖရိကသည္လည္း ေကာင္း၊ ANC ပါတီသည္လည္း ေကာင္း မင္ဒဲလားကို ဆက္လက္ လိုအပ္ ေနဆဲေလာ။ သို႔ေသာ္ မင္ဒဲလားက ၿငိမ္း ခ်မ္းရာတြင္ အနားယူေနေလၿပီ။
ယင္းသည္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာေသာ သူ႕ကို မလိုေတာ့တဲ့ တစ္ေန႔ ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ကို ပိုေလးနက္စြာ နားလည္လာေစသည္။
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္သာ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရွိမွ ျဖစ္မည္၊ သူသာ အေတာ္ဆုံး၊ က်န္ေသာ သူမ်ား ဖြဲႏွင့္ ဆန္ကြဲ စသည္တို႔သည္ မွန္ပါ သည္။ ယခုအခ်ိန္တြင္ မွန္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ သူမရွိေတာ့လၽွင္ေကာ။ သူအနားယူမွ ျဖစ္ေတာ့မည့္ အခ်ိန္ဆို လၽွင္ေကာ။
ေနာက္တစ္ဆင့္ ေက်ာ္ၾကည့္ဖို႔ ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ ဆင္ျခင္ဖို႔ ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ တည္ေဆာက္ ဖို႔ ျဖစ္သည္။ ယင္းသည္ တိုင္းျပည္တည္ ေဆာက္ေရးျဖစ္သည္။ထိုမွသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အဆုံးစြန္ ရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္ေသာ သူ႕ကို မလိုေတာ့သည့္အခ်ိန္ကို အတူတကြ တည္ေဆာက္ေပးရာေရာက္မည္ ျဖစ္ သည္။တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္ေပးရာ ေရာက္မည္ျဖစ္သည္။
1http://edition.cnn.com/videos/tv/2016/09/26/exp-gps-0925-aung-san-suu-kyi.cnn
2https://simple.wikipedia.org/wiki/Institution
3http://www.nytimes.com/2016/06/24/world/africa/seeking-to-define-the-post-mandela-south-africa.html?_r=0
