သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္းကို ျပန္လည္ ေတြးၾကည့္ျခင္း

0
743

သာဂရတည္ ဥဩစည္လို႔ အမွတ္ ရွိပါတယ္။ သကၠရာဇ္ ၁၁၃ခု ( ခရစ္ ႏွစ္ ၇၅၁) ျဖစ္တယ္။ ဒီၿမိဳ႕ပုဂံထက္ ေစာတယ္။ သမႏၲမင္းက တည္တယ္။ အခုၿမိဳ႕ရာရွိတဲ့ေနရာကို ၿမိဳ႕ေဟာင္း ႐ြာဆိုၿပီး ေခၚပါတယ္။ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ကေန ကားလမ္းအတိုင္း ၈မိုင္ေလာက္ေဝးတယ္။ ေလာင္းလုံးၿမိဳ႕နယ္ထဲမွာရွိၿပီး ထားဝယ္ ျမစ္အေနာက္ဘက္ တစ္မိုင္ အကြာ မွာရွိတယ္။


ပညာရွင္ေတြ၊ ေဒသခံ ေလ့လာ သူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၉ခုနဲ႔ ၂၀၀၀ခုႏွစ္ ေတြမွာ ရက္အနည္းငယ္ၾကာ တူးေဖာ္ေလ့လာခဲ့ဖူးတယ္။ နန္းေတာ္ ကုန္းလို႔ ေခၚတဲ့ေနရာမွာ အခန္း(၅)ခန္းပါတဲ့ အုတ္တိုက္ေဟာင္း ေပၚလာ တယ္။ ဒီအေဆာက္အအုံအေနအထား အရ ၿမိဳ႕ျပတစ္ခုတည္ေထာင္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဘုရင္ဆိုသူ ေနႏိုင္ေလာက္ ေအာင္ မႀကီးပါဘူး။ တူးေဖာ္စဥ္ကာလ ေတြ႕ရတဲ့ အေထာက္အထားေတြကလည္း အမ်ားႀကီး အေရးမပါလွပါဘူး။ ေတြ႕ရ တဲ့ အုတ္ေတြက ဆိုဒ္ႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ ၁၈-၉-၃လက္မေတြလည္း ေတြ႕ပါ တယ္။ ဗိသုကာအုတ္ေတြလည္း ေတြ႕ တယ္။ တူးေဖာ္ေရး ျပတိုက္ေလး လုပ္ ၿပီး ထားခဲ့ေပမယ့္ ၁၅ ႏွစ္ေလာက္ရွိ လာေတာ့ အရာေတာင္ မက်န္ေတာ့ ပါဘူး။

thargaya_old_city
ကြင္းဆင္း ေလ့လာေရးကို ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ လုပ္ခဲ့တယ္။ က်န္ေနတဲ့ၿမိဳ႕႐ိုး ၃ ခုကို ေပႀကိဳးဆြဲၿပီး ျပန္တိုင္းတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေျမပုံျပန္ဆြဲ ပါတယ္။ ဒီေျမပုံ က အခု ထားဝယ္တကၠသိုလ္ စာၾကည့္ တိုက္မွာရွိပါတယ္။ ေကာင္းကင္ ဓါတ္ပုံ ေလ့လာခ်က္အရ ဆရာႀကီး ဦးေအာင္ ျမင့္ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့အတိုင္း ရွိေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေရွ႕ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ ေတာင္ ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုး  ေနရာေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ကေတာ့ ေပ်ာက္သေလာက္ျဖစ္ေန ပါတယ္။
သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အားလုံးလိုလို ေရးသားေဖာ္ျပခ်က္ေတြ အရ ၿမိဳ႕႐ိုး ၃ ခု လို႔ဆိုတယ္။ အျပင္ ၿမိဳ႕႐ိုးအဝိုင္းနဲ႔ အတြင္းေလးေထာင့္ ဆန္ဆန္ၿမိဳ႕႐ိုး ၂ ခုလို႔ ဆိုတယ္။ အျပင္ ၿမိဳ႕႐ိုးက အက်ယ္ဧက ၂၆၀ ရွိၿပီး အတြင္းၿမိဳ႕႐ိုး ကဧက ၁၃၀ ခန္႔ ရွိတယ္။ ကြင္းဆင္းေလ့လာတဲ့အခါ ေတာင္ ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ျခမ္းနဲ႔ ေျမာက္ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးရဲ႕ဝင္ေပါက္ အနီး ရယ္၊ ရွင္ဇလြန္အနီး ေျမာက္ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ အေရွ႕ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးဆုံရာေတြမွာ ဆိုရင္ ၿမိဳ႕႐ိုးက ၄ထပ္ ဒါမွမဟုတ္ ၅ထပ္ ေလာက္ရွိ ေနပါတယ္။
ၿဂိဳလ္တုဓာတ္ပုံထဲမွာလည္း အ ေတာ္ ထင္ထင္ရွားရွား ေတြ႕ႏိုင္ ပါေသးတယ္။ ေျမာက္ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးဝင္ ေပါက္ဆိုရင္ ၿမိဳ႕႐ိုးလက္တံ ရွိႏိုင္ တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ဒီၿမိဳ႕ဝင္ေပါက္ လက္တံ ဒီဇိုင္းေတြအရ အျခားပ်ဴၿမိဳ႕ ေဟာင္းႀကီးေတြမွာလည္း ဒီလိုပုံစံ ရွိ တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အတြင္းၿမိဳ႕႐ိုး ႏွစ္ထပ္ဆိုရင္ အေတာ္ျမင့္ျမင့္က်န္ေနၿပီး အခ်ိဳ႕ေနရာ ေတြမွာဆိုရင္ အုတ္ခင္း ထားတာ ေတြ႕ရတယ္။ ၿမိဳ႕႐ိုး ႏွစ္ခုၾကား မွာဆိုရင္ လမ္းအျဖစ္အသုံးျပဳႏိုင္ေလာက္ ေအာင္ေကာင္းပါတယ္။ အေနာက္ ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုး အေပါက္တစ္ခုဆိုရင္ ဝင္ ေပါက္ လုပ္ထားတာ အဆင့္ျမင့္ပါတယ္။ အေဝးကၾကည့္ရင္ ဝင္ေပါက္ရွိမွန္းေတာင္ မသိႏိုင္ပါဘူး။
ဆရာႀကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္းက ထားဝယ္(သာဂရ)ၿမိဳ႕႐ိုးေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ အျခားၿမိဳ႕ေတြနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ အျပင္ၿမိဳ႕ ႐ိုးေတြက အတြင္းၿမိဳ႕႐ိုးထက္ ပို ေရွး က်တယ္။ ၿမိဳ႕ပ်က္ၿပီးတဲ့အခါ ေနာက္ တစ္ႀကိမ္ျပန္တည္တဲ့အခါ လူေနနည္း သြားတဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕ကိုခပ္က်ဥ္းက်ဥ္း လုပ္လိုက္ရတယ္နဲ႔ တူတယ္လို႔ဆို ပါ တယ္။ သာဂရၿမိဳ႕နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ၿမိဳ႕႐ိုးေတြကို  ၃ ထပ္လို႔ေျပာေနတာ ကို ျပန္လည္ စဥ္းစားေစခ်င္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုက ေရအသုံးခ်မႈပါပဲ။ လူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ထင္ၾကတာက ေရွးတုန္းကေရကို ကာကြယ္ေရး အတြက္ဘဲ အသုံးျပဳတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ဥပမာ က်ဳံးတူးထားတာမ်ိဳးပါ။ ေနာက္ ပိုင္းေလ့လာခ်က္ေတြအရ ေရွးဘိုးဘြား ေတြဟာ ေရကို အသက္ရွင္ရပ္တည္ေရး၊ ၿမိဳ႕ျပထြန္းကားေရး၊ ကုန္သြယ္ေရးေတြ အတြက္လည္း စနစ္တက် အသုံးခ်ခဲ့တာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ပ်ဴေခတ္ၿမိဳ႕ေဟာင္းေတြ အမ်ားစုဟာ ျမစ္နဲ႔အေတာ္ေဝးတဲ့ေနရာ ေတြရွိၿပီး ပုဂံေခတ္ကစၿပီး ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းရွိ ၿမိဳ႕ေဟာင္းေတြဟာ ျမစ္အနီးမွာရွိခဲ့ပါတယ္။
သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္းကလည္း ထား ဝယ္ျမစ္ကေန တစ္မိုင္ေဝးပါတယ္။ အရင္က ျမစ္ကမ္းမွာလားလို႔ ေတြးၾကည့္ ေပမယ့္ ထားဝယ္ ျမစ္ကေန သာဂရၿမိဳ႕ ႐ိုးအေရာက္ အုတ္လမ္းမႀကီး ရွိေနပါ တယ္။ လယ္ေတြလုပ္ရင္း၊ လူေတြတူးရင္း အုတ္လမ္းမႀကီး ေပ်ာက္ သြားပါၿပီ။ ဒါကို ေထာက္ခံတဲ့ အုတ္လမ္းမႀကီး တစ္ခုကို ထားဝယ္ျမစ္ အေရွ႕ဘက္ ကမ္းမွာရွိတဲ့ ေမာင္မယ္ ေရွာင္ ေက်း ႐ြာက ရွင္ဓာတ္ဝဲေစတီ အေနာက္ဘက္ လယ္ကြင္းထဲမွာ ေပ ၂၇၀၀ ေက်ာ္ရွိၿပီး ကူးတို႔ဆိပ္သိမ္ကိုေရာက္တဲ့ အုတ္ လမ္းမႀကီး ရွိပါတယ္။ ေျမေပၚမွာ အခုခ်ိန္တိုင္ အုတ္လႊား ၁၀ လႊာ ေလာက္ ေတြ႕ႏိုင္ပါေသးတယ္။
သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ကပ္ၿပီး ေဖာင္ဆိပ္ဆိုတာ ရွိ တယ္။ ဒီေရအိုင္ထဲက ေ႐ႊေတြရဖူးလို႔ ေ႐ႊရအင္းလို႔လည္း ေခၚတယ္။ အခုခ်ိန္ သြားၾကည့္ရင္ ေရအိုင္ႀကီးအျဖစ္ ရွိေန တုန္းပါ။ ဒီေရအိုင္က ပဒတ္ေခ်ာင္းနဲ႔ ဆက္ေနတယ္။ ပဒတ္ေခ်ာင္းက မိုးအခါ ဆိုရင္ အေနာက္ဘက္ ေတာင္တန္းေတြက ေရေတြဆင္းၿပီး ကဘူ႐ြာအနီးမွာ ေခ်ာင္း ျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ အျပင္ၿမိဳ႕႐ိုးကို ျဖတ္ၿပီး အတြင္းၿမိဳ႕႐ိုး ၂ ထပ္ အျပင္ ဘက္ကေန စီးတယ္။ ေတာင္ဘက္နဲ႔ အေရွ႕ဘက္ ၿမိဳ႕႐ိုးဆုံရာကေန ျဖတ္ ထြက္ၿပီး အေရွ႕ဘက္ ထားဝယ္ ျမစ္ထဲကို ဝင္တယ္။ ဒီေခ်ာင္းအတိုင္း ထားဝယ္ ျမစ္ထဲကေန ေလွေတြဝင္ ႏိုင္တယ္။ ဒီေရ အတက္အက်လည္း ရွိတယ္။ မိုးအခါ ေရခ်ိဳ ေလွာင္ထား ႏိုင္တယ္။ အခု ကားလမ္းအတိုင္းသြားရင္ တံတား ေပၚကေန ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။
သာဂရ ၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ ေျမာက္ ဘက္မွာ ေဒါင္းငူေခ်ာင္းရွိပါတယ္။ ဒီ ေခ်ာင္းကေန ေျမာက္ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးကို ဆက္ထားပါတယ္။ အခုခ်ိန္သြားရင္ ေဒါင္းငူေခ်ာင္းနဲ႔ ေျမာက္ဘက္ ၿမိဳ႕ ႐ိုးၾကားမွာ ေရအိုင္ႀကီးရွိေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေတြအျပင္ သာဂရမွာ ေရတြင္းႀကီး ၃ တြင္းရွိတယ္လို႔ ဆို တယ္။ ပထမတစ္တြင္းက ရွင္ဇလြန္ ဘုရားအေရွ႕ဘက္ ကြင္းထဲမွာရွိတယ္။ အေတာ္ႀကီးတဲ့ ေရတြင္းပါ။ အခုေတာ့ ေျမဖို႔လိုက္လို႔ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္ တစ္တြင္းက ၿမိဳ႕႐ိုးအျပင္ဘက္ လယ္ ကြက္ေတြထဲက ထန္းေတာထဲမွာပါ။ အခုခ်ိန္ထိ ေတြ႕ႏိုင္ေသးတယ္။ ေရတြင္း ေဘာင္ကို အုတ္စီထားပါတယ္။ အုတ္ ေတြက ထင္သေလာက္မႀကီးဘူး။ ေနာက္ဆုံးတြင္းကို လိုက္ရွာၾကေပမယ့္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားပါၿပီ။ ဦးေလးတစ္ ေယာက္ကေတာ့ သူ႕အေဖေျပာတာက ေတာ့ အေရွ႕ဘက္နဲ႔ အေျမာက္ဘက္ ၿမိဳ႕႐ိုးဆုံရာ ၿမိဳ႕႐ိုးအျပင္ဘက္အနီးမွာလို႔ ဆိုတယ္။ ဇာတ္လမ္း တစ္ပုဒ္ကေတာ့ ေရတြင္း ၃ တြင္းအနက္ တစ္တြင္းထဲမွာ ရတနာေတြျမႇဳပ္ႏွံထားတယ္လို႔ဆိုတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ေတြးမိသေလာက္ ဒီေရတြင္း ၃ တြင္းက သာဂရအတြက္ အေရး ပါတဲ့ ေရအရင္းအျမစ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ရွင္ကိုးရွင္ထဲမွာပါတဲ့ ရွင္ဇလြန္ ေစတီေတာ္ႀကီးကေတာ့ သာဂရရဲ႕ အထင္ရွားဆုံး ဘာသာေရးအထိမ္း အမွတ္ျဖစ္ ပါတယ္။ သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္း ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ေစတီကုန္းေဟာင္း ၃၀ ေက်ာ္ရွိတယ္။ ၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ ေတာင္ ဘက္နဲ႔ အေရွ႕ဘက္ဆုံရာ အနီးက ေျမတိုက္ေက်ာင္းေနရာ၊ ၿမိဳ႕ကိုးကုန္းရွိ ေစတီပ်က္ေတြဟာ တူးေဖာ္ဖို႔ အလြန္ ေကာင္းပါတယ္။
ဘာသာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စိတ္ဝင္ စားစရာအေကာင္းဆုံးေနရာက ျမင္ထင္ ေတာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာင္ေပၚရွိေစတီက ဂဝံနဲ႔တည္ ထားတယ္။ အ႐ိုးအိုး ေတြလည္း ရဖူးတယ္။ ရွင္ဇလြန္ေစတီ မွာရွိတဲ့ စာပါတဲ့ေခါင္းေလာင္းက ျမင္ထင္ေတာင္ေပၚကေန ေ႐ႊ႕ထား တယ္လို႔ သိရတယ္။ ေခါင္းေလာင္း စာမွာလည္း ျမင္ထင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ လို႔ပါတယ္။ ျမင္ထင္ေစတီရဲ႕ အေရွ႕ ေျမာက္ဘက္မွာ ခုခ်ိန္သြားၾကည့္ရင္ ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းအေဆာက္အအုံ အရာကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီျမင္ ထင္ေတာင္ေစတီရယ္၊ ရွင္ဇလြန္ေစတီ၊ မွီအုံးေတာင္ေစတီရယ္က တစ္တန္း တည္းလို႔ဆိုတယ္။ ရပ္ၾကည့္တဲ့အခါမွာ လည္း ဟုတ္ေနပါတယ္။

ဒီျမင္ထင္ ေတာင္ေပၚမွာ ေစတီေဟာင္း ၃၀ေက်ာ္ရွိ ပါတယ္။ ဆက္စပ္ၿပီးၾကည့္ရင္ ၾကည့္ ေမၽွာ္ေတာင္ ေျခေတာ္ရာသာသနာေျမ ကလည္း သာဂရနဲ႔ ပတ္သက္ႏိုင္ပါတယ္။သာဂရၿမိဳ႕ ေဟာင္းပတ္ဝန္းက်င္မွာ ရွိတဲ့ ဆင္ပုနစ္မွာဆိုရင္လည္း ဆင္က်ဳံး ေနရာကို ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ေဒါင္းငူသိမ္ စတဲ့ သိမ္ေတြက လည္း ေလ့လာစရာပါ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ႂကြခဲ့တဲ့ ကဏန္း ေတာင္ကလည္း သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္း အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္မွာ တည္ရွိ ေနပါတယ္။
မွတ္တမ္းေတြအရ သာဂရၿမိဳ႕ကို သမႏၲမင္းက သကၠရာဇ္ ၁၁၃ခု (ခရစ္ႏွစ္၇၅၁ခု)၊ ဗညားဦးက သကၠရာဇ္ ၃၅၇ ခု(ခရစ္ႏွစ္ ၉၉၅ခု)၊ ျဗသ ပိုက္မင္းက သကၠရာဇ္ ၉၂၄ခု ( ခရစ္ ႏွစ္ ၁၅၆၂ခု)ဆိုၿပီး ေတြ႕ရပါတယ္။ အခု ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ဒီႏွစ္ေတြ ကိုပဲ ယာယီ လက္ခံထားရပါတယ္။
တူးေဖာ္ေရး လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ ပညာရွင္ေတြ ေလ့လာၿပီး ဝိုင္းဝန္း ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ရင္ အမ်ာႀကီး ေျပာင္းလဲ ႏိုင္ပါတယ္။