ၿဗိတိသၽွ နယ္ခ်ဲ႕ကို ဆန္႔က်င္၍ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ ဘီအိုင္ေအသည္ အေရးႀကီးေသာ အခန္းက႑မွ ပါဝင္ခဲ့သည္။
ဘီအိုင္ေအသည္ ဂ်ပန္တို႔ႏွင့္အတူအဂၤလိပ္ကို တိုက္ခိုက္ရာတြင္ အစြမ္းျပႏိုင္ၾကသည္။ ၁၉၄၁ ခုနစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၆ ရက္တြင္ ယိုးဒယားႏိုင္ငံဗန္ေကာက္၌ ဘီအိုင္ေအကို ဖြဲ႕စည္း၍လြတ္လပ္ေရးမ်ိဳးခ်စ္ရဲေဘာ္ သုံးက်ိပ္တို႔ ေရွးအစဥ္အလာ ထုံးစံအတိုင္း လက္ေမာင္း ေသြးေဖာက္ ေသာက္ၾကၿပီး ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ရဲေဘာ္ အခ်င္းခ်င္းေပၚ သစၥာရွိပါမည္ဟု က်မ္းသစၥာခံ ယူပြဲအခမ္းအနား က်င္းပသည္။
ဗန္ေကာက္၌ ေမြးဖြားေသာ ဘီအိုင္ေအတပ္သား ၁၄၀ သာ ရွိသည္။ဘီအိုင္ေအတြင္ ဘ၀ အာမခံခ်က္မရွိ၊မည္သည့္ အခြင့္အေရးမၽွလည္း မရွိ၊အနာဂတ္အတြက္ မည္သည့္ေမၽွာ္လင့္ခ်က္မၽွလည္း မရွိေပ။
မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ရွိသူ လူငယ္လူ႐ြယ္မ်ားက ေနာက္ပိုင္း၌ အမိႏိုင္ငံေတာ္လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အသက္စြန္႔မည္ဟု သႏၷိ႒ာန္ခ်ကာ တိုင္းျပည္ခ်စ္စိတ္ျဖင့္ ဘီအိုင္ေအသို႔ တဖြဲဖြဲဝင္ေရာက္လာ ခဲ့ၾကသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ဦးေဆာင္သည့္ ရဲေဘာ္သုံးက်ိပ္ဝင္တပ္မႉးမ်ားသည္ ယိုးဒယားမွ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဖာပြန္၊ ေမာ္လၿမိဳင္၊ ထားဝယ္၊ ၿမိတ္စသည့္စစ္ေၾကာင္းႀကီး ၄ ေၾကာင္းခြဲၿပီးဝင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းအနက္ ၿမိတ္စစ္ေၾကာင္းမွာ ေကာ့ေသာင္းမွ တစ္ဆင့္ေရာက္ရွိလာသည့္ တစ္ခုတည္းေသာ ဘီအိုင္ေအ ကမ္းတက္ေရေၾကာင္းခ်ီတပ္ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ရန္ႏိုင္၊ ဗိုလ္မင္းေခါင္၊ဗိုလ္ေတာက္ထိန္တို႔ ပါဝင္ေသာ ကမ္းတက္ေရေၾကာင္းခ်ီ စစ္ေၾကာင္း သည္ ၁၉၄၁ခုနစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၃၁ ရက္၌ ဗန္ေကာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာင္ဘက္စြန္း ၀ိတိုရိယအငူ (ေကာ့ေသာင္း)သို႔ ခ်ီတက္သည္။ယင္းစစ္ေၾကာင္းက ေကာ့ေသာင္းကိုသိမ္းၿပီး ကမ္း႐ိုးတန္းတေလၽွာက္ရွိကၽြန္းစုမ်ားအတိုင္း ေျမာက္ဘက္သို႔ဆက္လက္ခ်ီတက္ရန္ ကနဦးကပင္ႀကံ႐ြယ္ထားၿပီး ျဖစ္ရာ လူ ၃၀ ပါသဗၼာန္ ၂ စီး၊ ၁၅ ေယာက္ပါ သဗၼာန္၃ စီးႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။
ထို႔အျပင္ ေကာ့ေသာင္း ေရာက္သည္ႏွင့္ ၿငိမ္ဝပ္ပိျပားေရး တာဝန္ကို ေဆာင္႐ြက္ရန္ အစီအစဥ္ခ်မွတ္ သကဲ့သို႔ သီးျခားစစ္ဆင္ေရးကိုလည္း အဆက္မျပတ္ႏႊဲသြားရန္ ဆုံးျဖတ္ထားၿပီးလည္း ျဖစ္သည္ ။
ဘီအိုင္ေအ ကမ္းတက္ေရေၾကာင္းခ်ီစစ္ေၾကာင္း ဗန္ေကာက္မွ မထြက္ခြာမီဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက “ ဂ်ပန္စစ္သားဟာ စစ္ေျမျပင္မွာ တပ္ဦးက တိုက္ၿပီးတိုက္ရင္း အေသခံတယ္၊ တို႔က သူတို႔ထက္ သတၱိနည္းလို႔ မျဖစ္ဘူး၊ သူတို႔ထက္သတၱိနည္းရင္ေတာ့ အင္မတန္ရွက္စရာေကာင္းမယ္” ဟု ဩဝါဒေပးခဲ့သည္။
အင္အား ၆၀ ခန္႔ရွိ စစ္ေၾကာင္းဗန္ေကာက္မွ ရေနာင္းသို႔ ေရာက္ရွိလာေသာအခါ ရေနာင္းတြင္ ႀကိဳတင္ေရာက္ရွိေနေသာ ထား၀ယ္ဇာတိ ျဖစ္သူ ဦးပုလု ၊ ဦးၾကဴသြင္၊ ဦးေအးသြင္၊ ဦးေအးျမေမာင္၊ဦးႂကြယ္၊ ဦးပဲေဟာက္၊ ဦးဘလင္းတို႔ကသြားေရာက္ ပူးေပါင္းၿပီး ပါခ်န္ျမစ္ တစ္ဖက္ကမ္း ေကာ့ေသာင္းသို႔ ခ်ီတက္သည္။
ထိုစဥ္က ေကာ့ေသာင္းကို အုပ္ခ်ဳပ္လ်က္ရွိေသာ ကိုယ္ပိုင္ဝန္ေထာက္ မ်က္ႏွာျဖဴလူမ်ိဳး မစၥတာေဂ်ဆီနီ(Mr.J.SINI) ႏွင့္ ရဲအရာရွိ မစၥတာေအာခ်ပ္ (Mr.orchart) တို႔ကို ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းၿပီး ေကာ့ေသာင္းကို သိမ္းသည္။ အျခား ၿဗိတိသၽွအရာထမ္း အမႈထမ္းမ်ားမွာ ေရေၾကာင္း ျဖင့္ ၿမိတ္သို႔ ထြက္ေျပး တိမ္းေရွာင္သြား ၾကသည္။ေကာ့ေသာင္းေဒသခံ ဦးေမာင္ၫြန္႔၊ဦးေ႐ႊထြန္း၊ ရဲတပ္သား သန္းလွ၊ ဦးလွဝင္း၊ဦးဟန္သြင္၊ ဦးစိန္တင္၊ ဦးစိန္ထြန္းစေသာလူငယ္တို႔က တပ္သားသစ္မ်ားအျဖစ္ ဝင္ၾကသည္။စစ္ေၾကာင္းအား ေနရာထိုင္ခင္ေပး စီစဥ္ေပးျခင္း၊ စားနိပ္ရိကၡာပံ့ပိုး ကူညီျခင္း၊ ရန္သူ႕သတင္းရယူေပးျခင္း၊ ေလွသဗၺာန္မ်ား ျပဳျပင္ေပးျခင္း၊ လမ္းျပ ျခင္းစသည္တို႔ကို ေဒသခံလူထုက အဘက္ဘက္မွ အားတက္သေရာ ကူညီၾကသည္။ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး စိတ္ဓာတ္ျပင္းျပေသာ ဖြားေစာဆိုသူမွာ ထင္ေပၚေသာ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ဘီအိုင္ေအကလည္း ထြက္ေျပးသြားေသာ ၿဗိတိသၽွစစ္တပ္ေနာက္မွ ထပ္ၾကပ္မကြာလိုက္ၿပီး ပင္လယ္ကမ္း ေျခတေလၽွာက္ၿမိဳ႕႐ြာ၊ ကၽြန္းမ်ားေပၚ တက္၍ ၿဗိတိသၽွလက္ေအာက္ခံ ပုလိပ္မ်ားကို ျမန္မာယာယီအစိုးရ၏ ရဲတပ္ဖြဲ႕ဝင္မ်ားႏွင့္အစားထိုးကာ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးကိုအခိ်န္ တိုအတြင္ း အေရးတႀကီး လုပ္ေဆာင္ခဲ့ေပသည္။
ဗိုလ္ရန္ႏိုင္၏ ဘီအိုင္ေအေကာ့စစ္ေၾကာင္းသည္ ပါခ်န္ျမစ္၊ နမ္ႏြယ္ေခ်ာင္းဖ်ားမွတဆင့္ ဘုတ္ျပင္း၊ ကရသူရိသို႔ ခ်ီတက္၍ ေရငန္ႀကီး႐ြာကိုေရာက္သည္။ ဘုတ္ျပင္းသို႔ မဝင္ေတာ့ဘဲ လမ္းခရီးရွိ ေက်း႐ြာအခ်ိဳ႕မွ တပ္သား အသစ္အေတာ္မ်ားမ်ား ဘီအိုင္ေအႏွင့္ အတူလိုက္ပါသြားခဲ့ၾကၿပီး ၿမိတ္သို႔ခ်ီတက္သြားသည္။ ၁၉၄၂ ခုနစ္၊ဇန္နဝါရီလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ၿမိတ္သို႔ေရာက္ရွိသည္။ ၿမိတ္တြင္ လြတ္လပ္ေသာ ယာယီအရပ္သားအစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕ကို ခ်က္ခ်င္းဖြဲ႕စည္းေပးသည္။ၿမိတ္မွ လူငယ္လူ႐ြယ္ အေျမာက္အမ်ားဘီအိုင္ေအသို႔ ဝင္ၾကသည္။
ကန္ခ်နပူရီမွ ျဖတ္ေက်ာ္၍ ခ်ီတက္သြားေသာ ဘီအိုင္ေအ ထားဝယ္စစ္ေၾကာင္းက ၁၉၄၂ ခုနစ္၊ ဇန္နဝါရီလ၁၉ ရက္တြင္ ထားဝယ္ကို သိမ္းသည္။ထိုေၾကာင့္ ၿမိတ္ေရာက္ဘီအိုင္ေအေရေၾကာင္းခ်ီ စစ္ေၾကာင္းသည္ ၿမိတ္မွက်ိဳကၡမီသို႔ တစ္ခ်က္တည္း ဆန္တက္ရန္ အပူတျပင္း စီစဥ္ေတာ့သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ေရေၾကာင္းမွ ခ်ီတက္မည့္ဘီအိုင္ေအ ထားဝယ္တပ္ႀကီးကလည္းပုေလာမွ ေမာ္ေတာ္ဘုတ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ ခ်ီတက္ရန္ အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနၿပီျဖစ္သည္။သို႔ျဖင့္ ၁၉၄၂ ခုနစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၆ ရက္တြင္ ဘီအိုင္ေအကမ္းတက္ေရေၾကာင္းခ်ီစစ္ေၾကာင္း (ေကာ့ေသာင္း၊ၿမိတ္) သည္ က်ိဳကၡမီသို႔ ေရေၾကာင္းခ်ီစစ္ထြက္ခဲ့သည္။ စစ္ထြက္အခမ္းအနားသို႔ ၿမိတ္လူထုက ကမ္းလုံးၫႊတ္မၽွၿမိဳ႕လုံးကၽြတ္ လိုက္ပါပို႔ေဆာင္ ခဲ့ၾကသည္။
ကိုးကား။ ။
(၁) ေဒၚခင္ရီ(လက္ ေထာက္ကထိက)
သမိုင္းဌာန၊ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္
ဘာသာျပန္ “ မီနာမီကီ ကန္း”
(၂) ေကာ့ေသာင္းၿမိဳ႕နယ္
မွတ္တမ္း(၁၉၈၂)
