ၿပီးခဲ့တဲ့ သႀကၤန္အတြင္း ထားဝယ္ ကို ျပန္ခဲ့ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ စီးလာတဲ့ ေလယာဥ္က ထားဝယ္ေလဆိပ္ ဆင္းခါနီးေလးမွာ ၿမိဳ႕ ေဟာင္း႐ြာ(သာဂရ) ေပၚကေန ျဖတ္သြားတာကို သတိျပဳမိပါ တယ္။ ေလယာဥ္ကြင္းကို ဆင္းခါနီး ေလး ဆိုေတာ့ ေျမျပင္နဲ႔ နီးကပ္ေနၿပီး အရွိန္ကို လည္း ေလၽွာ႔ထားတာမို႔ သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္း လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ ၿမိဳ႕ေဟာင္း႐ြာကို ျမင္ႏိုင္ သမၽွ အခ်ိန္တိုေလးတြင္း အေသအခ်ာကို ၾကည့္ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီအခိုက္ အတန္႔ေလးမွာ သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္းဟာ ေရွးေဟာင္း ပ်ဴၿမိဳ႕ေတြလို အဝိုင္း ပုံသဏၭာန္ရွိတဲ့ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ ကို ေသေသခ်ာခ်ာ ျမင္ခဲ့ရၿပီး ၿမိဳ႕အလယ္ နားေလာက္က ရွင္ဇလြန္ ေစတီေတာ္ႀကီးကို လည္း ဖူးလိုက္ရပါေသးတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေျမျပင္အေနထားမွာ သိပ္ၿပီး မထင္ ရွားေတာ့တဲ့ ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ က်ဳံးေနရာ ကိုလည္း ထင္ထင္ရွား ျမင္ေနရ ေသးတာပါ ။
ထားဝယ္ေဒသ အတြင္းက ေရွး အက်ဆုံး ၿမိဳ႕ေတြထဲမွာ သာဂရ ၿမိဳ႕ေဟာင္းကို ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္က စတည္ခဲ့ တာပါလိမ့္။ သာဂရဆိုတဲ့ ၿမိဳ႕နာမည္က ၿမိဳ႕စတည္ ကတည္းက သတ္မွတ္ထားတဲ့ နာမည္ ဟုတ္ရဲ႕လား.. စသျဖင့္ ေတြးၾကည့္မိပါတယ္။တခ်ိဳ႕ မွတ္တမ္းမ်ားမွာေတာ့ သာဂရကို စတင္တည္ခဲ့တဲ့ ခုႏွစ္နဲ႔ အေစာပိုင္းမွာ အုပ္စိုးခဲ့တဲ့ မင္းမ်ား ရဲ႕အမည္ကိုပါ ေဖာ္ျပ ထားတာ ကို မွတ္သား ရဖူးပါတယ္။ ဒါေပ မယ့္လည္း အဲဒီခုႏွစ္နဲ႔ စိုးစံတဲ့ မင္းမ်ား နာမည္ေတြရဲ႕ ေဖာ္ျပခ်က္ ေတြ တိက် မွန္ကန္မႈ ရွိမရွိ သိႏိုင္ ဖို႔ ပညာရွင္မ်ား သုေတသနျပဳဖို႔ လိုအပ္ ဦးမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာေတာ့ သာဂရၿမိဳ႕ေဟာင္း အေၾကာင္း ေကာင္းေကာင္း သိရဖို႔ ေျမထဲ သမိုင္းကို အားကိုးရမွာပါ။
သာဂရ ၿမိဳ႕ေဟာင္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သမိုင္း အေၾကာင္းအရာ အခ်က္အလက္ ေတြကို တိတိက်က် မသိရ ေသးေပမယ့္ လက္ရွိ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ မူလ ဇစ္ျမစ္ကို ေတာ့ မွတ္တမ္း မွတ္ရာမ်ားမွာ အေတာ္ ေလး ထင္ရွားေအာင္ ေဖာ္ျပထား တာကို မွတ္သား ရဖူးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ လက္ရွိ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းကို လက္လွမ္းမီသမၽွ ဖတ္႐ႈ ေလ့လာဖူးတဲ့ အခ်က္လက္မ်ားကို အေျခခံၿပီး တင္ျပခ်င္ပါတယ္။
လက္ရွိ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ကို ၿမိဳ႕စား မင္းနဲလွက ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၅၄ ခုႏွစ္မွာ တည္ေထာင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ မင္းနဲလွဟာ တတိယ သာဂ ရ (ဇလြန္း) ၿမိဳ႕ရဲ႕ ေနာက္ဆုံး မင္းဆက္ျဖစ္ၿပီး အဲဒီ ကမွတဆင့္ ထားဝယ္ျမစ္ အေရွ႕ဘက္ျခမ္း မွာ ရွိတဲ့ ၿမိဳ႕သစ္ကို တည္ေထာင္ခဲ့တာပါ။ ပထမ စစခ်င္း အခုလက္ရွိ ထားဝယ္ ၿမိဳ႕ေနရာမွာ တည္ေထာင္ခဲ့တာ မဟုတ္ပါ ဘူး။ ၾကက္စားၿမိဳ႕ (တလိုင္းေရွာင္ၿမိဳ႕) အရင္တည္ေထာင္ၿမိဳ႕ သုံးႏွစ္ၾကာ ၿပီးမွ ေျမာက္ဘက္အရပ္ကို ေ႐ႊ႕ၿပီး ၿမိဳ႕သစ္ကို တည္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕သစ္ တည္ခ်ိန္ ကို အတိအက် ေျပာရရင္ ဥဩေအာ္သည္ ဆိုတဲ့ အမွတ္သားနဲ႔ ေန႔သင့္နံသင့္ျဖစ္တဲ့ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၆ ခုႏွစ္ တေပါင္း လဆန္း ၁၃ ရက္ စေနေန႔မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္ခါက ျမန္မာနဲ႔ မြန္တို႔ စစ္ျဖစ္ေနၾက တဲ့ အခ်ိန္အခါျဖစ္ၿပီး ဗဟိုအစိုးရရဲ႕ ကြပ္ကဲမႈေအာက္က ကင္းလြတ္ေနခဲ့တာကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး ၿမိဳ႕စားမင္းနဲ လွဟာ သီးျခား မင္းျပဳေနခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ၿမိဳ႕စား မင္းနဲလွရဲ႕ ၿမိဳ႕သစ္ ေလးဘက္ ေလးတန္မွာ အေရွ႕ ဘက္မွာ ျပဳဗၺာ ေခၚ ပုပၸါးတံခါး (ကရပ္ျပင္ လမ္းဆုံ)၊ ေျမာက္ဘက္ မွာ မဂၤလာတံခါး (အုတ္တံတားႀကီး လမ္းဆုံ)၊ ေတာင္ဘက္မွာ ရတနာတံခါး (တိုက္သစ္ေက်ာင္းလမ္းနဲ႔ အ.ထ.က ၂ ေက်ာင္းကို သြားရာလမ္းဆုံ )၊ အေနာက္ ဘက္မွာ အမဂၤလာတံခါးေခၚ မသာတံခါး (လမ္းဆုံႀကီး) နဲ႔ တံခါးငယ္ မုတၱမ တံခါး (အေနာက္ လမ္းၾကားအဝ ) ဆိုၿပီး ၿမိဳ႕တံခါး ေတြ ဖြဲ႕စည္းပါ ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
၈၂၄ တာ က်ယ္ဝန္းၿပီး သူရဲခို ၂၅၈ ခု၊ အုတ္ၿမိဳ႕ေျမဝင္ ၃ ေတာင္၊ ၿမိဳ႕နဖူး ၆ ေတာင္ ရွိတယ္လို႔ သိရ ပါတယ္။ မင္းနဲလွဟာ သူ ေျပာင္းေ႐ႊ႕လာခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕ေဟာင္း သာဂရမွာရွိခဲ့တဲ့ ရပ္ကြက္ အမည္မ်ားကို အသစ္ တည္ေထာင္တဲ့ ၿမိဳ႕သစ္မွာ ထည့္သြင္းခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာ – ဆင္ပုနစ္ရပ္ ၊ ျဗင္ထန္ရပ္ (ပုံကၽြန္းရပ္)၊ ကရပ္ျပင္ရပ္ ၊ ကၫုံ ရပ္ .. စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿမိဳ႕သစ္ကို ေလးဘက္ေလးတန္ မွာ အုတ္ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ ကာရံထားၿပီး ေတာင္ဘက္နဲ႔ ေျမာက္ဘက္မွာေတာ့ အျပင္ၿမိဳ႕႐ိုးမ်ား ရွိေသး တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အတြင္း ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ အျပင္ၿမိဳ႕႐ိုးရဲ႕ အကြာအေဝးဟာ ကိုက္ ၅၀၀ မွ ၈၀၀ အတြင္းရွိၿပီး အုတ္ၿမိဳ႕႐ိုးမ်ားကို (၁၅ _ ၇ ) လက္မ အလ်ားအနံနဲ႔ထု (၂) လက္မခြဲခန္႔ ရွိတဲ့ အုတ္မ်ားနဲ႔ ထည္ေဆာက္ ထားတယ္လို႔ လည္း သိရပါတယ္။
လက္ရွိ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ကြက္ ေပၚမွာ ၿမိဳ႕႐ိုးေလး မ်က္ႏွာကို မွန္းဆၿပီး ေဖာ္ျပရရင္ အခုလက္ရွိ ပခုကၠဴေက်ာင္း ေရွ႕ေျမာက္ ေထာင့္အနီး ေဆး႐ုံလမ္းနဲ႔ ေ႐ႊ ေတာင္စားလမ္း ဆုံရာမွ ေတာင္ဘက္ ေျမတိုက္ ေက်ာင္းအထိ အေရွ႕ဘက္ ၿမိဳ႕႐ိုးျဖစ္ၿပီး အဲဒီေျမတိုက္ ေက်ာင္းမွ အေနာက္ဘက္ တည့္ တည့္မွာရွိတဲ့ ေဒါင္းငူေဈးအနီး ေညာင္ပင္ႀကီး လမ္းဆုံ အထိမွာ ေတာင္ဘက္ ၿမိဳ႕႐ိုးရွိတယ္လို႔ ဆို ပါတယ္။ အေနာက္ဘက္ ၿမိဳ႕႐ိုး ဟာ ေညာင္ပင္ႀကီး လမ္းဆုံကေန ေျမာက္ဘက္ တည့္တည့္မွာ ရွိတဲ့ ၿမိတ္တန္း လမ္းဆုံ အထိ ျဖစ္ၿပီး အဲဒီေနရာကေန အေရွ႕ဘက္ တည့္ တည့္မွာရွိတဲ့ ေ႐ႊေတာင္စား လမ္းနဲ႔ ေဆး႐ုံလမ္း ဆုံရာ ေနရာအထိဟာ ေျမာက္ဘက္ ၿမိဳ႕ေနရာ ျဖစ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဂၤလိပ္ လက္ထက္ ေရာက္မွ ေလးဘက္ေလးတန္မွာ ရွိတဲ့ ၿမိဳ႕႐ိုးမ်ားကို ၿဖိဳခ်ၿပီး လမ္းေဖာက္လိုက္ တာ ျဖစ္ပါတယ္။
မင္းနဲလွဟာ ၿမိဳ႕သစ္ကို တည္ ေထာင္ၿပီး ၅ ႏွစ္အၾကာ ၁၁၂၁ ခုႏွစ္ အေလာင္းမင္းတရား ယိုးဒယားကို စစ္ခ်ီလာတဲ့အခါ သားမယား အစုံအလင္နဲ႔ ျမန္မာဘုရင္ထံ သစၥာခံယူဖို႔ ကလိန္ေအာင္ မွာ သြားေရာက္ ႀကိဳဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပ မယ့္လည္း မင္းတရားႀကီးရဲ႕ စစ္တံခြန္ သည္မ်ား လက္ခ်က္နဲ႔ မင္းနဲလွ ကံကုန္ ခဲ့ရၿပီး အေလာင္းမင္းတရားနဲ႔ေတာင္မွ မေတြ႕ဆုံ လိုက္ရဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ မင္းနဲလွ ကြယ္လြန္ ၿပီးေနာက္မွာ ျမန္မာ ဘုရင္ သစၥာေတာ္ခံ ေရဝန္ ေဒ၀ဒိဗၺ ကို ထားဝယ္ၿမိဳ႕ဝန္ ခန္႔ထားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ႏွစ္ေလာက္ အၾကာမွာ မင္းနဲလွလက္ထက္က ေ႐ႊေတာင္ အရပ္ကို စားခဲ့ရတဲ့ မင္းရွင္ေဇာ္က ေရဝန္ ေဒ၀ဒိဗၺ ကို တပ္မႉးေမာင္နဲေအာင္နဲ႔ ပူးေပါင္း လုပ္ႀကံၿပီး ေ႐ႊေတာင္စားမင္းအျဖစ္ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ကို အုပ္ခ်ဳပ္ သီးျခား မင္းျပဳ ျပန္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ဟာ ျမန္မာဘုရင္ ရဲ႕လက္ေအာက္မွာ တစ္ႏွစ္ ခန္႔သာ ၾကာၿပီး သီးျခား ပေဒသရာဇ္အျဖစ္ ရပ္တည္ေနခဲ့တယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ။ အခု ကၽြန္ေတာ္တို႔ အခုလက္ရွိ ဖူးေတြ႕ေနရတဲ့ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ရဲ႕ က်က္သေရေဆာင္ ေ႐ႊေတာင္စား ေစတီႀကီးကို မင္းရွင္ေဇာ (ေ႐ႊေတာင္စားမင္း) လက္ထက္မွာ တည္ထားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေလာင္းမင္းတရားရဲ႕ သား ေတာ္ ဆင္ျဖဴရွင္မင္း လက္ထက္မွာ ယိုးဒယားကို စစ္ခ်ီလာတဲ့ ဗိုလ္မႉး မဟာ အေနာ္ရထာ ထားဝယ္ကို ေရာက္လာေတာ့ ၿမိဳ႕စား မင္းရွင္ေဇာ္ ဟာ မခုခံႏိုင္ဘဲ အဲဒီတုန္းက ယိုးဒယား လက္ေအာက္ေရာက္ေနတဲ့ ၿမိတ္ၿမိဳ႕ထဲ ေျပးဝင္ခိုလႈံပါတယ္။ မဟာေနာ္ရထာဟာ မင္းရွင္ေဇာ္ကို ျပန္ေတာင္းေပမယ့္လည္း ယိုးဒယား တို႔က မေပးတဲ့အျပင္ မင္းရွင္ေဇာ္နဲ႔ မိသားစုကို တနသၤာရီၿမိဳ႕မွ တဆင့္ သူတို႔ႏိုင္ငံထဲအထိ ပို႔ေဆာင္ၿပီး ခိုလႈံေစခဲ့ ေၾကာင္း မွတ္သားရဖူးပါတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္ ကတည္းက စၿပီး ထားဝယ္ၿမိဳ႕ကို ျမန္မာမင္းတို႔ ျပန္လည္ရရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ဟာ ျမန္မာမင္း လက္ေအာက္ခံ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕အျဖစ္ ရပ္တည္ လာခဲ့တာဟာ မင္းရွင္ေဇာ္ လက္ထက္ ေနာက္ပိုင္း ၿမိဳ႕စား ၁၉ ဆက္ေျမာက္ျဖစ္တဲ့ မင္းႀကီးမင္းေက်ာ္ စည္သူဦးေ႐ႊတုတ္ လက္ထက္ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္ ပထမ ျမန္မာ အဂၤလိပ္ စစ္ပြဲအၿပီး ထားဝယ္ၿမိဳ႕ အဂၤလိပ္ လက္ေအာက္ က်ေရာက္တဲ့ အထိပါပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿမိဳ႕စား မင္းနဲလွ သာဂရၿမိဳ႕မွ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ၿပီး ထားဝယ္ျမစ္ အေရွ႕ဘက္ ျခမ္းမွာ လာတည္ခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕(အခုလက္ရွိ ထားဝယ္ၿမိဳ႕) ကို သာယာ၀တီဆိုတဲ့ ၿမိဳ႕အမည္နဲ႔ တည္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပ မယ့္ အဲဒီ သာယာ၀တီၿမိဳ႕ကေန ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္မွာ ထားဝယ္ ၿမိဳ႕ဆိုၿပီး နာမည္ေျပာင္းသြားခဲ့ သလဲဆိုတာကို သိခ်င္ေနမိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ပုဂံေခတ္ကေန ထားဝယ္ၿမိဳ႕သစ္ (သာယာ၀တီၿမိဳ႕) ကို စတည္တဲ့ အခ်ိန္က ေခတ္ၿပိဳင္ မွတ္တမ္းေတြနဲ႔ ေနာက္ပိုင္း မွတ္ တမ္းေတြမွာလည္း ထားဝယ္ ဆိုတဲ့ နာမည္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ထဝယ္၊ တဝယ္၊ ဒဝယ္၊ ဓဝယ္ … စတဲ့ အမည္ေတြကိုသာ သုံးစြဲထားတယ္ လို႔ပဲ မွတ္သားရဖူးပါတယ္။ အဂၤ လိပ္ေခတ္ ေရာက္တဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ Tေလသပ ဆိုၿပီး ေရးတာပါ။ ပုဂံ ေခတ္ ေက်ာက္စာျဖစ္တဲ့ ေအဒီ ၁၁၉၆ ခုႏွစ္ထိုး ဓမၼရဇိက ဘုရား ေက်ာက္စာမွာ” ေတာင္ကား တဝယ္ ” ဆိုတဲ့ အေရးအသား ပါ ရွိေနတာဆိုေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ေပါင္း ရွစ္ရာေက်ာ္ ကိုးရာအတြင္း အခ်ိန္ကတည္းက ဒီေနရာ ဒီေဒသ မွာ အဆက္အဆက္ တည္ခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕ ေတြကို ထားဝယ္ဆိုတဲ့ နာမည္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ နာမည္ေတြကိုပဲ အသုံးျပဳခဲ့တယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ။
ဒါ ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕စားမင္းနဲလွအေနနဲ႔ သူတည္ခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕သစ္ကို သာယာ၀ တီၿမိဳ႕လို႔ သမုတ္ခဲ့တာဟာလည္း ယၾတာေခ်တဲ့ သေဘာမ်ိဳးနဲ႔ ဒါမွ မဟုတ္ အစဥ္အဆက္ လက္ေအာက္ခံ ၿမိဳ႕အျဖစ္မွ သီးျခားခြဲထြက္ တဲ့ သေဘာမ်ိဳးနဲ႔ နာမည္သစ္ေပးခဲ့တာ မ်ိဳးလားလို႔လည္း ေတြးၾကည့္ခ်င္ စရာပါ။
ဘယ္လိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အခုလက္ရွိ တည္ရွိေနတဲ့ ၿမိဳ႕နာမည္ေရာ အရင္ က တည္ရွိခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕နာမည္ ေတြကို ေရာ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ဆိုတဲ့ နာမည္နဲ႔ အဲဒီ နာမည္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အမည္ေတြနဲ႔သာ ထင္ရွား ခဲ့တယ္ လို႔ပဲ ဆိုရမွာပါ။ ဒါကလည္း သူ႕ ေနရာမွန္ နာမည္အမွန္ ျဖစ္လို႔ ထားဝယ္ ဆိုတဲ့အမည္နဲ႔ ဆက္လက္ ရွင္သန္လာခဲ့တယ္လို႔ပဲ ဆိုခ်င္ပါ တယ္။
အကိုးအကား။ ။
၁) ထားဝယ္ ေဝါဟာရႏွင့္ ပတ္သက္၍ (ေမာင္ေလးတင့္)
၂) ထားဝယ္နိဒါန္း သို႔မဟုတ္ ထားဝယ္အတိတ္လမ္းသို႔ ျပန္လွမ္း ေလၽွာက္ေသာအခါ (ေမာင္သန္းေဆြ ထားဝယ္)
