၁၂ ႏွစ္ၾကာ တိုက္ပြဲကေတာ့ ေဒသခံတို ႔အတြက္ ေအာင္ပြဲျဖင့္ အဆုံးသတ္ လိုက္သည္။
ထိုင္းႏိုင္ငံ၏ အျမင့္ဆုံးတရား႐ုံးမွ ထိုင္းႏိုင္ငံလၽွပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရးအဖြဲ႕ (EGNT) ကို မဲေမာ့ေဒသခံ ၁၃၁ ဦးအား ေလ်ာ္ေၾကး ဘတ္ ၂၅ သန္းေပးရန္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၅ ရက္ေန႔က အမိန္႔ခ်လိုက္သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံ လမ္းပန္ခ႐ို မဲေမာ့ေဒသရွိ ေက်ာက္မီးေသြးသုံး လၽွပ္စစ္ဓာတ္ အားေပးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ ထိခိုက္နစ္နာမႈအတြက္ ေပးေသာ ေလ်ာ္ေၾကး။
ဓာတ္ပုံ-ဘန္ေကာက္ပို႔စ္
၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ေဒသခံ ၅၀၀ ေက်ာ္မွ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံမွ ထြက္ေပၚလာေသာ ညစ္ညမ္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ထိခိုက္နစ္နာမႈအတြက္ စတင္ တရားစြဲဆိုခဲ့သည္။ ထိုအထဲမွ ၁၃၁ ဦးအား ေလ်ာ္ေၾကးေပးရန္ ဆုံးျဖတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအထဲမွ ၁၅ ဦးသည္ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံမွေပးေသာ ဒုကၡကို ခံစားခဲ့ရၿပီး ေလ်ာ္ေၾကးရယူရန္ သက္ရွိထင္ရွားပင္ မရွိရွာၾကေတာ့။
ဓာတ္အားေပး စက္႐ုံမွထြက္ေပၚလာေသာ အဆိပ္အေတာက္မ်ားေၾကာင့္ လူအမ်ားအျပား ကင္ဆာေရာဂါျဖင့္ ေသဆုံးခဲ့ရၿပီး မေသဆုံး ေသာ သူမ်ားမွာ အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား ရင္ဆိုင္ႀကဳံေတြ႕ခဲ့ရသည္။
“အေဖက ဦးေႏွာက္ကင္ဆာနဲ႔ ဆုံးသြားၿပီ။ ေလ်ာ္ေၾကးက တကယ္တမ္းေတာ့ အေဖေနမေကာင္းျဖစ္တုန္း ကုန္ခဲ့တဲ့ ကုသစရိတ္ကိုေတာင္ မကာမိပါဘူး”ဟု ပရန္နီးက ဆိုသည္။
အေဖျဖစ္သူ ကင္ဆာျဖင့္ ေသဆုံးခဲ့သလို သူမသည္လည္း စက္႐ုံမွထြက္ေပၚလာေသာ ညစ္ညမ္းမႈမ်ားက သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ သူတို႔၏ က်န္းမာေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္လာသျဖင့္ ေမြးရပ္ေျမကို စြန္႔ခြာခဲ့ရသည္။ အခုေတာ့ အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား ရင္ဆိုင္ေနရေသာ သူမ၏ ကေလးမ်ားအတြက္ ရတက္မေအး ျဖစ္ေနရျပန္ၿပီ။
ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံမွ ထိခိုက္နစ္နာမႈ အနည္းအမ်ားေပၚမူတည္၍ ေပးအပ္ျခင္းျဖစ္ၿပီး အမ်ားဆုံးရရွိသူသည္ ဘတ္ေငြ ၂၄၀၀၀၀ (ျမန္မာ က်ပ္ေငြ၇၆ သိန္းခန္႔) ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။ ပမာဏအားျဖင့္ မမ်ားလွေသာ္လည္း ထိုင္းႏိုင္ငံတနံတလ်ားရွိ ျပႆနာ ေပါင္းေသာင္းေျခာက္ေထာင္ႏွင့္ ေဒသခံလူထု၏ ဆန္႔က်င္မႈကို ခံေနရေသာ ေက်ာက္မီးေသြးေက်ာက္မီးေသြး စက္႐ုံမ်ားအတြက္ေတာ့ အခ်က္ေပး ေခါင္းေလာင္းသံပင္ ျဖစ္သည္။
ေဒသခံလူထုအတြက္ေတာ့ အႀကီးအက်ယ္အားတက္စရာ။ အျခားေဒသရွိ ေက်ာက္မီးေသြး စက္႐ုံေၾကာင့္ ထိခိုက္ခံစားေနရေသာ လူထုအတြက္ သူတို႔၏ အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ ထိခိုက္နစ္နာမႈေတြအတြက္ ကုစားေပးရန္ ေတာင္းဆိုဖို႔ တိုက္တြန္းလိုက္သည့္ အခ်က္ေပးသံျဖစ္သလို ထိုင္းႏိုင္ငံ လၽွပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရးအဖြဲ႕ (EGNT) အတြက္ေတာ့ သင္ခန္းစာယူစရာ။
သို႔ေသာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ လူထုအတြက္ကေတာ့ စိုးရိမ္စရာပင္။ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ေဆာက္လို႔မရေတာ့တဲ့ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံေတြ ဒီဘက္ေ႐ႊ႕လာမလား ။ အဆိုျပဳထားေသာ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံစာရင္းကို ၾကည့္လိုက္လၽွင္ ရင္ထိတ္စရာ။ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ထိုင္းႏိုင္ငံမွ ကုမၸဏီမ်ား ရင္းႏွီးျမႇပ္ႏွံရန္ အဆိုျပဳထားသည့္ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံ စီမံကိန္း စုစုေပါင္း (၇) ခု ရွိသည္။ ယင္းအနက္ စီမံကိန္း (၄) ခုမွာ တနသၤာရီတိုင္းအတြင္း တည္ရွိသည္။
ထိုင္းႏိုင္ငံမွာေတာ့ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္လၽွင္ျဖစ္ေစ ေရထုေျမထုညစ္ညမ္းလၽွင္ျဖစ္ေစ တရားစြဲဆိုႏိုင္သည့္ ဥပေဒမ်ား ရွိသည္။ ညစ္ညမ္းမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္သည့္ ဥပေဒမ်ား ရွိသည္။ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရလည္း သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ကို အကာအကြယ္ ေပးထားသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေလထုႏွင့္ ေရထုညစ္ညမ္းမႈမ်ားအတြက္ သတ္မွတ္စံႏႈန္းမရွိေသးသလို ထိုကဲ့သို႔ေသာ ညစ္ညမ္းမႈမ်ားကို အထူးသီးျခား အေရးယူႏိုင္သည့္ ဥပေဒမ်ားလည္း မရွိေသးေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသည္။ ႁခြင္းခ်က္ေတာ့ ရွိသည္။
ဥပမာ – သတၱဳတြင္းဥပေဒတြင္ေတာ့ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေၾကာင့္ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္လၽွင္ ဝန္ႀကီးဌာနမွ ကုမၸဏီအား တရားစြဲဆိုခြင့္ရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားသည္။ ဝန္ႀကီးဌာနမွာ သတၱဳတြင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးအျမတ္ရေနေတာ့ သူ႕အက်ိဳးစီးပြားကို ထိခိုက္မည့္ အလုပ္မ်ိဳး မလုပ္။ အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္တာမရွိ။ ဒီေတာ့ ေဒသခံတို႔မွာ နစ္ၿပီးရင္းနစ္ရေတာ့သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံလို ဥပေဒမ်ားျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ အေျခအေနမွာပင္ စီမံကိန္းမ်ားေၾကာင့္ လူထုမွာ အလူးအလိမ့္။ မက္တဖြတ္စက္မႈဇုန္ ၊ မဲေမာ့ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံ၊ ေနာက္ ေရကာတာ စီမံကိန္းမ်ား။ ထိုင္းႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္းတြင္ ေဆာက္လုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားေနေသာ ဘိုေနာ႔ႏွင့္ ဘန္ခေရာ့ ေက်ာက္မီးေသြး စက္႐ုံမ်ားကိုေတာ့ ေဒသခံမ်ားက လုံး၀လက္မခံသျဖင့္ မေဆာက္လုပ္ႏိုင္ေသး။ ကန္႔ကြက္ေနသည့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈေရးထိခိုက္မႈစစ္တမ္း (ႏႈဗ) ဥပေဒရွိသည္။ အာရွပစိဖိတ္ေဒသရွိ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ရွိသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေတာ့ အခုထိ ႏႈဗ ဥပေဒ မရွိေသး။ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဥပေဒ ပုဒ္မ (၅၂) အရ ေရးဆြဲေနေသာ ႏႈဗ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း (မူၾကမ္း) သာရွိေသးသည္။ ႏႈဗ သည္ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ဝန္ႀကီးဌာနတစ္ခုတည္းနဲ႔ သက္ဆိုင္တာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ဝန္ႀကီးဌာန တစ္ခုတည္းက ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း မျဖစ္သင့္သလို လုပ္ထုံးလုပ္နည္း တစ္ခုအေနျဖင့္ မရွိသင့္ေပ။ လႊတ္ေတာ္မွ ျပ႒ာန္းေသာ ဥပေဒတစ္ခုအေနျဖင့္ ရွိသင့္သည္။
၂၀၁၁ မတ္ ၃၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပသည့္ ပထမအႀကိမ္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ပထမပုံမွန္ အစည္းအေဝးတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတ၏ မူဝါဒဆိုင္ရာ မိန္႔ခြန္းတြင္ “စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႔ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး လိုအပ္ခ်က္ကို ဟန္ခ်က္ညီညီနဲ႔ ထိန္းၫွိေဆာင္႐ြက္ေပးမယ့္ မူဝါဒတစ္ရပ္ ခ်မွတ္သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္” ဟုမိန္႔ၾကားထားသလို ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ိဳးသား ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ မူဝါဒအရ “ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္႐ြက္ရာတြင္ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ပဓာနက်ေသာ ရည္မွန္းခ်က္အျဖစ္ ထာ၀စဥ္ထားရွိရမည္” ဟုဆိုထားသည့္အတြက္ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးကို ဝန္ႀကီးဌာနအားလုံး လိုက္နာေဆာင္႐ြက္ရန္ လိုအပ္သည့္အတြက္ ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈစစ္တမ္းဆိုင္ရာ ဥပေဒတစ္ရပ္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္သည္။
သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈေရး ထိခိုက္မႈ စစ္တမ္း (ESIA) သည္ ႀကိဳတင္ ျမင္ႏိုင္ရန္ခက္ခဲသည့္ လူမႈေရးႏွင့္ သဘာ၀ကပ္ဆိုးမ်ားကို အစိုးရအေနျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ အကူအညီေရာက္သည္။ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးျခင္းသည္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တည္ၿငိမ္မႈကို ပ်က္ျပားေစသလို ပဋိပကၡမ်ားဆီ ဦးတည္ႏိုင္သည္။ ေက်ာက္မီးေသြးဓာတ္အားေပးစက္႐ုံကဲ့သို႔ေသာ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ကို အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ေစသည့္ စက္႐ုံမ်ား တည္ေဆာက္မည္ဆိုလၽွင္ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္မည့္ ခိုင္မာေသာ ဥပေဒ နည္းဥပေဒ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား ရွိရန္လိုအပ္သလို တရားဥပေဒ စိုးမိုးရန္လည္း လိုအပ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ဥပေဒမ်ား လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား မရွိေသးသည့္အတြက္ သဘာ၀ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ အႏၲရာယ္မ်ားကို ေတြ႕ႀကဳံခံစားရသူသည္ အိမ္ရွင္ ျမန္မာႏိုင္ငံျဖစ္ၿပီး အက်ိဳးအျမတ္အမ်ားစုကိုကား လာေရာက္ရင္းႏွီးျမႇပ္ႏွံသည့္ ကုမၼဏီမ်ားႏွင့္ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ားကို ခံစားသြားမည္ ျဖစ္သည္။ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ အစိုးရ၏ ပုံရိပ္က်ဆင္းၿပီး အစိုးရအေပၚလူထုမွ အဆိုးျမင္ သြားႏိုင္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ခိုင္မာအားေကာင္းေသာ ဥပေဒ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား မရွိေသးခင္ စီမံကိန္းမ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးထက္ အျပစ္ကို ပိုမိုျဖစ္ေပၚေစေၾကာင္း သိရွိရသည္။
ေနာက္ထပ္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္အခ်က္ကား ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေသာ အက်ိဳးဆက္။ ေက်ာက္မီးေသြးဓာတ္အားေပး စက္႐ုံမ်ားသည္ ေလထု ေရထု ေျမထု လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ႏွင့္ သက္ရွိသတၱဝါမ်ားကို ႀကီးစြာေသာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိသလို ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္း၏ အဓိက တရားခံျဖစ္သည္။ ေက်ာက္မီးေသြး ဓါတ္အားေပးစက္႐ုံသည္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကို ျဖစ္ေစေသာ ဖန္လုံအိမ္ဓါတ္ေငြ႕ (GHG) အဓိကထုတ္လႊတ္သည္ဟု သိရသည္။ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအား ပထဝီအေနအထားအရ ႀကီးစြာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိသည္။
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ အထိခိုက္ႏိုင္ဆုံး ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပါဝင္သည္။ မိုးေခါင္ျခင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း ေျခာက္ေသြ႕ေသာရာသီဥတု ရွိသည္ Dမပ ဇသညန ကို အႀကီးအက်ယ္သက္ေရာက္ႏိုင္သလို ေရႀကီးျခင္းႏွင့္ မုန္တိုင္းမ်ားသည္ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ ၊ ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားကို ထိခိုက္ႏိုင္သည္။ ကမၻာ့ဘဏ္အပါအဝင္ ႏိုင္ငံတကာ ေငြေၾကးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းလ်က္ရွိသည့္အခ်ိန္ျဖစ္သည္။ အျခားအစားထိုးႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းရွိလၽွင္ ေက်ာက္မီးေသြးကို အသုံးမျပဳရန္ မူဝါဒ ထုတ္ျပန္းထားသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေပါႂကြယ္ေသာ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕အပါအဝင္ အျခားေသာ နည္းလမ္းမ်ားရွိသည့္အတြက္ ေက်ာက္မီးေသြးကို အသုံးျပဳရန္ မစဥ္းစားသင့္ပါ။ လက္ရွိ ျပ႒ာန္းထားေသာ ျမန္မာစြမ္းအင္မူဝါဒတြင္ ျပည့္ၿဖိဳးၿမဲစြမ္းအင္ကို အသုံးျပဳရန္ တိုက္တြန္းထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရသည္။
ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရန္အတြက္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ားအနက္ လၽွပ္စစ္စြမ္းအားသည္ အေရးပါေသာ အခန္းက႑ တစ္ရပ္အေနျဖင့္ တည္ရွိသည္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ရရွိခံစားႏိုင္ရန္ စြမ္းေဆာင္ရာတြင္ လူမႈေရး၊ သဘာ၀ပါတ္ဝန္းက်င္၊ စီးပြားေရး က႑သုံးရပ္စလုံး ဟန္ခ်မႈတမႈရွိေသာ ေရရွည္တည္တံ့ေသာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို ေရွး႐ႈ၍ အေျခခံေကာင္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္႐ြက္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔ ေဆာင္႐ြက္ရာတြင္ စီးပြားေရးအက်ိဳးရလာဒ္တစ္ခုတည္းကို မၾကည့္ဘဲ စက္မႈထြန္းကားၿပီး ႏိုင္ငံမ်ား ႀကဳံေတြ႕ခဲ့ရၿပီးျဖစ္သည့္ သဘာ၀ပါတ္ဝန္းက်င္ပ်က္စီးမႈ၊ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမ်ားႏွင့္ ဆိုး႐ြားသည့္ သဘာ၀ေဘး အႏၲရာယ္မ်ား ခါးစည္းရင္ဆိုင္ႀကဳံေတြ႕ေနရသည္ကို သင္ခန္းစာယူရကာ မွန္ကန္ေသာ မူဝါဒ လမ္းစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္႐ြက္ရန္ အေရးႀကီးေပသည္။
ထို႔အတြက္ မဲေမာ့ ေက်ာက္မီးေသြးစက္႐ုံအမႈကား ျမန္မာအစိုးရအတြက္ေရာ ျမန္မာႏိုင္ငံ တနံတလ်ားေက်ာက္မီးေသြးအေရး ေဆာင္႐ြက္ေနသူတို႔အတြက္ ေလ့လာဆန္းစစ္စရာ သင္ခန္းစာပင္ ျဖစ္သည္။
