ဖားစည္

0
1722

ဆရာႀကီးေ႐ႊဝယ္ဧရဲ႕ ထားဝယ္ ရာဇဝင္သမိုင္းစာအုပ္ကို ၁၉၇၄ခု ေအာက္တိုဘာလမွာ ပထမအႀကိမ္ထုတ္ ေဝပါတယ္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လမွာ ဒုတိယအႀကိမ္ ထပ္မံ ထုတ္ေဝပါတယ္။ ဆရာႀကီးဟာ ထားဝယ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကိုလည္း မဂၢဇင္းေတြမွာ ေရးသားခဲ့တဲ့အတြက္ ထားဝယ္အတြက္ ဂုဏ္ယူစရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာႀကီးရဲ႕ ဒုတိယအႀကိမ္ထုတ္ ထားဝယ္ရာဇဝင္ သမိုင္းစာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၁၀၅မွာ ထားဝယ္ ဖားထီးဖားမ မိုးေခၚပြဲျပဳ လုပ္သည့္အခါ မိုး႐ြာသြန္းေစရန္ တီးရ ေသာ ဖားစည္ပုံ ဆိုၿပီး ဓာတ္ပုံနဲ႔တကြ ဖားစည္ကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ထားဝယ္႐ိုးရာ မိုးေခၚပြဲဆိုတာ အ ႀကိဳသမိုင္းကာလ ဓေလ့တစ္ခုျဖစ္ၿပီး အနည္းဆုံး ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀၀ ေလာက္ ရွိၿပီလို႔ သတ္မွတ္ၾကတယ္။ ၿပီးေတာ့ ဖားစည္ဆိုရင္ ကရင္တိုင္းရင္းသားေတြ အျမတ္တႏိုး တန္ဖိုးထားတဲ့ ပစၥည္းလို႔ သိၾကတယ္။ ဒါနဲ႔ မိုးေခၚပြဲ ဖားထီး ဖားမပြဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လိုက္စုံစမ္းၾကည့္ ဖား စည္ ၂ လုံး ေတြ႕ရပါတယ္။ ဗုဒၶဘာ သာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ၂ေက်ာင္းမွာ သိမ္းဆည္းထားပါတယ္။ ဆရာေတာ္ႀကီး မ်ား၏ မိန္႔ၾကားခ်က္အရ ေက်ာင္းနံမည္ ေတြ ေရးလို႔ မရပါ။ မိုးေခၚပြဲမွာ အသုံးျပဳ တဲ့ပစၥည္းေတြကို ေခတ္ကာလ မေကာင္း ခဲ့စဥ္က သံဃာဂိုဏ္းႀကီးႏွစ္ခု ခြဲၿပီးထိန္း သိမ္းခဲ့တယ္လို႔လည္း သိရပါတယ္။ ဒီ ဖားစည္ေတြကို အေသးစိတ္ေလ့လာ လိုေပမယ့္ အခြင့္မရခဲ့ပါဘူး။
ေနာက္ေတြ႕ရွိခ်က္ တစ္ခုက စစ္ကိုင္းမွာရွိတဲ့ ေကာင္းမႈေတာ္ေစတီႀကီး ျပဳျပင္တဲ့အခါ ဌာပနာတိုက္ထဲမွာ ဖားစည္ ေတြ႕ရတယ္။ ပညာရွင္ေတြအေနနဲ႔ စဥ္းစားစရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ က မိတ္ေဆြ တစ္ေယာက္ကလည္း တနသၤာရီၿမိဳ႕ေဟာင္းဘက္က ဖားစည္ တစ္လုံးကို ျပခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေမတၱာၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ ကရင္ႏွစ္သစ္ ကူးပြဲမွာလည္း ဖားစည္ျပ ထားတာေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ ေျမးခံေဘာ္ တိုက္နယ္ ထန္းတလုံး ေက်း႐ြာမွာ ဖားစည္အက်ိဳးေတြကို ေတြ႕ခဲ့ဖူးပါတယ္။
phar-si
ျမန္မာလို ဖားစည္ေခၚေပမယ့္ ကရင္လို ကႅိဳ႕ (သို႔)ကလိုး(သို႔) ကလို ဆိုၿပီး ေတြ႕ရတယ္။ အေနာက္တိုင္း သုေတသီ အခ်ိဳ႕က ေၾကးစည္လို႔ ေခၚေၾကာင္း ေတြ႕ရတယ္။ စည္မ်က္ ႏွာျပင္ေပၚမွာ ဖား႐ုပ္ေလးေတြပါလို႔ ဖားစည္လို႔ အမ်ားအားျဖင့္ သတ္မွတ္ ေခၚၾကတယ္။ သုေတသနေတြအရ ဖားစည္ေတြကို ေျမာက္ဘက္ မြန္ဂိုလီးယား ကေန ေတာင္ဘက္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွကုန္းမႀကီးေတြမွာ ေတြ႕ရၿပီး ကေမၻာဒီးယား ႏိုင္ငံေဟာင္းဟာ မူလ ေနရာလို႔ ဆိုတယ္။ ေနာက္ပိုင္း သုေတသနေတြအရ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္းက ဒြန္ဆြန္ယဥ္ ေက်းမႈကို ဖားစည္ရဲ႕ မူလေနရာလို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္။ အနည္းဆုံးႏွစ္ေပါင္း ၆၀၀၀ ေလာက္ရွိၿပီလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ဖားစည္ေတြရဲ႕ လက္ရာ အလိုက္ အမ်ိဳး အစား ၄မ်ိဳး-၅မ်ိဳးစလို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္။ ကရင္ဖားစည္ေတြကို တတိယ အမ်ိဳးအစား ဒါမွမဟုတ္ ပဥၥမ အမ်ိဳးအစား အျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကတယ္။
ကရင္တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ ယုံၾကည္ ခ်က္အရ ဖားစည္ကို လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀၀ ေလာက္ ကတည္းက သုံးစြဲလာ တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ေရွးေဟာင္း ေတးကဗ်ာ ပုံျပင္ေတြအရ ကရင္တိုင္း ရင္းသားေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း မဝင္လာမီကတည္းက ဖားစည္ကို သြန္း လုပ္ သုံးစြဲခဲ့တယ္လို႔ ေတြ႕ရတယ္။ ကရင္ တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ ေရွးေဟာင္း ေတးကဗ်ာေတြမွာ မဲေခါင္ျမစ္ဖ်ားတြင္ ေနခဲ့ဖူးေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားတယ္။ မဲ ေခါင္ျမစ္ဖ်ားခံရာ ေဒသကို ကရင္ ဘာသာစကားနဲ႔ ယူေကာ္စီး၊ တိုင္းျပည္ ကို ယူေကာ္၊ ျပည္သူမ်ားကို ယူဖိုးလို႔ေခၚ တယ္။

ေရွးအက်ဆုံး ဖားစည္ကို ခမူလို႔ ေခၚၿပီး ရွမ္းကရင္မ်ားက သြန္းလုပ္ ခဲ့တယ္။ ဖားစည္သြန္းလုပ္တတ္ သူ ေတြဟာ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာခရီး သြားရင္း “၀” ေဒသကို ေရာက္ခဲ့တယ္။ “၀” ေဒသမွာ ေၾကးတြင္း၊ သံတြင္းေတြ ေပါလို႔ ဖားစည္ အေျမာက္အျမား သြန္းလုပ္ခဲ့တယ္။ တေကာင္းၿမိဳ႕အထိ အေရာင္းအဝယ္ လုပ္ခဲ့တယ္။ ၀ ေဒသမွာ ျပဳလုပ္တဲ့ ဖားစည္ေတြကို (၁) ကလို႔ ယူမူဖားစည္ – မဲေခါင္ျမစ္ဖ်ားေဒသရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ျပဳလုပ္ေသာ ဖားစည္ (၂) ကလို႔ယူခြားဖားစည္ – မဲေခါင္ ျမစ္ဖ်ားရွိ အမ်ိဳးသားမ်ား ျပဳလုပ္ေသာ ဖားစည္ (၃) ကဝါမူဖားစည္ – ၀အမ်ိဳး သမီးမ်ား ျပဳလုပ္ေသာ ဖားစည္ (၄) ကဝါခြားဖားစည္ – ၀ အမ်ိဳးသားမ်ား ျပဳလုပ္ေသာ ဖားစည္ (၅) ႐ႈိေဝမူဖားစည္ – ႐ႈိအမ်ိဳးသမီးမ်ား ျပဳလုပ္ေသာ ဖားစည္ (၆) ႐ႈေဝခြား ဖားစည္-႐ႈိအမ်ိဳးသားမ်ား ျပဳလုပ္ေသာ ဖားစည္ (၇) ကလို႔ယူ ေကာ္တယ္ ဖားစည္ဆိုၿပီး ဆိုတယ္။

အမ်ားအားျဖင့္ ဖားစည္ကို ၂ မ်ိဳး သတ္မွတ္တယ္။ ေအးေသာ ဖားစည္ (မဂၤလာဖားစည္)နဲ႔ ပူေသာ ဖားစည္ (အမဂၤလာ ဖားစည္)ပါ။ ေအးေသာ ဖားစည္။ မဂၤလာဖားစည္ကို ႏွစ္သစ္ကူးပြဲ၊ ေကာက္သစ္စားပြဲ၊ မဂၤလာအခမ္း အနား၊ ေပ်ာ္ပြဲ႐ႊင္ပြဲမ်ားတြင္ ေန႔ညမ ျပတ္တီးခတ္ ပါတယ္။ ပူေသာဖားစည္။အမဂၤလာ ဖားစည္ကို အသုဘအခမ္း အနား၊ အ႐ိုး ေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ ေန႔ည မျပတ္တီးေခတ္ ၿပီး ခ်ီရာတြင္လည္း အသုံးျပဳတယ္။ စစ္ခ်ီရာတြင္ အသုံးျပဳတဲ့ဖားစည္ကို ေသမင္းတမန္ ဖားစည္ လို႔လည္းေခၚ တယ္။

ဖားစည္ကို သြန္းတဲ့အခါ သတၳဳ (၅)မ်ိဳး ေရာစပ္ရတယ္။ ေ႐ႊ၊ ေငြ၊ ေၾကး၊ ခဲနဲ႔သြပ္ေတြကို လိုအပ္တဲ့ အသံရဖို႔ အခ်ိဳးက် ေရာစပ္ၿပီး သြန္းလုပ္ပါတယ္။ ကရင္တိုင္းရင္းသားေတြ အသုံးျပဳတဲ့ ဖားစည္ဟာ တစ္ဖက္ပိတ္ျဖစ္ၿပီး ဖား စည္ရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္ပိုင္းကို ရင္ဘတ္လို႔ ေခၚတယ္။ ဒီမ်က္ႏွာျပင္ပိုင္းရဲ႕ အလယ္ တည့္တည့္မွာ ေနမင္းနဲ႔ ေရာင္စဥ္တန္း ေတြပါတယ္။ ဒီေရာင္စဥ္တန္းေတြကို ႐ုပ္ပုံေတြပါတဲ့ စက္ဝိုင္းေတြ ရွိပါတယ္။ စက္ဝိုင္းခုႏွစ္ခုကေန ကိုးခုအထိ ရွိ တတ္တယ္။ စက္ဝိုင္းေတြၾကားမွာ လူ႐ုပ္၊ ငါး႐ုပ္၊ ငွက္႐ုပ္၊ ပန္းပြင့္စတဲ့ ႐ုပ္ပုံေတြရွိတယ္။ အနားေစာင္းမွာေတာ့ လက္ဝဲရစ္ဖားေလး ေကာင္ရွိပါတယ္။အခ်ိဳ႕ ဖား႐ုပ္ေတြက တစ္ေကာင္သာမက ဖား၂ေကာင္ ဒါမွမဟုတ္ ၃ေကာင္အထိ ဆင့္ထားတယ္။ ဖားစည္ရဲ႕ ကိုယ္ထည္ ပိုင္းမွာ ခ်ိတ္ဆြဲထားႏိုင္ဖို႔ နဖားေပါက္ တစ္စုံ တပ္ထားပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္ထည္မွာ အ႐ုပ္မ်ားေရးဆြဲထား ပါေသးတယ္။ ဖားစည္ကို အ႐ြယ္အစား အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
အဂၤါ လကၡဏာျပည့္စုံတဲ့ ဖားစည္ မွာ (၁) လက္ဝဲရစ္ ဖား႐ုပ္မ်ား ပါရွိျခင္း၊ (၂) ဖား႐ုပ္သုံး ေကာင္ထပ္ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ျခင္း ( ဖားသုံးေကာင္ ထပ္ရွိၿပီး ၄ ေနရာအတြင္ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖား ၁၂ ေကာင္ရွိျခင္း)၊ (၃)အထက္ နဖားေပါက္နဲ႔ တန္းလ်က္ ကိုယ္ထည္ ေပၚတြင္ ဆင္ ၃ေကာင္- ဆင္ေခ်းတုံး (သို႔ ) ခ႐ု႐ုပ္ ၃တန္းစီရွိေနျခင္း၊ (၄) ေနမင္းရဲ႕ ေရာင္စဥ္တန္း ၁၂ခု ျဖာထြက္ေနျခင္းတို႔ ျဖစ္တယ္။

ျမန္မာ့ ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီ တိုင္းရင္းသား ယဥ္ေက်းမႈ႐ိုးရာ ဓေလ့ ထုံးစံမ်ား ( စာ ၃၁၆ ) တြင္ ကရင္ လူမ်ိဳးမ်ားတို႔သည္ ဖားျပဳတ္တြင္ ေအာက္ပါ ဝိေသသလကၡဏာထူးမ်ား ရွိတယ္လို႔ ယုံၾကည္ၾကတယ္။ ဖားျပဳတ္ ဟာ စကားတည္ၿပီးေအာ္တဲ့ အခါ မိုး႐ြာတယ္။ မိမိရဲ႕ ဥနဲ႔ကေလး ေတြကို ျပန္လည္ စားေသာက္ျခင္း မရွိဘူး။ ဖား ျပဳတ္ အေရခြံကို စားမိ သူတို႔က မူးၿပီး ေအာ့အန္ေစေပမယ့္ အလြန္ဆိုးဝါးေသာ အဆိပ္ကို ေျပေစတယ္။ ယားနာ၊ ေပြးနာနဲ႔ မီးေလာင္နာေတြကို ဖားျပဳတ္ အေရခြံအုပ္ေပးရင္ သက္သာ ေပ်ာက္ ကင္းတယ္။ ဖားျပဳတ္ရဲ႕အေရ ခြံဟာ ႐ြံ႕စရာေကာင္းေပမယ့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေရာဂါနဲ႔အဆိပ္ေတြကို ေပ်ာက္ေစ တယ္။ ဒီလိုအခ်က္ေတြေၾကာင့္ ကရင္ ေရွ႕ လူႀကီးေတြဟာ ဖားျပဳပ္အေရခြံကို အထြတ္အျမတ္ထားၿပီး သိမ္းထားတတ္ တယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားတယ္။

ဖားစည္ အေၾကာင္းေျပာရင္ မျဖစ္ မေနေျပာရမယ့္ ဇာတ္လမ္းတစ္ပုဒ္ ရွိတယ္။ ဖူးေမာ္ေတာ္ဆိုတဲ့ ကရင္ႀကီး အေၾကာင္းပါ။ အခ်ိန္ကာလကေတာ့ အတိအက် မေတြ႕ရဘူး။ ဒီဖူးေမာ္ေတာ္ ဆိုတဲ့ ကရင္အဖိုးႀကီးမွာ သားသမီး (၇)ေယာက္ ရွိတယ္။ ေသာ့သိလို႔ေခၚတဲ့ ေတာင္အနီးမွာ ေနထိုင္ၿပီး ေတာင္ယာ စိုကိပ်ိဳးတယ္။ သူ႕ေတာင္ယာကို ေတာ ဝက္နဲ႔ တိရစၧာန္ေတြ မၾကာခဏ ဖ်က္ ဆီးလို႔ ေတာင္ဘက္ကို ေျပာင္းေ႐ြ႕ ေနထိုင္ခဲ့တယ္။ ဒီလို ေျပာင္းေ႐ြ႕ ေနထိုင္ တဲ့ေနရာ အသစ္မွာလည္း ေတာင္ယာကို ေမ်ာက္ေတြက ဝင္ေရာက္ ဖ်က္ဆီး ျပန္တယ္။ ေတာတြင္းရွိ စပါးက်ီက စပါးေတြကိုလည္း စားပစ္ လိုက္တယ္။
တစ္ေန႔မွာ ဖူးေမာ္ေတာ္ဟာ ေတာင္ယာအတြင္းရွိ စပါးက်ီကို သြား ၾကည့္တဲ့အခါ စပါးေတြ ေလ်ာ့ေနၿပီး လူေျခရာတြလည္း ေတြ႕တယ္။ ဒါနဲ႔ ဘာျဖစ္ေနလဲ သိခ်င္တာနဲ႔ ပိုးေကာင္ျဖဴ တစ္ေကာင္ဖမ္းၿပီး ႏွစ္ပိုင္းျဖတ္ကာ ႏွာေခါင္းအတြင္း ထည့္ၿပီး စပါးက်ီ အတြင္း ေသခ်င္ေယာင္ေဆာင္ ေန လိုက္တယ္။ ေနထန္းတဖ်ားေလာက္ ေရာက္ တဲ့အခါ ေမ်ာက္ေတြ ေရာက္လာ တယ္။ ဖူးေမာ္ေတာ္ရဲ႕ႏွာေခါင္းထဲက ပိုးေကာင္ေတြကို ေတြ႕ၿပီး အဖိုးႀကီးေတာ့ ပိုးကိုက္ၿပီး ေသၿပီလို႔ ထင္ကာ ေမ်ာက္ ေတြေနထိုင္တဲ့ ေက်ာက္ေတာင္ဆီကို သယ္ေဆာင္သြားတယ္။

ဖူးေမာ္ေတာ္ကို သယ္သြားၿပီး မီး သၿဂိဳလ္ဖို႔ ျပင္ဆင္တယ္။ ေဂၚေဘာေဟာ ဖိုး၊ ေဂၚကြီးထူး၊ ေဂၚကြီးေစး ဖားစည္ ေတြနဲ႔ ကလိုဝါးေခၚ ဖားစည္ျဖဴႀကီးကိုပါ ယူလာၾကၿပီး ဖူးေမာ္ေတာ္အနီးမွာ ကဗ်ာ၊ အလကၤာေတးေတြ သီဆိုၿပီး ငိုေႂကြးၾက တယ္။ ညဘက္ေရာက္တဲ့အခါ ေမ်ာက္မ ေတြက မိမိတို႔ရဲ႕ လွပပုံနဲ႔ အၿမီးရွည္ပုံကို ၿပိဳင္ၿပီး ကဗ်ာစပ္တဲ့အခါ ေသခ်င္ ေယာင္ေဆာင္ေနတဲ့ ဖူးေမာ္ေတာ္ဟာ ဟန္မေဆာင္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ ရယ္မိတယ္။ ေမ်ာက္ေတြက ေၾကာက္လန္႔ၿပီး ထြက္ေျပး ၾကတယ္။

ဒီေနာက္မွာေတာ့ ဖူးေမာ္ေတာ္က ထြက္ေျပးသြားတဲ့ ေမ်ာက္ေတြကို ျပန္ ေခၚၿပီး ေမ်ာက္ေခါင္းေဆာင္နဲ႔ ေဆြးေႏြး တယ္။ ေရွးအစဥ္အလာအတိုင္း ေသသူ အနီးတြင္ ျပင္ဆင္ထားတဲ့ပစၥည္းေတြ ေသသူေနာက္ကို လိုက္ရတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္ ဖားစည္(၄)လုံးနဲ႔ အျခားျပင္ဆင္ ထားတဲ့ပစၥည္းေတြဟာ ဖူးေမာ္ေတာ္ ေနာက္လိုက္ရမယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ေမ်ာက္ ေခါင္းေဆာင္အေနနဲ႔ ေရွးအစဥ္ အလာကို မလြန္ဆံဝံ့လို႔ ဖားစည္(၄)လုံးနဲ႔ အျခားပစၥည္းေတြကို ဖူးေမာ္ ေတာ္ကို ေပးလိုက္ရတယ္။ ဒီအခ်ိန္ ကစၿပီး ဖားစည္ေတြကို ကရင္တိုင္းရင္း သားေတြက သားစဥ္ေျမးဆက္ ဘိုး ဘြားတို႔ရဲ႕ အဖိုးတန္ အေမြခံပစၥည္း တစ္ရပ္အျဖစ္ ထိန္းသိမ္းခဲ့တယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားတယ္။

အႏွစ္ခ်ဳပ္ေျပာရရင္ ဖားစည္ဆိုတာ ကရင္လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတည္း သုံးစြဲခဲ့တာ မဟုတ္ဘဲ မြန္ဂိုလီးယားကေနစၿပီး အ ေရွ႕ေတာင္ အာရွကုန္းမႀကီး ရွိတိုင္းရင္း သားေတြမွာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒီယဥ္ ေက်းမႈက အနည္းဆုံးႏွစ္ ၆၀၀၀ (ဘီစီ ၄၀၀၀)ေလာက္က စတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းရွိ တိုင္းရင္းသားေတြ အျမတ္တႏိုး ထားတဲ့ ဖားစည္ဓေလ့ဟာ ေပ်ာက္ကြယ္လာၿပီ ျဖစ္တယ္။
ရွင္မုတၳီး႐ြာမွာ ကၽြဲပြဲလုပ္တဲ့အခါ ေဒသခံ ထားဝယ္သားေတြက ကရင္လို ဝတ္ၿပီး ကၽြဲထိန္းအျဖစ္ ပါဝင္ဆင္ႏြဲေန တာလည္း ေတြ႕ရတယ္။ ဖားထီးဖားမ ပြဲမွာလည္း ဖားစည္ပါတယ္။ ထားဝယ္ တိုင္းရင္းသားေတြ ဖားစည္သုံးခဲ့သ လား။ ဒါမွမဟုတ္ ကရင္တိုင္းရင္းသား ေတြနဲ႔ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီအတူ ယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ရင္း ယဥ္ေက်းမႈေတြေရာ ေထြး ေနတာလား။
ကၽြန္ေတာ္အေနနဲ႔က မိုးေခၚပြဲ (သို႔) ဖားထီးဖားမပြဲကို ထားဝယ္႐ိုးရာ အတိုင္း ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ ခ်င္မိပါတယ္။